Bệnh ghẻ nước: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

Ghẻ nước là bệnh gì?

Bệnh ghẻ nước là bệnh do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei hominis (cái ghẻ/ve ghẻ) gây ra. Chúng có kích thước siêu nhỏ, có 8 chân, ký sinh bằng cách đào hang và trú ẩn trong lớp thượng bì da, gây ngứa dữ dội, phát ban, đôi khi nhiễm trùng.

Cái ghẻ đào hang vào lớp sừng để ký sinh, chúng không bao giờ chui xuống dưới lớp sừng này. Các hang xuất hiện dưới dạng những đường ngoằn ngoèo, nhỏ, nhô lên bề mặt da, có màu xám hoặc màu da và dài từ 1cm trở lên. Một số chủng ghẻ gây bệnh ở động vật nuôi như mèo nhà, chó, gà, khỉ… có thể lây sang người. (1)

Nguyên nhân bị ghẻ nước

1. Nguyên nhân chính

Nguyên nhân chính gây ghẻ nước do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei (cái ghẻ) bám vào và đào hang, ký sinh ở da. Cái ghẻ tấn công và ký sinh trên da chủ yếu dựa trên 2 hình thức chính là lây từ người sang người hoặc lây từ môi trường xung quanh.

Sau khi ký sinh trên da, mỗi ngày một con Sarcoptes scabiei có thể đẻ khoảng 1 – 5 trứng. Trong vòng 3 – 7 ngày, trứng sẽ nở thành ấu trùng. Ấu trùng lột xác nhiều lần thành ghẻ trưởng thành. Ghẻ trưởng thành sẽ tiếp tục ký sinh trên các vùng da lân cận hoặc lây từ người qua người. (2)

2. Yếu tố nguy cơ

2.1 Tiếp xúc da với da

Tiếp xúc gần da với người bị ghẻ nước, đặc biệt là ghẻ vảy (ghẻ Na Uy) rất dễ bị lây bệnh. Cái ghẻ có thể thông qua tiếp xúc gần da để bám vào và ký sinh trên da người khác. Sau khi lây nhiễm, ghẻ bắt đầu đào hang. Sau 4 – 6 tuần, cơ thể người bệnh mới bắt đầu có triệu chứng, do hệ miễn dịch kích hoạt cơ chế chống lại ký sinh trùng.

Chính vì vậy, bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da khuyên người bệnh cần điều trị cho cả người thân, những người có tiếp xúc gần gũi với họ ngay cả khi những người này không có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh ghẻ.

2.2 Tiếp xúc với đồ vật chung

Tiếp xúc hoặc dùng chung các đồ vật như chăn, màn, khăn, quần áo,… với người bệnh ghẻ nước làm tăng nguy cơ lây bệnh. Cái ghẻ có thể bám vào những đồ vật này và xâm nhập vào da như một hình thức lây nhiễm gián tiếp.

2.3 Môi trường sống

Môi trường sống đông đúc, không đảm bảo các yếu tố vệ sinh, nhiều nấm mốc, độ ẩm cao, tạo điều kiện lý tưởng cho ký sinh trùng gây ghẻ phát triển. Khi có cơ hội, cái ghẻ sẽ bám vào da và gây bệnh ghẻ.

Hệ miễn dịch yếu

Hệ thống miễn dịch yếu tạo điều kiện cho cái ghẻ tấn công và có thêm lợi thế phát triển. Còn cơ thể người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc chống lại mầm bệnh hoặc phát triển khả năng miễn dịch với ký sinh trùng.

Ghẻ nước phổ biến ở đối tượng nào?

Ghẻ nước phổ biến ở mọi đối tượng. Ai cũng có thể phát triển hoặc lây nhiễm bệnh ghẻ nước khi bị ký sinh trùng cái ghẻ ký sinh.

