4 cách điều trị sỏi niệu quản an toàn hiệu quả, khoa học

Tổng quan về sỏi niệu quản

Niệu quản thực hiện chức năng vận chuyển nước tiểu từ thận đến bàng quang. Sỏi niệu quản là một khối tinh thể mắc kẹt trong đường ống này, hình thành do các hạt khoáng chất ứ đọng lại. Sỏi kích thước nhỏ có thể dễ dàng đào thải ra khỏi cơ thể mà không để lại triệu chứng. Ngược lại, sỏi quá lớn sẽ nằm lại trong niệu quản, gây cản trở dòng chảy nước tiểu, thậm chí dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng cho hệ thống tiết niệu. (1)

1. Nguyên nhân

Sỏi niệu quản hình thành do sự kết tụ các tinh thể trong nước tiểu, điển hình như: Canxi, Axit uric, Cystin, Struvite… Những đối tượng thuộc nhóm nguy cơ cao bao gồm:

• Người có tiền sử gia đình mắc sỏi niệu quản.
• Người mắc một số bệnh lý rối loạn chuyển hóa, bệnh nang thận và nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Người bị viêm ruột mãn tính.
• Người từng thực hiện phẫu thuật cắt bỏ ruột, xương…
• Không bổ sung đủ nước mỗi ngày.
• Chế độ ăn nhiều Natri, protein động vật…

2. Triệu chứng

Sỏi niệu quản kích thước nhỏ thường không gây ra triệu chứng và dễ dàng đào thải ra ngoài theo nước tiểu. Trong trường hợp ngược lại, sỏi lớn gây cản trở dòng nước tiểu sẽ gây ra một số dấu hiệu nghiêm trọng sau:

• Đau ở vùng thận và bụng dưới, sau đó lan dần xuống háng.
• Nước tiểu chuyển sang màu hồng (lẫn máu) do cơ thể cố gắng tống khứ sỏi ra ngoài.
• Đi tiểu thường xuyên kèm triệu chứng đau rát.
• Sốt và ớn lạnh (khi nhiễm trùng xảy ra).

Vì sao cần điều trị sỏi niệu quản?

Sỏi niệu quản không được điều trị kịp thời có nguy cơ dẫn đến rất nhiều biến chứng nguy hiểm, chẳng hạn như: (2)

• Nhiễm trùng thận nghiêm trọng, dẫn đến suy giảm chức năng thận.
• Hình thành lỗ rò niệu đạo.
• Hình thành áp xe.
• Sẹo niệu quản.
• Hẹp niệu quản.
• Thủng niệu quản.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Suy thận do tắc nghẽn lâu ngày.
• Thận ứ nước.
• Thoát mạch.
• Tắc nghẽn niệu quản.
• Vỡ đài thận (thoát mạch nước tiểu quanh thận do áp lực nội sọ cao).
• Tiểu đường thai kỳ và tiền sản giật (ở phụ nữ đang mang thai).

Sỏi niệu quản có chữa được không?

Sỏi niệu quản có thể chữa được. Cụ thể, các phương pháp điều trị nội khoa thường được ưu tiên hơn. Nếu kích thước nhỏ, chế độ ăn uống hợp lý cùng thói quen uống 2 – 3 lít nước mỗi ngày có thể đào thải sỏi ra ngoài một cách tự nhiên. Thuốc giảm đau, thuốc kiểm soát kiềm hoặc axit trong nước tiểu cũng được khuyến nghị. Trong trường hợp sỏi kích thước lớn, hình dạng phức tạp gây đau đớn, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật để ngăn biến chứng. (3)

Chẩn đoán sỏi niệu quản

Đối với sỏi niệu quản, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện một hoặc nhiều xét nghiệm sau đây:

• Xét nghiệm công thức máu toàn bộ (CBC).
• Bảng chuyển hóa cơ bản (BMP): Bảng chuyển hóa cơ bản cho biết các bất thường liên quan đến chức năng thận hoặc tắc nghẽn sỏi.
• Xét nghiệm phân tích nước tiểu: Khi phân tích nước tiểu, nếu bạch cầu esterase và/hoặc vi khuẩn xuất hiện, điều này cho thấy nhiễm trùng nghiêm trọng đã xảy ra.
• Siêu âm thận.
• Chụp X-quang hoặc chụp CT vùng bụng và xương chậu: Phương pháp này giúp chẩn đoán sỏi niệu quản, kích thước, vị trí và khả năng tự đào thải ra ngoài của sỏi.

