4 phương pháp điều trị nang giả tụy và cách chăm sóc chi tiết

Ai có nguy cơ mắc nang giả tụy

Nang giả tụy thường gặp nhất là sau viêm tụy cấp và viêm tụy mạn kéo dài, chiếm khoảng 90%. Nguyên nhân gây viêm tụy cấp do rượu chiếm tỷ lệ khoảng 50 – 84%. Thói quen lạm dụng rượu cũng được xem là nguyên nhân chính của viêm tụy mạn. Viêm tụy cấp do sỏi mật chiếm khoảng 4 – 18%. Viêm tụy cấp do rượu phối hợp với sỏi mật chiếm khoảng 2 – 13%.

Chấn thương là nguyên nhân thứ hai sẽ hình thành nang giả tụy. Tỷ lệ hình thành nang giả tụy sau chấn thương gặp khá nhiều ở trẻ em, dao động trong khoảng 3-22%.

Sau phẫu thuật là nguyên nhân thứ ba sẽ gây nang giả tụy. Tỷ lệ hình thành nang giả tụy sau phẫu thuật giao động 10-20% và tần suất này gặp nhiều sau phẫu thuật lớn ở ổ bụng. (1)

Một số nguyên nhân ít gặp là ung thư tụy, cường chức năng tuyến giáp, tăng lipid máu… Ngoài ra, có một số trường hợp không xác định được nguyên nhân, gọi là nang giả tụy hình thành tự phát.

Phương pháp điều trị nang giả tụy

Tùy theo từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp điều trị nang giả tụy như sau:

1. Điều trị nang giả tụy bằng nội khoa (điều trị bảo tồn)

Điều trị bảo tồn nang giả tụy chỉ được đặt ra nang giả tụy có kích thước nhỏ dưới 6cm, nang có thể tự hấp thu. Điều trị bảo tồn cũng áp dụng cho người già yếu, nhiều bệnh kết hợp và không có chỉ định điều trị can thiệp xâm lấn. Các phương pháp điều trị nang giả tụy (điều trị bảo tồn) gồm có:

• Nuôi dưỡng
• Kháng sinh
• Định kỳ theo dõi kích thước của nang giả tụy sau mỗi đợt điều trị

Người bệnh có thể ăn chế độ ăn ít chất béo nếu cơ thể dung nạp. Trường hợp đau bụng khi ăn uống cần áp dụng phương pháp truyền dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch/ ống thông hỗng tràng để đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất thiết yếu.

Hiện nay, không có thuốc đặc hiệu để điều trị nang giả tụy. Thuốc hỗ trợ phổ biến là Octreotide có thể được chỉ định.

2. Dẫn lưu qua da dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc chụp CT scan

Dẫn lưu qua da điều trị nang giả tụy được Weichel mô tả lần đầu tiên vào năm 1971. Kỹ thuật kinh điển này vẫn đang được ứng dụng ở các cơ sở y tế khi chưa có máy siêu âm nội soi. Chỉ định dẫn lưu nang giả tụy qua da: nang giả tụy nhiễm trùng, nang giả tụy kích thước > 6cm còn biểu hiện triệu chứng đau mặc dù đã điều trị nội khoa tích cực. (2)

Hạn chế của kỹ thuật này chỉ áp dụng cho một số nang giả tụy nhất định, có thể can thiệp được. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị không cao, có một số biến chứng như tuột dây dẫn lưu, nhiễm trùng, dẫn lưu không triệt để. Do vậy, phương pháp này cũng không được ứng dụng nhiều trong lâm sàng.

3. Dẫn lưu nang giả tụy qua nội soi tiêu hóa trên

Với sự tiến bộ của nội soi can thiệp đã phát triển hơn 30 năm, kỹ thuật dẫn lưu nang giả tụy qua nội soi được xem là phương pháp ít xâm lấn so với phẫu thuật và tránh được những biến chứng của phương pháp dẫn lưu nang giả tụy qua da. Các kỹ thuật dẫn lưu nang giả tụy qua nội soi tiêu hóa trên gồm có các kỹ thuật sau (từ đơn giản đến phức tạp):

• Dẫn lưu nang giả tụy xuyên thành dạ dày-tá tràng bằng máy nội soi nhìn thẳng (không có hướng dẫn của siêu âm)
• Dẫn lưu nang giả tụy thực hiện qua nội soi mật tụy ngược dòng
• Dẫn lưu nang giả tụy dưới hướng dẫn của siêu âm nội soi

Đây là 3 kỹ thuật đã được ứng dụng trong lâm sàng ở nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, ngày nay chỉ còn kỹ thuật dẫn lưu nang giả tụy qua siêu âm nội soi được áp dụng nhiều nhất, đặc biệt ở các nước tiên tiến.