1. Ở người lớn

Người lớn là nhóm đối tượng dễ bị ghẻ nước tấn công, đặc biệt người thường xuyên làm việc trong môi trường vệ sinh kém. Dễ bị lây lan ghẻ nước khi tiếp xúc da kề da với người bệnh.

2. Ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ

Trẻ em, trẻ sơ sinh dễ phát triển ghẻ nước do có làn da nhạy cảm và hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện. Tổn thương do ghẻ gây ra trên da trẻ có thể nhanh chóng phát triển thành các vết phồng rộp, mưng mủ, sưng đau và ngứa dữ dội.

Dấu hiệu bị ghẻ nước

Các dấu hiệu của bệnh ghẻ nước bao gồm: (3)

• Ngứa dữ dội, thường nặng hơn vào ban đêm.
• Các đường hầm mỏng, gợn sóng được tạo thành từ các mụn nước hoặc vết sưng nhỏ trên da.
• Phát ban, bao gồm những vết sưng nhỏ giống như vết cắn nhỏ, nốt sần dưới da hoặc mụn nhọt.

Nếu từng bị ghẻ trước đó, các dấu hiệu của ghẻ nước có thể xuất hiện trong vài ngày đầu sau khi ghẻ ký sinh. Nhưng nếu đây là lần đầu mắc bệnh, các dấu hiệu thường xuất hiện trễ, có thể mất khoảng 6 tuần mới xuất hiện các dấu hiệu đầu tiên như ngứa, phát ban. Ngay cả khi chưa xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào, một người có thể bị ghẻ nước và lây bệnh cho người khác.

Các vị trí “ghẻ nước” ưa thích

1. Ở tay, kẽ ngón tay

Cái ghẻ thường ký sinh ở vùng da non trên cơ thể và vùng da giữa các ngón tay, bởi đây là vị trí trú ẩn lý tưởng. Con cái ghẻ chui vào da, gây ngứa dữ dội và phát ban ở da. Lớp da ở ngón tay và kẽ ngón tay thường mỏng, nếu cào gãi nhiều có thể gây nhiễm trùng da.

2. Ở chân, kẽ ngón chân

Tương tự như ở tay và kẽ ngón tay, chân và kẽ ngón chân cũng là vị trí ưa thích của ghẻ nước. Không chỉ ghẻ nước, kẽ ngón chân còn là nơi dễ bị các bệnh về da liễu khác như: nấm kẽ chân, nhiễm trùng da,… do vệ sinh kém hoặc thường xuyên đi giày ẩm.

3. Ở vùng kín

Ghẻ nước cũng thuộc loại bệnh nhiễm ký sinh lây qua đường tình dục (STI). Khi quan hệ với người bệnh, ghẻ nước có thể lây qua tiếp xúc gần da, bám vào bộ phận sinh dục, vùng kín, gây bệnh.

4. Ở mặt (môi, miệng, mắt)

Bệnh ghẻ nước thường không ảnh hưởng đến mặt, ngoại trừ ở trẻ sơ sinh và những người bị ghẻ đóng vảy. Ngoài ra, khu vực quanh môi và miệng có thể thường xuyên bị ghẻ lở tấn công hơn.

5. Ở mông

Mông cũng là vị trí thường xuyên bị ghẻ nước tấn công. Không chỉ riêng khu vực mông, Sarcoptes scabiei gây ghẻ có thể ký sinh vào bất cứ đâu trên cơ thể, đào hang và gây ngứa, phát ban ở các vị trí như bụng, lưng, nách,… nơi dễ ứ đọng mồ hôi.

Bệnh ghẻ nước có lây không?

Có. Bệnh ghẻ nước có lây từ người sang người. Cái ghẻ truyền qua tiếp xúc trực tiếp da kề da với người bị nhiễm bệnh hoặc do sử dụng quần áo, chăn, ga trải giường, khăn tắm hoặc đồ dùng khác đã chạm vào da của người bị nhiễm bệnh. Bệnh ghẻ cũng lây qua quan hệ tình dục.

