4 cách điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em đơn giản và hiệu quả

Trào ngược dạ dày ở trẻ là gì?

Trào ngược dạ dày ở trẻ là một rối loạn tiêu hóa, thường xảy ra khi thức ăn, dịch dạ dày, không khí di chuyển từ dạ dày lên thực quản có thể kèm hoặc không kèm nôn trớ. Bệnh lý này được chia thành 2 nhóm chính là trào ngược dạ dày sinh lý và trào ngược dạ dày bệnh lý. (1)

• Trào ngược dạ dày sinh lý: Thường xảy ra ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi với các biểu hiện nôn, ói sữa. Tình trạng này không diễn ra thường xuyên và chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn, sau đó giảm dần và tự khỏi cho đến khi bé được 12 đến 14 tháng tuổi. Đây là tình trạng phổ biến ở những trẻ sơ sinh, không quá nghiêm trọng do hệ tiêu hóa, cơ thắt thực quản của bé chưa được hoàn thiện. Ngoài ra, việc cho bé bú sai tư thế cũng là nguyên nhân gây trào ngược dạ dày sinh lý.
• Trào ngược dạ dày bệnh lý: Thường xảy ra ở trẻ nhỏ từ 1 tuổi trở lên với các biểu hiện nôn trớ sữa, tăng cân chậm, suy dinh dưỡng, biếng ăn,… Tình trạng này diễn ra thường xuyên, kéo dài và thường đi cùng nhiều triệu chứng khác ở nhiều mức độ khác nhau gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Khi bị trào ngược dạ dày bệnh lý có thể trẻ nhỏ đã mắc phải một số bệnh bẩm sinh như thoát vị cơ hoành, hẹp môn vị, màng chắn tá tràng,… Trong trường hợp này, ba mẹ nên đến gặp bác sĩ ngay để kịp thời thăm khám và điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em.

Chẩn đoán trẻ trào ngược dạ dày thực quản

Để đưa ra chẩn đoán ban đầu, bác sĩ sẽ dựa trên các biểu hiện lâm sàng như tình trạng nôn trớ sau ăn, bỏ ăn, bỏ bú, quấy khóc, ho,… và thăm khám lâm sàng. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp cận lâm sàng để chẩn đoán chuyên sâu:

1. Chụp X-quang ngực

Chụp X-quang ngực là kỹ thuật chẩn đoán dựa trên hình ảnh chụp được ở phần ngực có thể quan sát một số bộ phận như tim, đường thở, mạch máu, phổi, hạch bạch huyết,… Thông qua hình ảnh này, bác sĩ có thể kiểm tra các dấu hiệu biến đổi ở phôi có thể do dịch dạ dày gây ra.

2. Chụp X-quang thực quản – dạ dày – tá tràng có cản quang

Chụp X-quang đường tiêu hóa trên là phương pháp chẩn đoán hình ảnh dựa trên hình ảnh giải phẫu cấu trúc của đường tiêu hóa trên. Các bộ phận như dạ dày, thực quản, phần đầu của ruột non (tá tràng) sẽ được nhìn thấy rõ ràng qua hình chụp nhờ sự hỗ trợ của chất cản quang. Phương pháp này có thể kiểm tra và phát hiện được các dấu hiệu của vết loét nằm ở các bộ phận bên trong đường tiêu hóa hoặc sự bất thường gây nên tình trạng tắc nghẽn một bộ phận nào đó của hệ tiêu hóa.

3. Nội soi tiêu hóa trên

Nội soi tiêu hóa là phương pháp chẩn đoán giúp quan sát được hình ảnh bên trong lòng thực quản, dạ dày và tá tràng. Bác sĩ sẽ dùng một ống nhỏ, mềm dẻo, có đèn và được gắn camera ở đầu ống để quan sát và ghi nhận lại những điểm bất thường ở đường tiêu hóa. Nhờ nội soi bác sĩ có thể biết được mức độ tổn thương, nhận định, phân loại được từng tình trạng cụ thể mà trẻ nhỏ mắc phải, đồng thời có thể lấy được các mẫu sinh thiết để kiểm tra tình trạng viêm nhiễm tiềm ẩn nếu có.

4. Đo áp lực nhu động thực quản

Đo áp lực nhu động thực quản (HRM) là một kỹ thuật mới, được sử dụng để đo các chức năng của thực quản nhằm xác định quá trình hoạt động của từng bộ phận và chẩn đoán tình trạng rối loạn vận động dạ dày thực quản. Từ đó có thể phán đoán được trẻ nhỏ có gặp phải vấn đề liên quan đến quá trình nuốt thức ăn hay trào ngược dạ dày không.