• Dẫn lưu nang giả tụy xuyên thành dạ dày-tá tràng bằng máy nội soi nhìn thẳng (không có hướng dẫn của siêu âm)

Trong các thập kỷ trước, khi máy siêu âm nội soi chưa ra đời, kỹ thuật dẫn lưu nang giả tụy thực hiện trên máy nội soi dạ dày thông thường (máy nội soi nhìn thẳng) đã được áp dụng trong thực tiễn lâm sàng. Chỉ định dẫn lưu nang giả tụy qua nội soi khi: nang giả tụy đã trưởng thành (> 4 tuần), nang đơn độc, nang không có biến chứng nhiễm trùng, dịch nang đồng nhất, độ dày từ mặt trong thành dạ dày hoặc tá tràng (ở vị trí tiếp xúc) đến mặt trong thành nang giả không quá 10 mm, thành nang giả tụy phải dính vào thành ống tiêu hóa (dạ dày hay tá tràng)

Tuy nhiên, hạn chế của kỹ thuật này chỉ khu trú cho một số trường hợp nhất định, nang phải tiếp giáp gần thành dạ dày (dưới 1 cm), ở vị trí thuận lợi. Các hạn chế khác như di lệch ống dẫn lưu, tắc ống dẫn lưu, chảy máu… Do vậy, kỹ thuật này cũng không được ứng dụng nhiều trong lâm sàng.

• Dẫn lưu nang giả tụy qua nội soi mật tụy ngược dòng

Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) cũng được ứng dụng điều trị nang giả tụy và được chia thành 2 nhóm nhỏ:

• Dẫn lưu qua nhú vater vào ống Wirsung
• Dẫn lưu xuyên thành dạ dày kết hợp dẫn lưu qua nhú vater.

Kỹ thuật này được áp dụng cho trường hợp nang giả tụy có thông với ống tụy. Do vậy, khi dẫn lưu dịch từ trong ống tụy, thì dịch trong nang giả tụy sẽ không còn. Kỹ thuật được thực hiện trên màn X-quang tăng sáng. Quy trình thực hiện như nội soi mật tụy ngược dòng. Kỹ thuật đạt được khi đặt được stent vào ống tụy. Stent được rút sau 3 tháng hoặc cho đến khi nang giả tụy được hấp thu hoàn toàn. Tỉ lệ thành công của phương pháp này là 84 – 93%, tỉ lệ biến chứng 0 -12% bao gồm: viêm tụy cấp, nhiễm trùng nang giả tụy thứ phát. Hạn chế của kỹ thuật này chỉ áp dụng cho nang giả tụy có thông với ống tụy

• Dẫn lưu nang giả tụy dưới hướng dẫn của siêu âm nội soi

Dẫn lưu nang giả tụy qua siêu âm nội soi được ứng dầu đầu tiên vào những năm 1990 và hiệu quả điều trị thành công đạt trên 90%. Từ đó đến nay, kỹ thuật này đã được ứng dụng trên nhiều nước và hiệu quả điều trị vượt trội hơn so với các phương pháp thông thường khác

Mặc dù kỹ thuật siêu âm nội soi đã ra đời khá lâu, nhưng đây là một kỹ thuật khá khó, đòi hỏi trang thiết bị tốt và đặc biệt cần có thầy thuốc có kinh nghiệm không chỉ trong chuyên ngành nội soi tiêu hóa, mà cần có kiến thức về siêu âm và giải phẫu bệnh.

