Dị ứng thuốc bị ngứa (mẩn ngứa) nguyên nhân do đâu? Nên làm gì?

Dị ứng thuốc bị ngứa là gì?

Dị ứng thuốc bị ngứa là tình trạng cơ thể xuất hiện các phản ứng bất lợi do thuốc. Đây là phản ứng của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc với một loại thuốc cụ thể. Hệ miễn dịch nhận diện nhầm thuốc là một chất gây hại và giải phóng histamin cùng các chất khác, gây ra các triệu chứng như ngứa, nổi mề đay, phát ban…  và được xem là có phản ứng quá nhạy cảm với thuốc.

Dị ứng thuốc bị ngứa nguyên nhân do đâu?

Dị ứng thuốc bị ngứa xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với một loại thuốc hoặc thành phần trong thuốc và xem đó như tác nhân gây hại. Nguyên nhân chính của bệnh vẫn là do thuốc, mặc dù một số căn nguyên vi sinh vật như tiêm vắc-xin sởi, quai bị, rubella, nhiễm Mycoplasma pneumonia, virus Dengue, sự tái hoạt cytomegalovirus có thể gây dị ứng thuốc. (1)

Các thuốc hay gặp là nevirapin, lamotrigin, carbamazepin, phenytoin, phenobarbital, cotrimoxazol, sulfonamid, sulfasalazin, allopurinol, thuốc chống viêm không steroid (oxicam). Các thuốc khác ít gặp hơn như aminopenicillin, cephalosporin, quinolon.

Dị ứng thuốc thường xảy ra sau dùng thuốc 1 – 8 tuần, thời gian khởi phát trung bình 6 – 14 ngày. Khi dùng thuốc lần thứ hai, dị ứng thuốc có thể xuất hiện trong vòng vài giờ. Một số bệnh nhân không tìm được thuốc sử dụng hoặc mắc bệnh sau đợt uống thuốc nam, thuốc bắc không rõ thành phần.

Một số loại thuốc dễ gây dị ứng mẩn ngứa

Dưới đây là một số loại thuốc dễ gây dị ứng mẩn ngứa: (2)

• Thuốc kháng sinh: có nguy cơ gây phát ban da, phản ứng dị ứng và nhạy cảm với ánh nắng mặt trời.
  • Sulfamethoxazole/trimethoprim là một kháng sinh thuộc nhóm sulfonamid. Những người bị dị ứng với “sulfa” thường bị dị ứng với các loại thuốc này. Thuốc cũng có thể gây ra một loạt các phản ứng trên da – phổ biến nhất là phát ban ngoài da. Tình trạng này thường xảy ra từ 1 – 2 tuần sau khi bắt đầu dùng thuốc.
  • Cephalexin là một kháng sinh thuộc nhóm cephalosporin. So với các loại thuốc khác cùng nhóm, thuốc này có nguy cơ gây phản ứng trên da cao nhất.
  • Penicillin: phản ứng trên da với penicillin có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng.
• Hydralazine (Apresoline): là một loại thuốc huyết áp có thể gây ra bệnh lupus ban đỏ do thuốc (DILE). Bệnh này giống với bệnh tự miễn lupus ban đỏ hệ thống. DILE có thể gây ra một số loại phát ban khác nhau, bao gồm phát ban đỏ hình cánh bướm trên mũi, má và các vùng da khác tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Thuốc cũng có thể dẫn đến đau khớp, sốt và viêm nội tạng.
• Thuốc chống viêm không steroid như aspirin: Aspirin là thuốc giảm đau và hạ sốt. Đây là một loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID), cùng với các loại thuốc như ibuprofen và naproxen. Phản ứng trên da với các loại thuốc này rất hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra. Chúng có thể ở bất kỳ mức độ nào từ phát ban nhẹ đến phù mạch và sốc phản vệ.
• Furosemide là thuốc lợi tiểu thuộc nhóm sulfonamide. Vì vậy, nếu bạn bị dị ứng với kháng sinh sulfa, bạn cũng có thể có phản ứng với furosemide, kèm theo các tình trạng như phát ban, ngứa và nổi mề đay.
• Thuốc chống động kinh như carbamazepine: gây phát ban và phản ứng quá mẫn. Các loại thuốc chống động kinh phổ biến nhất gây dị ứng thuốc bao gồm Carbamazepine (Tegretol), Oxcarbazepine (Trileptal), Phenytoin (Dilantin), Lamotrigine (Lamictal). Phát ban ngoài da nhẹ là phổ biến nhất. Nguy cơ phát ban này có thể giảm thiểu bằng cách dùng liều khởi đầu thấp và tăng liều từ từ theo thời gian.
• Warfarin là thuốc kháng đông giúp điều trị và ngăn ngừa huyết khối, nếu liều dùng quá cao sẽ xảy ra vết bầm tím bất thường trên cơ thể. Một tác dụng phụ hiếm gặp nhưng nghiêm trọng khác là hoại tử da do warfarin gây ra, phát triển dưới dạng các mảng bám màu đỏ, tím hoặc nâu có thể dần trở thành mụn nước, loét và hoại tử da.
• Allopurinol là một loại thuốc được sử dụng để giảm nồng độ axit uric cao, thường gặp nhất trong điều trị bệnh gút. Tác dụng phụ phổ biến nhất mà thuốc gây ra là phát ban da hoặc sẩn đỏ ngứa.