Triệu chứng đau bụng, đau hông đột ngột đôi khi còn liên quan đến các vấn đề bệnh lý nghiêm trọng hơn, không chỉ riêng sỏi niệu quản. Một số chẩn đoán phân biệt có thể được chỉ định để phát hiện các tình trạng nguy hiểm sau:

• Ung thư biểu mô tế bào thận.
• Viêm bể thận.
• Viêm vùng chậu.
• Phình động mạch chủ bụng.
• Tắc ruột non.
• Sỏi mật.
• Viêm túi thừa.
• Viêm túi mật.
• Huyết khối tĩnh mạch thận.

Cách điều trị sỏi niệu quản khoa học

Dưới đây là một số phương pháp điều trị sỏi niệu quản phổ biến nhất:

1. Thuốc

Dùng thuốc là phương pháp điều trị sỏi niệu quản nhằm mục đích kiểm soát cơn đau cấp tính và thúc đẩy quá trình đào thải sỏi ra khỏi cơ thể. Với mỗi loại sỏi, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc phù hợp, cụ thể như sau:

Quản lý sỏi niệu quản thường liên quan đến việc kiểm soát cơn đau cấp tính và dùng thuốc để thúc đẩy quá trình đào thải sỏi

1.1 Sỏi Canxi

• Kali xitrat: Kali xitrat sẽ làm giảm tính axit và tăng độ kiềm trong nước tiểu.
• Thuốc lợi tiểu: Thuốc lợi tiểu giúp tăng sản xuất nước tiểu và tống khứ Canxi ra khỏi cơ thể.

1.2 Sỏi struvite

• Thuốc kháng sinh: Đây là những loại thuốc chống nhiễm trùng.
• Axit axetohiđroxamic: Axit axetohiđroxamic giúp ngăn ngừa sự tích tụ amoniac trong nước tiểu.

1.3 Sỏi cystine

• Tiopronin (mercaptopropionyl glyxin): Tiopronin  giúp ngăn ngừa sỏi thận ở những người bị cystin niệu.
• Kali xitrat: Kali xitrat sẽ làm giảm tính axit và tăng độ kiềm trong nước tiểu.

2. Tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích (SWL)

Quy trình này sử dụng sóng xung kích năng lượng cao để phá vỡ sỏi trong niệu quản, giúp quá trình di chuyển trong đường tiết niệu diễn ra thuận lợi hơn. Đây là phương pháp điều trị ít xâm lấn nhất nhưng không phù hợp với tất cả các đối tượng người bệnh.

Lợi thế của thủ thuật tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích là nguy cơ biến chứng thấp. Nói cách khác, phương pháp này được đánh giá tương đối an toàn. Trước đây, SWL từng gây lo ngại về biến chứng suy thận và tăng huyết áp ở tổn thương nhu mô thận. Tuy nhiên, sau gần 30 năm áp dụng trên toàn thế giới, kết quả cho thấy những vấn đề này không xảy ra, nguy cơ tụ máu cũng không đáng kể. Đó là lý do tại sao, đây là thủ thuật điều trị sỏi niệu quản luôn được ưu tiên.

