Cách điều trị xuất huyết dịch kính thường gặp, mang lại hiệu quả cao

Tổng quan về tình trạng xuất huyết dịch kính

Xuất huyết dịch kính là hiện tượng máu tràn vào buồng dịch kính, khi đó máu hòa chung với dịch kính. Tình trạng này gây đục dịch kính, người bệnh sẽ có các triệu chứng như: Ruồi bay trước mắt, nhìn thấy màu hồng hoặc đỏ, thị lực giảm đi nhanh chóng.

Mặc dù tỷ lệ người mắc xuất huyết dịch kính chỉ chiếm khoảng 7/100.000 người [1], nhưng đây là bệnh lý nặng cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Có nhiều nguyên nhân gây xuất huyết dịch kính, đặc biệt là sau chấn thương. Xuất huyết có thể che lấp tổn thương của một số bộ phận khác. Và máu nằm lâu trong dịch kính đôi khi trở thành tác nhân của một số biến chứng khác.

Nếu xuất huyết dịch kính ít, máu loãng, đa số các trường hợp máu có thể tiêu hoàn toàn, khi máu nhiều không thể tiêu mặc dù đã điều trị bằng phương pháp nội khoa, cần đến phẫu thuật. Trong đó, sử dụng laser hoặc cắt dịch kính là những phẫu thuật phổ biến.

Vì sao cần điều trị xuất huyết dịch kính?

Theo nhận định từ các bác sĩ chuyên môn, xuất huyết dịch kính là một bệnh lý nặng và hay gặp của dịch kính. Trường hợp nặng, xuất huyết dịch kính có thể gây nhiều biến chứng như: Bong võng mạc, nhiễm sắt, viêm màng bồ đào, tăng nhãn áp, tổn thương hoàng điểm, đục thủy tinh thể… và thị lực mắt giảm đi nhanh chóng, thậm chí có thể dẫn tới mù lòa.

Bệnh phức tạp về nguyên nhân, bệnh cảnh lâm sàng, cũng như diễn biến và điều trị xuất huyết dịch kính. Do đó, ngay khi phát hiện các biểu hiện sớm của xuất huyết dịch kính, người bệnh cần đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và điều trị.

Phương pháp chẩn đoán xuất huyết dịch kính

Chẩn đoán xuất huyết dịch kính bao gồm: Chẩn đoán phân biệt và cận lâm sàng [2].

1. Chẩn đoán phân biệt

• Cơ năng: Các triệu chứng đa dạng, trường hợp xuất huyết dịch kính mức độ nhẹ, bệnh nhân chỉ có cảm giác ruồi bay trước mắt, mưa bồ hóng, hoặc cảm giác bị che mờ một phần nào đó của thị trường. Thị lực giảm, khi xuất huyết nặng thị lực giảm trầm trọng, đôi khi bệnh nhân ngủ dậy đã phát hiện mù 1 bên mắt. Khi mắt bị chấn thương, các triệu chứng cơ năng thường bị che bởi các triệu chứng khác, mãi đến sau này khi các triệu chứng khác đã giảm, người bệnh mới phát hiện mắt mờ, và bị xuất huyết dịch kính.
• Khám thực thể: Tra thuốc giãn đồng tử, sau đó thực hiện soi ánh đồng tử, soi đáy mắt ở chu biên.
• Đo nhãn áp: Khi có xuất huyết dịch kính cần theo dõi nhãn áp, một số trường hợp có tăng nhãn áp.

2. Cận lâm sàng

• Điện võng mạc: có thể tổn thương do đường dẫn truyền thị giác bị tổn thương. Điện võng mạc thường có sự suy giảm chung do môi trường quang học bị đục hoặc chức năng thị giác giảm.
• Siêu âm mắt: khi môi trường quang học đục, không soi được đáy mắt thì siêu âm mắt sẽ giúp thăm dò phần sau nhãn cầu. Các biểu hiện nhận biết qua siêu âm khá đa dạng phụ thuộc vào thời gian, nguyên nhân, cũng như tình trạng dịch kính, và  tổn thương xuất huyết. Trong khi, tiến triển hình ảnh siêu âm cũng liên quan và phụ thuộc vào tiến triển của bệnh qua các giai đoạn.
• Chụp cắt lớp kết hợp quang học: phương pháp giúp phân biệt giữa chảy máu dưới màng dịch kính sau hoặc dưới màng ngăn trong. Đồng thời phát hiện các trường hợp xuất huyết dịch kính từ giai đoạn sớm.
• Chụp mạch huỳnh quang đáy mắt (FFA)/ Chụp mạch máu xanh Indocyanine (ICGA): Chụp FFA đối với trường hợp xuất huyết dịch kính mức độ nhẹ hoặc trung bình sẽ giúp xác định vị trí các khu vực không bị tụ máu và tân mạch ở mao mạch. Nếu người bệnh bị tổn thương trên FA không xác định rõ và nghi ngờ nguyên nhân từ lớp hắc mạc phía dưới thì sẽ được chỉ định Chụp ICGA.
• Chụp CT và MRI: CT quỹ đạo rất cần thiết trong với người bệnh bị chấn thương nhãn cầu hở để loại trừ bất kỳ vết nứt quỹ đạo, dị vật nội nhãn nào giúp đánh giá tính toàn vẹn của thành mắt. Theo đó, các bệnh nhân mắc hội chứng Terson nên thực hiện chụp CT não và quỹ đạo để loại trừ trường hợp chảy máu nội sọ.
• 10 Hz Flash VEP / Flash sáng ERG: Phương pháp hiếm ít khi thực hiện, và thiên về dự đoán tiềm năng thị giác trong khi người bệnh bị xuất huyết thủy tinh thể dày đặc.
• Chụp X quang hốc mắt nhãn cầu: được thực hiện khi nghi ngờ có dị vật nội nhãn.