Triệu chứng nhận biết dị ứng thuốc bị ngứa

Dị ứng thuốc bị ngứa có biểu hiện lâm sàng khá đa dạng từ nhẹ đến nặng, ở mức độ nhẹ thường biểu hiện với các triệu chứng như mề đay hoặc hồng ban ở da kèm theo ngứa, nặng hơn có thể xuất hiện tổn thương ở niêm mạc.

1. Mề đay

Loại phản ứng thuốc phổ biến nhất là nổi mề đay, còn được gọi là mày đay, biểu hiện là các hồng ban sẩn phù trên da, rải rác toàn thân, kèm theo ngứa nhiều, triệu chứng có thể xuất hiện ngay sau khi dùng thuốc hoặc vài giờ đến vài ngày sau khi dùng thuốc.

Phù mạch như sưng mắt, sưng môi có thể xảy ra cùng lúc với mề đay. Trong một số trường hợp hiếm gặp, phù mạch gây sưng ở cổ họng và đường thở, có thể hạn chế việc thở và nuốt. Nếu bạn có những triệu chứng này cần đến bệnh viện gần nhất đề được điều trị kịp thời.

2. Phát ban da

Các sang thương da điển hình đặc trưng cho dị ứng thuốc là dạng hình bia bắn (dạng hình tròn đồng tâm), ở giữa là vùng tối màu hoặc mụn nước, bóng nước, tiếp theo là vòng đỏ nhạt, phù nề, ngoài cùng là viền đỏ đậm màu hơn.

Với những trường hợp nặng có thể sẽ xuất hiện các tổn thương ở vùng niêm mạc như mắt, miệng và sinh dục, kèm theo xuất hiện các bóng nước và các vết trợt da lan rộng gây đau đớn và có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết.

Dị ứng thuốc bị ngứa có tự khỏi không?

Dị ứng thuốc bị ngứa mức độ nhẹ có thể tự khỏi nếu người bệnh ngừng sử dụng thuốc gây dị ứng kịp thời. Hầu hết các trường hợp dị ứng thuốc nhẹ, các triệu chứng như phát ban hoặc nổi mẩn sẽ biến mất trong vòng vài ngày sau khi ngừng thuốc. Tuy nhiên, trong trường hợp nghiêm trọng xảy ra sốc phản vệ sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ thể, có thể đe dọa tính mạng người bệnh với nhiều triệu chứng nặng nề. Lúc này, người bệnh cần được đưa đi bệnh viện để bác sĩ có hướng xử trí kịp thời.

Dị ứng thuốc bị ngứa nên làm gì?

Dị ứng thuốc bị ngứa cần ngừng các loại thuốc có khả năng gây ra dị ứng ngay lập tức. Sau đó đến bệnh viện để bác sĩ xem xét về tất cả các loại thuốc đang dùng.