Bệnh ghẻ cũng có thể lây từ người này sang người khác ở những nơi có mật độ dân cư cao, bao gồm: viện dưỡng lão, trường nội trú và nhà ở. Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh ghẻ, kể cả bác sĩ, y tá, giáo viên, trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh, người già.

Nhiễm bệnh ghẻ không phải là dấu hiệu cho thấy ai đó vệ sinh kém, bất cẩn hoặc quan hệ tình dục bừa bãi. Khi một người mắc bệnh ghẻ, cái ghẻ trưởng thành sẽ đào hang trên da và đẻ trứng trên đường đi. Sau 3 – 9 ngày, trứng nở và ấu trùng di chuyển theo đường hầm lên bề mặt da. Ở đó, chúng trưởng thành và giao phối, tiếp tục lây nhiễm qua da.

Ghẻ nước có nguy hiểm không?

Không. Ghẻ nước thường không nguy hiểm, tuy nhiên lại là một bệnh về da phổ biến, do ký sinh trùng gây ra và dễ lây. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc uống hoặc thuốc bôi ngoài da. Tuy nhiên, nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách, bệnh tiến triển nặng, ký sinh trùng phát triển số lượng lớn, tốc độ nhanh sẽ dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm.

Bệnh ghẻ gây lở loét da và các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng máu, bệnh tim và các vấn đề về thận. Chính vì vậy, bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da khuyên người bệnh nên điều trị sớm để loại bỏ nhanh chóng ký sinh trùng, trứng và ấu trùng của chúng. Điều trị cho cả những người có tiếp xúc gần gũi với người bệnh để ngăn bệnh tiếp tục lây lan và tái phát.

Khi nào cần liên hệ bác sĩ?

Đến gặp bác sĩ khi có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh ghẻ. Nhiều tình trạng da khác như viêm da hoặc chàm, cũng có thể gây ngứa và nổi mụn nhỏ trên da. Dựa trên các triệu chứng, bác sĩ có thể tìm ra nguyên nhân chính xác gây bệnh, xác định xem người bệnh có thật sự bị ghẻ nước hay các tình trạng da khác, từ đó có phương pháp điều trị phù hợp.

Chẩn đoán bệnh ghẻ nước như thế nào?

Bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da thường chẩn đoán bệnh ghẻ nước dựa vào khám lâm sàng các triệu chứng điển hình của ghẻ. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm để tìm ra cái ghẻ Sarcoptes scabiei hoặc ấu trùng của chúng bằng cách lấy dịch tiết ở vết loét hoặc vị trí phát ban và soi dưới kính hiển vi.

Cách điều trị ghẻ nước tại nhà

Bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da khuyên người bệnh không nên tự ý điều trị ghẻ nước tại nhà bằng thuốc bôi ngoài da. Các loại thuốc bôi ngoài da nếu dùng không đúng cách có thể không làm giảm triệu chứng ngứa, không tiêu diệt hiệu quả ký sinh trùng gây ghẻ nước, khiến chúng dễ lây nhiễm hoặc tái phát bệnh.

Trong trường hợp xấu có thể khiến tình trạng nhiễm ký sinh trùng nặng hơn, lan rộng, số lượng ký sinh trùng tăng nhanh, gây khó khăn cho quá trình điều trị sau này. Nếu không may bị nhiễm trùng huyết do điều trị ghẻ nước sai cách, người bệnh phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm.

Ghẻ nước cần được điều trị tại các cơ sở y tế với thuốc uống hoặc thuốc bôi phù hợp, liều lượng chi tiết sẽ được bác sĩ điều chỉnh tùy theo từng tình trạng da. Điều trị bệnh ghẻ nước tại cơ sở y tế bao gồm việc tiêu diệt cái ghẻ, loại bỏ hoàn toàn ấu trùng, trứng của chúng ra khỏi cơ thể, kiểm soát lây nhiễm bệnh.