Cách điều trị xuất huyết dịch kính hiệu quả

1. Điều trị nội khoa

Nếu không xác định được nguyên nhân xuất huyết dịch kính và không loại trừ được trường hợp rách võng mạc và bong võng mạc. Lúc này, người bệnh cần được theo dõi ngoại trú chặt chẽ và tái khám mỗi tuần.

Người bệnh lưu ý, nằm nghỉ ngơi nên sử dụng gối kê cao đầu, hạn chế vận động. Nếu máu nội nhãn lắng phía dưới, có thể quan sát võng mạc phía trên và tìm nguyên nhân.

Khi sử dụng thuốc điều trị xuất huyết dịch kính nên lưu ý, tránh sử dụng aspirin, kháng viêm non- steroid và các thuốc kháng đông khác. Trường hợp xuất huyết chưa tan, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm B kiểm tra để tầm soát bong võng mạc khoảng 1 – 2 lần/tuần. Người bệnh nên kiểm tra và điều trị nguyên nhân sớm nhất.

2. Điều trị ngoại khoa

2.1 Liệu pháp laser

Laser quang đông – Sử dụng tia laser để bịt kín các vùng rò rỉ máu. Phương pháp điều trị xuất huyết dịch kính này phù hợp với những người bị tăng sinh mạch máu. Nếu nguyên gây xuất huyết dịch kính là do bệnh lý sẽ được điều trị bằng laser toàn bộ hoặc khu trú. Thông thường, laser Krypton hiệu quả hơn laser Argon vì có khả năng xuyên hemoglobin của nó.

2.2 Phẫu thuật cắt dịch kính

Cắt dịch kính là tiến bộ quan trọng trong xử lý tiêu máu dịch kính. Cách chữa xuất huyết dịch kính này được chỉ định trong các trường hợp đã điều trị nội khoa từ 1 – 2 tuần nhưng máu không tiêu và các trường hợp:

• Xuất huyết do bong võng mạc hoặc rách võng mạc
• Xuất huyết không tan sau 1- 3 tháng (có thể mổ sớm hơn nếu chưa loại trừ rách võng mạc hoặc bong võng mạc)
• Xuất huyết dịch kính kèm theo tân mạch mống
• Tăng nhãn áp do tán huyết hoặc do tế bào ma

Mục đích chính của phẫu thuật cắt dịch kính là để giải phóng thị lực, đề phòng và điều trị biến chứng. Các trường hợp thực hiện phẫu thuật cắt dịch kính

• Cắt dịch kính điều trị xuất huyết dịch kính do chấn thương đụng giập
• Chữa trị xuất huyết dịch kính có thể do vết thương xuyên
• Cắt dịch kính trong một số xuất huyết dịch kính do bệnh lý khác: Bệnh đái tháo đường, cắt dịch kính trong xuất huyết tái phát trên người trẻ, hoặc lý do khác…

Theo đó, cắt dịch kính sẽ giúp loại bỏ toàn bộ dịch kính bị đục và được thay kế bằng dung dịch muối. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ có thể nhìn rõ võng mạc và loại bỏ các mạch máu mới hoặc dị vật. Bác sĩ cũng có thể xử lý các vết rách võng mạc nếu có.

Một số lưu ý để tránh tình trạng xuất huyết dịch kính nặng hơn

Sau khi điều trị xuất huyết dịch kính, đặc biệt là sau phẫu thuật, để vết thương nhanh chóng hồi phục và tránh những rủi ro, biến chứng, người bệnh nên lưu ý:

• Băng mắt, thay băng sau 1 ngày phẫu thuật
• Sử dụng thuốc giảm đau theo chỉ định của bác sĩ, có thể dùng kháng viêm steroid, thuốc Paracetamol 10 – 15mg/kg, uống mỗi 4 – 6 tiếng, hoặc thuốc Prednisolon 20 – 40 mg, uống 01 lần, sau ăn no.
• Sử dụng thuốc nhỏ mắt: Nước muối sinh lý để vệ sinh mắt, hoặc thuốc nhỏ mắt dạng kháng sinh: Moxifloxacin 0,5%, Levofloxacin 0,5%…
• Nếu xuất huyết dịch kính tự tiêu, nên theo dõi trong vòng 3 – 6 tháng. Nếu đã cắt dịch kính, nên tiếp tục điều trị theo phác đồ của các bệnh lý nguyên nhân