Tại Việt Nam, dẫn lưu nang giả tụy dưới hướng dẫn của siêu âm nội soi còn rất ít cơ sở thực hiện được. Ngược lại, ở các nước tiên tiến, kỹ thuật siêu âm nội soi can thiệp đã được ứng dụng rộng rãi và đã thay thế dần cho kỹ thuật nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) kinh điển. Nhiều kết quả nghiên cứu cho biết: thành công về kỹ thuật đạt 97% (83-100%), thành công về lâm sàng đạt: 90% (69-100%), biến chứng chung: 17% (0-52%), tái phát nang: 8% (0-23%).

4. Điều trị bằng phẫu thuật

Trong các thập kỷ trước, khi các kỹ thuật can thiệp qua nội soi chưa được áp dụng trong lâm sàng thì các phương pháp phẫu thuật vẫn được sử dụng nhiều. Chỉ định phẫu thuật thường áp dụng cho những trường hợp nang giả tụy phức tạp, có liên quan đến tổn thương ống tụy, nang kèm theo các tổn thương trong đường mật tụy… Một số phương pháp phẫu thuật điều trị nang giả tụy thường được sử dụng bao gồm: dẫn lưu ngoài, dẫn lưu trong, cắt nang giả tụy….

4.1 Phẫu thuật dẫn lưu dịch nang ra ngoài

Chỉ định chính cho việc dẫn lưu dịch nang giả tụy ra bên ngoài khi bệnh nhân già yếu, nang đã bị nhiễm trùng, có nhiều nguy cơ rủi ro như vỡ nang, chảy máu trong nang. Bệnh nhân cần phải nuôi dưỡng đầy đủ, kháng sinh dự phòng bội nhiễm. Thông thường ống dẫn lưu có thể được rút sau 2-4 tuần tùy theo mức độ nặng, bệnh lý nền của tụy và tình trạng của ống tụy.

4.2 Phẫu thuật dẫn lưu dịch nang vào trong

Trong các thập kỷ trước, kỹ thuật dẫn lưu trong cho nang giả tụy cũng hay được áp dụng trong ngoại khoa. Các chỉ định này áp dụng cho các nang giả tụy không bị nhiễm trùng, nằm ở vị trí giải phẫu phù hợp có thể thực hiện dẫn lưu sang các tạng khác. Các phương pháp nối nang dẫn lưu này thực hiện tương đối đơn giản và hiệu quả làm giảm triệu chứng lâu dài. Các kỹ thuật dẫn lưu dịch nang trong ổ bụng bao gồm:

• Kỹ thuật nối nang giả tụy với dạ dày: Áp dụng cho nang giả tụy ở mặt sau dạ dày không thấp hơn phần đứng bờ cong lớn dạ dày, có thể tiến hành nối với mặt hay qua mặt trước vào mặt sau dạ dày, đôi khi mở thông dạ dày phối hợp.
• Kỹ thuật nối nang giả tụy với tá tràng: Áp dụng cho nang giả tụy ở vùng đầu tụy, tiếp giáp hoặc dính vào tá tràng-hỗng tràng. Khi đó dịch trong nang tụy sẽ đào thải qua đường tự nhiên.
• Kỹ thuật nối nang giả tụy với hỗng tràng kiểu Rouxeny: Phương pháp này có thể áp dụng cho nang giả tụy ở tất cả những vị trí mà kỹ thuật nối với dạ dày và tá tràng không tiến hành được: nang giả tụy ở tiểu khung, nang giả tụy ở trung thất… có thể chọn miệng nối ở vị trí thích hợp nhất hợp với nguyên lý dẫn lưu, tránh trào ngược dịch tiêu hóa vào nang giả tụy.

4.3 Cắt nang giả tụy

Khi nang giả tụy khu trú vùng đuôi tụy có thể thực hiện cắt nang đuôi tụy và lách. Trong các thập kỷ 80 của thế kỷ trước, kỹ thuật này chỉ được áp dụng tại các trung tâm y học lớn, có đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm về phẫu thuật ổ bụng. Kỹ thuật này hay được áp dụng cho nang giả tụy khu trú vùng đầu tụy có thể làm phẫu thuật cắt khối tá tụy, tuy nhiên đây là kỹ thuật xâm lấn rộng, hậu phẫu phức tạp, nên không được ứng dụng nhiều trong lâm sàng. Các biến chứng sau điều trị nang giả tụy gồm: rò, chảy máu, nhiễm trùng…