Hướng dẫn cách phòng ngừa bệnh ghẻ nước

Không có bất kỳ biện pháp nào có thể phòng ngừa hoàn toàn bệnh ghẻ nước. Nếu đã bị ghẻ nước, người bệnh có thể nỗ lực ngăn ngừa bệnh quay trở lại và giữ cho cái ghẻ không lây sang người khác bằng một số biện pháp dưới đây:

• Giặt tất cả quần áo, chăn màn, khăn,… với nước nóng: nhiệt độ cao giết chết cái ghẻ và trứng của chúng. Dùng nước xà phòng nóng để giặt tất cả quần áo, khăn tắm và ga trải giường đã sử dụng trong 3 ngày trước khi bắt đầu điều trị. Sấy khô bằng nhiệt độ cao.
• Bỏ đói cái ghẻ: đặt những món đồ không thể giặt vào túi nhựa, bịt kín và để chúng ở nơi kín đáo trong một tuần. Cái ghẻ sẽ chết sau vài ngày không có thức ăn.
• Vệ sinh nơi ở thường xuyên: dọn dẹp nhà cửa thường xuyên để ngăn bệnh ghẻ lây lan. Điều này, đặc biệt tốt đối với những người bị bệnh ghẻ đóng vảy. Hút bụi đồ nội thất, thảm và sàn nhà để loại bỏ vảy và lớp vỏ có thể có trứng ghẻ.

Một số câu hỏi liên quan

1. Ghẻ nước có chữa được không?

Ghẻ nước có thể chữa được bằng phác đồ điều trị bằng thuốc uống và/hoặc thuốc bôi. Bác sĩ sẽ căn cứ vào tình trạng da để chỉ định loại thuốc và liều lượng cụ thể.

2. Ghẻ nước có kiêng nước không?

Ghẻ nước không kiêng nước vì ghẻ nước thực chất chỉ là tên gọi khác của ghẻ. Tuy nhiên, bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da khuyên người bệnh ghẻ không nên để vùng da bị nhiễm ký sinh trùng tiếp xúc với các chất tẩy rửa mạnh như nước rửa chén, thuốc tẩy,… dễ làm kích ứng thêm vùng da bị ghẻ.

3. Ghẻ nước có để lại sẹo không?

Ghẻ nước có thể để lại sẹo thâm trên da sau khi được điều trị. Việc chủ quan hoặc tự ý điều trị, điều trị sai cách làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và để lại sẹo.

4. Ghẻ nước có tự khỏi không?

Ghẻ nước thường không tự khỏi nếu không được điều trị. Điều trị ghẻ nước cần tuân thủ các chỉ định của bác sĩ để loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng, ấu trùng, trứng của cái ghẻ.

5. Ghẻ nước có thuốc uống không?

Ghẻ nước có thể cần uống thuốc, đây là một phương án điều trị để khắc phục các triệu chứng khó chịu của bệnh. Điều trị bằng thuốc uống kê đơn cũng được cân nhắc khi các loại thuốc bôi ngoài da không hiệu quả hoặc hiệu quả không như mong muốn.

Điều trị ghẻ nước không khó, quan trọng là cần loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng gây bệnh và hạn chế bệnh tái phát. Khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, PlinkCare TP.HCM đã tiếp nhận và điều trị thành công nhiều trường hợp bị ghẻ nước. Tại đây, có đội ngũ bác sĩ là những chuyên gia trong lĩnh vực khám và điều trị các vấn đề về da như nhiễm ký sinh trùng Sarcoptes scabiei gây ghẻ nước, các vấn đề về Da liễu – Thẩm mỹ Da khác.

Hy vọng với những thông tin mà bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn hiểu đúng về ghẻ nước – vốn là một tên gọi khác của bệnh ghẻ thông thường nói chung, gây ra bởi ký sinh trùng Sarcoptes scabiei. Hiểu đúng về bệnh, nắm được triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị giúp người bệnh chủ động hơn trong việc điều trị ghẻ nước, tránh biến chứng nghiêm trọng.