Biến chứng có thể xảy ra nếu không điều trị xuất huyết dịch kính

Nếu không được điều trị xuất huyết dịch kính lâu ngày sẽ gây biến chứng nặng cho mắt. Máu xâm nhập vào dịch kính lâu ngày không tiêu có thể gây hàng loạt biến chứng cho dịch kính, võng mạc và tổ chức lân cận khác. Các biến chứng bao gồm:

• Tăng nhãn áp: Nguyên nhân tăng nhãn áp có thể do tế bào ma (ghost cells), do tắc nghẽn vùng bè, hoặc do hiện tượng nhiễm kim loại [3]. Biến chứng tăng nhãn áp ước tính chiếm khoảng 20% các trường hợp.
• Viêm màng bồ đào: Máu ở lâu trong dịch kính gây viêm mống mắt thể mi, hắc mạc, kết hợp nhiều lý do khác tùy nguyên nhân của xuất huyết dịch kính, nhiều khi khó phân biệt.
• Nhiễm kim loại: Triệu chứng sớm bằng biểu hiện tăng quá ngưỡng của điện võng mạc. Vào giai đoạn muộn võng mạc bị tiêu hủy hoàn toàn.
• Tổn thương hoàng điểm: Hoàng điểm bị nhiễm kim loại gây tổn hại biểu mô sắc tố và có thể, bị màng trước hoàng điểm, bị phù.
• Tổ chức hóa dịch kính: Là hậu quả sau cùng của xuất huyết dịch kính quá nhiều không tiêu hết, đó là sự kết tảng collagen, cô đặc và sự tăng sinh tế bào xơ.
• Bong võng mạc: Là do xuất huyết dịch kính gây ra, nguyên nhân là do rách võng mạc qua mạch máu võng mạc, co kéo võng mạc hoặc do tổ chức hóa dịch kính…
• Đục thủy tinh thể: Nguyên nhân có thể do rối loạn dinh dưỡng, nhiễm kim loại, hoặc do chấn thương…

Một số cách phòng ngừa tình trạng xuất huyết dịch kính

• Phòng tránh chấn thương vùng mắt bằng cách đeo kính bảo hộ lao động khi đang làm việc. Hoặc đeo kính bảo vệ mắt chống lại ánh sáng xanh, tia UV…
• Kiểm soát tốt các bệnh làm tăng nguy cơ xuất huyết dịch kính, bao gồm: bệnh tiểu đường, bệnh cao huyết áp, bệnh tim mạch…
• Thăm khám mắt thường xuyên để phát hiện và điều trị sớm để tránh những biến chứng mà bệnh có thể gây ra
• Vệ sinh mắt sạch sẽ bằng nước muối sinh lý, bổ sung thực phẩm chứa vitamin, dưỡng chất tốt cho mắt

Câu hỏi thường gặp

1. Xuất huyết dịch kính kiêng ăn gì?

Xuất huyết dịch kính là bệnh lý về mắt khá nặng. Sau phẫu thuật, để vết thương nhanh chóng hồi phục, người bệnh nên tuân thủ theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ và lưu ý về chế độ ăn uống. Theo đó, người bệnh nên hạn chế ăn thực phẩm dễ gây dị ứng, nhóm hải sản nhiều protein như tôm, cua, sò, thịt, cá biển. Nhóm thực phẩm cay nóng: Ớt, tiêu, hành, tỏi… cũng nên hạn chế ăn. Thực phẩm nhiều dầu mỡ như đồ chiên xào… thực phẩm dễ gây kích thích như thuốc lá, rượu bia, nước ngọt… cũng nên hạn chế ăn.

2. Xuất huyết dịch kính sau khi điều trị có khỏi hẳn không?

Xuất huyết dịch kính là bệnh lý nhãn khoa mặc dù nguy hiểm nhưng vẫn có thể điều trị hiệu quả, với tỷ lệ thành công và khỏi bệnh khá cao. Tuy nhiên, ở một số trường hợp xuất huyết dịch kính có thể tái phát đặc biệt ở người trẻ tuổi. Lúc này, cần điều trị yếu tố gây viêm thành mạch.

Để đặt lịch khám bệnh với chuyên gia, bác sĩ nhãn khoa hoặc cần tư vấn các vấn đề liên quan đến điều trị bệnh xuất huyết dịch kính hoặc các bệnh lý về mắt tại Trung tâm Mắt CNC Tâm Anh, quý khách vui lòng liên hệ:

Nguyên tắc điều trị xuất huyết dịch kính bao gồm điều trị nguyên nhân chảy máu và điều trị triệu chứng. Các trường hợp phẫu thuật cần có chỉ định phẫu thuật và đã trải qua điều trị nội khoa nhưng vẫn không tiêu máu. Để biết bản thân phù hợp với phương pháp nào, người bệnh nên đến trực tiếp bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, đánh giá tình trạng bệnh.