4.4 Phẫu thuật nội soi

Phẫu thuật nội soi là một kỹ thuật tiên tiến, được nhiều bác sĩ ngoại khoa chuyên ngành phẫu thuật bụng áp dụng và hạn chế nhiều biến chứng rủi ro cho phẫu thuật mở. Tuy nhiên, kỹ thuật này cũng có những biến chứng và hậu phẫu khá phức tạp. Đây là phương pháp thay thế an toàn cho các thủ thuật ít xâm lấn khác, mang lại hiệu quả tối ưu đối với những trường hợp u nang cần lỗ thoát rộng hơn để dẫn lưu, cắt bỏ hoại tử tụy hoặc u nang không rõ nguyên nhân.

Cách chăm sóc sau khi điều trị nang giả tụy như thế nào?

Sau phẫu thuật điều trị nang giả tụy, người bệnh sẽ được chuyển đến khoa ngoại để theo dõi định kỳ và đánh giá chi tiết về diễn tiến phục hồi. Siêu âm bụng sẽ được chỉ định thực hiện thường quy và khi nghi ngờ có tụ dịch trong bụng. Người bệnh cũng có thể được truyền dịch, ăn uống trở lại sau khi nhu động ruột ổn định.

Những trường hợp đặt stent qua nội soi phải được theo dõi đánh giá diễn tiến nang bằng bằng siêu âm. Đến thời điểm thích hợp, bác sĩ sẽ rút bỏ stent qua nội soi. Đối với người bệnh điều trị nang giả tụy bằng phương pháp dẫn lưu qua da, bác sĩ sẽ theo dõi kỹ về tình trạng đau, nhiễm trùng hoặc di lệch ống thông.

Bác sĩ chỉ chỉ định xuất viện khi đã phục hồi hoàn toàn về vấn đề ăn uống và không có biến chứng. Sau một tuần xuất viện, người bệnh tiếp tục được theo dõi ngoại trú. Tiếp đó, người bệnh tiếp tục tái khám định kỳ để kiểm tra tình trạng diễn tiến của nang.

Nang giả tụy có tự hết không?

Nang giả tụy có tự khỏi không? Với những nang giả tụy có kích thước nhỏ có thể được hấp thu và biến mất. Tỷ lệ tự hấp thu của nang giả tụy sau viêm tụy cấp chiếm 20 – 65%. Tỷ lệ tự hấp thu của nang giả tụy sau viêm tụy mạn chiếm tỷ lệ thấp hơn khoảng 10%. Cơ chế của sự tự hấp thu này là do các dịch thấm qua phúc mạc, mô sau phúc mạc, theo ống tụy dẫn lưu vào đường tiêu hóa. Những nang giả tụy có kích thước ≥ 6 cm thì thường không tự hấp thu và thường hình thành sau 4-6 tuần ở bệnh nhân viêm tụy cấp.

Các yếu tố nguy cơ làm cho nang giả tụy không tự hấp thu gồm: nang giả tụy đa nang, nang giả tụy ở vùng đuôi tụy, nang giả tụy có thành dày, nang giả tụy hình thành sau phẫu thuật ổ bụng, nang giả tụy ở bệnh nhân viêm tụy mạn do rượu

Nang giả tụy chữa khỏi không?

Nang giả tụy có thể chữa khỏi bằng các phương pháp nêu trên. Sau khi thực hiện kỹ thuật dẫn lưu, người bệnh cần nằm viện một thời gian ngắn. Nang giả tụy sẽ xẹp hoàn toàn sau khi người bệnh được điều trị. Những triệu chứng lâm sàng sẽ biến mất theo đó, trả lại cho người bệnh nền sức khỏe ổn định. Tuy nhiên, nang giả tụy vẫn có thể tái phát.

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, PlinkCare TP.HCM thuộc Hệ thống PlinkCare là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho người bệnh gặp các vấn đề về đường tiêu hóa từ nhẹ đến nặng.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống PlinkCare, xin vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp đầy đủ thông tin về các phương pháp điều trị nang giả tụy, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị, phòng ngừa hiệu quả. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề điều trị nang giả tụy và chăm sóc sức khỏe.