Tuy nhiên, SWL vẫn còn tồn tại một số hạn chế sau:

• Nhiều trường hợp phải điều trị lặp đi lặp lại hoặc trì hoãn điều trị cho đến khi người bệnh hết đau đớn.
• Tỷ lệ nhiễm trùng tiết niệu sau thực hiện thủ thuật thường cao hơn các phương pháp khác.
• Tồn tại nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích do sỏi khó quan sát trên máy siêu âm.
• Nhiều trường hợp sỏi khó phân mảnh trong quá trình tán, suy giảm năng lượng sóng xung kích ở người bệnh béo phì hoặc khả năng chịu đau kém có thể ảnh hưởng đến hiệu quả và thời gian điều trị.
• SWL vẫn bị chống chỉ định ở một số đối tượng người bệnh, đặc biệt là phụ nữ mang thai và các trường hợp chống đông mau.
• SWL làm vỡ sỏi, các mảnh vỡ có thể không được đào thải sạch do phù nề hoặc chèn ép, sự di chuyển các mảnh này còn gây ra những cơn đau quặn thận lặp đi lặp lại, làm giảm khả năng trở lại hoạt động bình thường của người bệnh.

3. Nội soi niệu quản

Bác sĩ tiết niệu sẽ đưa một ống nội soi dài, mỏng có gắn camera đi qua niệu đạo, bàng quang và vào niệu quản. Sỏi sẽ được phá vỡ và loại bỏ bằng tia lazer. Thiết bị này có đường kính tương đối nhỏ, các mảnh sỏi cũng được trực tiếp lấy ra bằng kẹp nên làm giảm đáng kể tỷ lệ chấn thương niệu quản.

Tuy nhiên, so với phương pháp tán sỏi bằng sóng xung kích, nội soi có nguy cơ hình thành biến chứng cao hơn, thời gian nằm viện cũng kéo dài. Một số tình trạng có thể xảy ra sau thực hiện thủ thuật bao gồm:

• Chấn thương niệu quản.
• Thủng niệu quản.
• Hình thành chít hẹp niệu quản.

4. Phẫu thuật

Dưới đây là một số trường hợp nghiêm trọng cần can thiệp phẫu thuật truyền thống (mổ hở):

• Nhiễm trùng do sỏi.
• Sỏi có kích thước quá lớn, hình dạng phức tạp.
• Các thủ thuật xâm lấn tối thiểu không mang lại hiệu quả.
• Người bệnh đang mắc phải các bệnh nội khoa đi kèm như: béo phì, biến dạng xương, mất chức năng thận, bất thường về giải phẫu (hẹp ống phúc tinh mạc)…

Cần lưu ý gì trước và sau khi chữa sỏi niệu quản

Dưới đây là một số lưu ý quan trọng người bệnh nên nắm trong quá trình trước và sau khi áp dụng các phương pháp điều trị sỏi niệu quản: (4)

• Tăng lượng nước uống để tăng lượng nước tiểu: Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, nên uống 8 ly nước mỗi ngày để duy trì đủ nước và giảm nguy cơ bão hòa nước tiểu với muối dẫn đến hình thành sỏi. Mục tiêu tổng lượng nước tiểu trong 24 giờ không vượt quá 2,5 lít.
• Tránh tiêu thụ nhiều muối và protein.
• Tiêu thụ Canxi và oxalat ở mức vừa phải, không tự ý cắt giảm Canxi một cách bãi.
• Tăng cường ăn trái cây và rau củ để cân bằng lượng Canxi và citrate trong nước tiểu.

Biện pháp phòng ngừa sỏi niệu quản

Giải pháp quan trọng nhất để ngăn ngừa sỏi niệu quản là uống nhiều nước. Điều này sẽ thúc đẩy quá trình bài tiết nước tiểu, ngăn sỏi hình thành. Bác sĩ khuyến cao nên đi tiểu khoảng 2,5 – 2,6 lít mỗi ngày để duy trì đường tiết niệu khỏe mạnh. Lượng nước uống cũng có thể thay đổi linh hoạt phụ thuộc vào các yếu tố như: cân nặng, khí hậu, chế độ luyện tập thể dục thể thao.