Việc tìm ra loại thuốc có phải là nguyên nhân gây ra tình trạng dị ứng hay không có thể khó khăn vì có thể chỉ là kết quả của một lượng nhỏ thuốc. Phát ban có thể bùng phát rất lâu sau khi một người dùng thuốc lần đầu và có thể kéo dài trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng sau khi ngừng dùng thuốc.

Mọi loại thuốc đều có khả năng gây dị ứng, bao gồm cả những loại thuốc mua không theo toa như thuốc nhỏ mắt, thuốc nhỏ mũi và các sản phẩm thảo dược, vì vậy các bác sĩ sẽ xem xét tất cả các loại thuốc theo toa và không kê đơn người bệnh hiện đang dùng.

Các bác sĩ sẽ cố gắng xác định xem phát ban có bắt đầu ngay sau khi người bệnh bắt đầu dùng thuốc hay không. Sau khi trạng thái người bệnh đã ổn định, bác sĩ sẽ có thể sẽ tiến hành thực hiện một vài xét nghiệm như test lẩy da hoặc test áp bì để chẩn đoán người bệnh dị ứng với loại thuốc nào.

Xem chi tiết: Bị dị ứng thuốc nên làm gì cho tốt?

Các biện pháp giảm ngứa do dị ứng thuốc

Các biện pháp điều trị không dùng thuốc cũng phát huy tác dụng trong việc giảm triệu chứng. Da quá khô sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng ngứa, vì vậy cần thường xuyên dưỡng ẩm cho vùng da đang bị ảnh hưởng và thoa kem dưỡng ẩm khi cần thiết. Ngoài ra người bệnh cần tránh tắm quá nhiều hoặc lạm dụng xà phòng và chất tẩy rửa, sẽ dễ làm khô da. Nên mặc quần áo thoáng mát và tắm nước ấm thay vì nước nóng.

Các thuốc điều trị mẩn ngứa kéo dài do dị ứng thuốc

Đối với các phản ứng nhẹ, bác sĩ sẽ dùng thuốc kháng histamin và kem corticosteroid để giảm ngứa. Đối với các phản ứng nghiêm trọng, bác sĩ sẽ dùng thuốc tiêm tĩnh mạch và cho người bệnh nhập viện để theo dõi tình trạng. Hầu hết phản ứng dị ứng thuốc ở mức độ nhẹ sẽ giảm dần khi ngừng thuốc gây ra dị ứng.

Các phương pháp điều trị thông thường như thuốc corticosteroid, thuốc kháng histamin uống và kem corticosteroid, sẽ được bác sĩ kê toa tùy vào mỗi trường hợp. Các phản ứng dị ứng cấp tính, đặc biệt là những trường hợp phản vệ do thuốc có các triệu chứng như khó thở, hạ huyết áp cần xử trí cấp cứu kịp thời.

Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da của PlinkCare TP.HCM là một trong những địa chỉ uy tín hàng đầu trong lĩnh vực thẩm mỹ da và điều trị các vấn đề về da tại khu vực miền Nam. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, tận tâm với khách hàng và được đào tạo chuyên môn sâu các kỹ thuật điều trị da tiên tiến, chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da của bệnh viện đã giúp hàng ngàn bệnh nhân khắc phục các vấn đề về thẩm mỹ và sức khỏe da.

Mỗi người bệnh sẽ được đội ngũ bác sĩ thăm khám, tư vấn biện pháp điều trị phù hợp nhất. Ngoài ra, bệnh viện còn sở hữu nhiều thiết bị, máy móc tiên tiến, cơ sở vật chất hiện đại cùng quy trình khám chữa bệnh tối ưu giúp mang lại trải nghiệm điều trị và kết quả tốt nhất cho khách hàng.

Dị ứng thuốc bị ngứa không khó điều trị, tuy nhiên để tránh tính trạng dị ứng ngày càng nghiêm trọng, dễ để lại sẹo, hoặc thậm chí gây nổi mề đay mạn tính, người bệnh nên đến bệnh viện khám ngay khi vừa bị. Việc kiểm tra và phát hiện nguyên nhân gây bệnh đóng vai trò rất lớn trong việc ngăn chặn dị ứng lần sau.