5. Đo pH trở kháng thực quản 24 giờ

Đo pH trở kháng thực quản 24 giờ là phương pháp chẩn đoán và đánh giá tình trạng trào ngược dạ dày dựa trên chỉ số pH và mức độ axit trong thực quản. Phương pháp này được thực hiện bằng cách sử dụng 1 catheter có 1 (ống thông nhỏ mềm dẻo) có nhiều vị trí cảm biến trở kháng (6 kênh) và pH 1 kênh được luồn vào mũi, đặt vào lòng thực quản và xuống dạ dày. (2)

Ống này sẽ được đặt cố định và giữ nguyên trong vòng 24 giờ để ghi nhận các số liệu. Nếu pH nhỏ hơn 4 tối thiểu 5 giây thì trào ngược dạ dày được xác định là do axit. Còn nếu pH hơn 4 thì trào ngược không do axit.

6. Nghiên cứu làm rỗng dạ dày

Thông thường, sau khi ăn xong thức ăn sẽ mất khoảng 90 phút để rời khỏi dạ dày và di chuyển xuống ruột non. Khi thức ăn tồn tại lại trong dạ dày với thời gian quá lâu sẽ bị biến đổi thành bezoar (một dạng chất rắn) có khả năng gây tắc nghẽn hệ tiêu hóa.

Phương pháp nghiên cứu làm rỗng dạ dày này được thực hiện để quan sát quá trình tiêu hóa thức ăn của đường tiêu hóa xem thức ăn có được đưa vào ruột non đúng cách và quá trình tiêu hóa diễn ra thuận lợi không. Dựa trên phương pháp này, bác sĩ sẽ đưa ra những phương án điều trị hiệu quả giúp trẻ nhỏ tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Cách điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em

Tùy thuộc vào từng triệu chứng, độ tuổi và mức độ mắc phải tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ nhỏ mà bác sĩ sẽ chỉ định những cách điều trị khác nhau với mong muốn đạt được kết quả tốt nhất. Nhìn chung, điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em thường có các cách sau:

1. Điều trị triệu chứng

Bước 1: Điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em không dùng thuốc

• Sau khi trẻ bú xong, mẹ không nên cho bé nằm ngay mà nên bế bé ở tư thế thẳng đứng trong khoảng 30 phút. Khi đặt bé nằm xuống nên đặt ở tư thế nằm ngửa, đầu giường nâng cao và sử dụng gối chuyên dụng cho trẻ bị trào ngược dạ dày.
• Giúp bé ợ sau bú.
• Hạn chế các yếu tố làm tăng áp lực lên ổ bụng: ho, bón, quần áo chật,…
• Tránh các thuốc, thực phẩm làm giảm co thắt: anticholinergic, adrenergic, xanthine, khói thuốc lá, socola…
• Làm đặc thức ăn, thêm bột vào sữa ở trẻ bú bình. Chia nhỏ bữa ăn (không quá 7 lần/ngày).
• Nếu nghi ngờ trẻ có thể bị dị ứng với protein sữa bò: Nên dùng sữa thủy phân protein trong 2 tuần hoặc loại trừ protein sữa bò khỏi chế độ ăn của mẹ trong trường hợp trẻ bú mẹ.

Bước 2: Điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em dùng thuốc

Sau khi điều trị bằng bước 1 không đạt kết quả hoặc có dấu hiệu trầm trọng hơn, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng một số loại thuốc điều trị để cải thiện tình trạng bệnh tình. Lưu ý, trong quá trình điều trị bằng thuốc nên kết hợp song song với các phương pháp ở bước 1 để làm giảm các triệu chứng.

Bên cạnh đó, ba mẹ nên tuân thủ sử dụng đúng loại thuốc và liều lượng theo chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý tăng giảm liều lượng hay thay đổi loại thuốc để đảm bảo an toàn cho trẻ và hiệu quả của quá trình điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em.

2. Bổ sung calo

Khi bị trào ngược dạ dày, cơ thể bé sẽ vô cùng khó chịu, ảnh hưởng đến quá trình ăn uống, thường xuyên bị nôn trớ dẫn đến không thể tăng cân. Vì thế, việc bổ sung đầy đủ calo cho trẻ lúc này được xem là vấn đề quan trọng, giúp bé tránh khỏi tình trạng sụt cân, suy dinh dưỡng. Quá trình bổ sung calo được điều chỉnh trực tiếp thông qua chế độ dinh dưỡng, ăn uống hằng ngày và các sản phẩm thiết yếu sử dụng cho trẻ giúp trẻ vừa tăng cường được sức khỏe, dễ dàng tiêu hóa và hạn chế được tình trạng trào ngược dạ dày. (3)

3. Bổ sung thực phẩm qua ống

Đối với những trẻ bị trào ngược dạ dày do chịu ảnh hưởng bởi bệnh lý tim bẩm sinh hay sinh non thường có cảm giác mệt mỏi, chán ăn, nôn hoặc dễ buồn ngủ hay khi vừa bú mẹ. Lúc này phương pháp bổ sung thực phẩm qua ống sẽ được cân nhắc thực hiện để vừa đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho trẻ vừa hạn chế được tình trạng nôn ói và trào ngược dạ dày.

Với phương pháp này, sữa mẹ hoặc sữa công thức được cung cấp qua một ống thông đặt vào trong mũi của trẻ thường được gọi là ống thông mũi dạ dày. Sau đó, ống này sẽ dẫn thức ăn qua thực quản vào dạ dày để cung cấp cho bé. Ngoài ra, còn có một loại ống khác được sử dụng để dẫn thức ăn vòng qua hoặc bỏ qua dạ dày được gọi là ống thông mũi tá tràng.

4. Phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp rất hiếm khi các bác sĩ chỉ định thực hiện để điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em. Phương pháp này chỉ được sử dụng khi tình trạng trào ngược đã tiến triển đến mức nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ, đồng thời quá trình điều trị bằng các phương pháp khác không đạt được hiệu quả. Tùy vào mức độ bệnh tình mà bác sĩ sẽ cân nhắc thực hiện một trong những phương pháp sau:

• Phẫu thuật khâu xếp nếp đáy vị vào thực quản (phẫu thuật fundoplication).
• Phẫu thuật nội soi xuyên miệng.
• Phẫu thuật tăng cường cơ vòng thực quản dưới (Linx).
• Phương pháp khâu nội soi (sử dụng hệ thống Bard EndoCinch).
• Thủ thuật Stretta.

Cách chăm sóc trẻ bị trào ngược dạ dày

Bên cạnh việc điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em thì quá trình chăm sóc cũng đóng vai trò quan trọng, giúp trẻ nhanh chóng phục hồi sức khỏe, phòng ngừa được tình trạng tái phát bệnh. Khi có con mắc phải bệnh lý trào ngược dạ dày, trong quá trình chăm sóc bố mẹ cần lưu ý những yếu tố sau:

Chế độ ăn uống: Ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc hạn chế hay làm trầm trọng thêm các triệu chứng của tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ nhỏ.

• Bố mẹ nên lựa chọn những loại thức ăn chứa nhiều chất dinh dưỡng, dễ tiêu hóa, các loại rau củ tươi, thực phẩm giàu protein nhưng không làm tăng axit trong dạ dày của trẻ như thịt gà, cá, gạo lứt, yến mạch, súp lơ, củ cải,… Nên hạn chế cho trẻ sử dụng các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo, cay nóng hay có tính axit sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của dạ dày.
• Bên cạnh đồ ăn thì thức uống cũng có những tác động đáng kể đến quá trình tiêu hóa của dạ dày. Bố mẹ nên cho trẻ sử dụng những loại thức uống có lợi cho đường tiêu hóa, không mang tính axit như nước ép táo, chuối; sử dụng sữa đặc hơn bằng cách thêm vào sữa một lượng bột ngũ cốc hoặc bột gạo;… Những điều này sẽ giúp cho quá trình hấp thụ thức uống dễ dàng hơn, hạn chế được tình trạng trào ngược dạ dày do khó tiêu.

Biện pháp phòng ngừa chứng trào ngược dạ dày ở trẻ

Để phòng ngừa và hạn chế tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ, bố mẹ có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Kiểm soát cân nặng của trẻ ở mức hợp lý, tránh tình trạng cân nặng bị sụt giảm nghiêm trọng.
• Chia nhỏ các cữ bú và những bữa ăn dặm thành nhiều bữa trong ngày, mỗi lần bú hoặc ăn với số lượng vừa phải để tránh tình trạng quá no gây trào ngược dạ dày.
• Nên cho trẻ ăn trước khi đi ngủ tối thiểu là 3 tiếng.
• Sau khi ăn xong, bố mẹ nên bế bé ở tư thế thẳng đứng để quá trình tiêu hóa thức ăn diễn ra nhanh và dễ dàng. Không nên đặt bé nằm xuống ngay khi vừa ăn xong.
• Khi cho bé bú, bố mẹ nên đặt đầu bé ở tư thế cao khoảng 30 độ để tránh tình trạng ọc sữa. Trong lúc ngủ nên để bé nằm ở tư thế nghiêng về phía bên trái, tư thế này giúp làm giảm các triệu chứng ợ hơi, ợ nóng.

Nếu có nhu cầu đặt lịch khám, tư vấn và tìm hiểu thêm về tình trạng trào ngược dạ dày cũng như cách điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em hiệu quả tại khoa Nhi, PlinkCare, bố mẹ vui lòng liên hệ đến:

Tóm lại, trào ngược dạ dày là tình trạng thường gặp và xảy ra khá phổ biến ở trẻ nhỏ. Bố mẹ cần quan sát kỹ các triệu chứng và dấu hiệu được biểu hiện trên cơ thể bé để có biện pháp xử trí và điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em kịp thời, tránh những biến chứng nghiêm trọng gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.