Đối với hầu hết mọi người, 2 – 3 lít nước mỗi ngày là hợp lý nhất. Bên cạnh đó, một số giải pháp tích cực khác liên quan đến chế độ ăn uống và thói quen sống cũng giúp ngăn ngừa sỏi niệu quản một cách hiệu quả, bao gồm: (5)

• Giảm tiêu thụ thực phẩm giàu oxalate: Rau bina, đại hoàng, các loại hạt, lúa mì, các sản phẩm từ đậu nành, khoai lang, củ cải đường, sô cô la và trà.
• Ăn ít chất đạm động vật: Thịt, trứng và cá.
• Thay thế đạm động vật bằng đạm thực vật trong chế độ ăn hàng ngày: Các loại đậu, nấm…
• Xây dựng chế độ ăn ít Natri.
• Ăn thực phẩm giàu Canxi, hạn chế dùng các loại thuốc bổ sung Canxi ngoại trừ có chỉ định của bác sĩ.
• Kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý, tránh thừa cân, béo phì.

Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu của Hệ thống PlinkCare quy tụ đội ngũ các chuyên gia đầu ngành, Nội khoa và Ngoại khoa, giỏi chuyên môn, tận tâm.

Nhà giáo nhân dân GS.TS.BS Trần Quán Anh, Thầy thuốc ưu tú PGS.TS.BS Vũ Lê Chuyên là những cây đại thụ trong ngành Tiết niệu Thận học Việt Nam. Cùng với các tên tuổi Thầy thuốc ưu tú TS.BS Nguyễn Thế Trường, Thầy thuốc ưu tú BS.CKII Tạ Phương Dung, TS.BSCC Mai Thị Hiền, TS.BS Nguyễn Hoàng Đức, TS.BS Từ Thành Trí Dũng, ThS.BS.CKI Nguyễn Đức Nhuận, BS.CKII Nguyễn Lê Tuyên, ThS.BS Nguyễn Tân Cương, BS.CKII Đinh Cẩm Tú, BS.CKII Ngô Đồng Dũng, BS.CKII Võ Thị Kim Thanh ThS.BS Tạ Ngọc Thạch, BS.CKI Phan Trường Nam…

Các chuyên gia, bác sĩ của Trung tâm luôn tự tin làm chủ những kỹ thuật mới nhất, phát hiện sớm và điều trị hiệu quả các bệnh lý về thận, đường tiết niệu, giúp người bệnh rút ngắn thời gian nằm viện, hạn chế nguy cơ tái phát, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Với hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại hàng đầu trong nước và khu vực; Phòng mổ đạt tiêu chuẩn quốc tế; Cùng với khu nội trú và dịch vụ cao cấp 5 sao… Trung tâm Tiết niệu Thận học nổi bật với các dịch vụ thăm khám, tầm soát và điều trị tất cả các bệnh lý đường tiết niệu. Từ các thường gặp cho đến các cuộc đại phẫu thuật kỹ thuật cao.

Có thể kể đến phẫu thuật nội soi sỏi thận, ghép thận, cắt bướu bảo tồn nhu mô thận; cắt thận tận gốc; cắt tuyến tiền liệt tận gốc; cắt toàn bộ bàng quang tạo hình bàng quang bằng ruột non; cắt tuyến thượng thận; tạo hình các dị tật đường tiết niệu… Chẩn đoán – điều trị nội khoa và ngoại khoa tất cả các bệnh lý.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu Hệ thống PlinkCare, quý khách có thể đặt hẹn trực tuyến qua các cách sau đây:

Trên đây là tổng hợp tất cả các phương pháp điều trị sỏi niệu quản được chỉ định phổ biến. Hy vọng với những chia sẻ này, người bệnh đã cập nhật thêm nhiều kiến thức bổ ích để chủ động phòng ngừa, phát hiện và điều trị kịp thời, nhằm tránh biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe.