Đau khớp háng ở người già: Nguyên nhân, điều trị và phòng ngừa

Tổng quan đau khớp háng ở người già

1. Mức độ phổ biến

Người già là đối tượng rất dễ bị đau khớp. Không chỉ đau khớp háng, người già còn thường xuyên bị đau khớp vai, khớp gối, khớp cổ tay, khớp cổ chân… và dễ mắc phải các bệnh liên quan đến cơ xương khớp. Nguyên nhân do tuổi tác càng lớn, tốc độ lão hóa của sụn, khớp, xương, cơ diễn ra càng nhanh.

Theo thống kê, Việt Nam có khoảng 85% người già trên 85 tuổi bị bệnh xương khớp. Đối với người già trên 60 tuổi, tỷ lệ mắc bệnh rơi vào khoảng 60%. Có thể thấy, tỷ lệ người già bị đau xương khớp nói chung và đau khớp háng nói riêng đang chạm ngưỡng báo động. Đây là vấn đề cần được quan tâm nhiều hơn nữa từ phía gia đình và cộng đồng.

2. Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Đau nhức xương khớp sẽ làm giảm chất lượng cuộc sống của người cao tuổi, đặc biệt là trường hợp bị đau nhức lâu năm. Đau khớp háng ở người già thường khó điều trị hơn, cần nhiều thời gian chăm sóc hơn so với người trẻ tuổi. Cảm giác đau nhức khớp háng làm cho người bệnh không thể an hưởng tuổi già và vui chơi trọn vẹn cùng con cháu. Cơn đau còn khiến cho cử động trở nên khó khăn, gây mất ngủ, lo âu… Có thể thấy, bị đau khớp háng trong thời gian dài gây ra vấn đề về tâm lý ở người cao tuổi là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Nguyên nhân gây đau khớp háng ở người cao tuổi

Đa số trường hợp người già bị đau khớp háng là do bệnh cơ xương khớp gây ra, thường gặp nhất là thoái hóa khớp hoặc viêm khớp dạng thấp. Ở số ít trường hợp khác, người cao tuổi bị đau khớp háng là do chấn thương hoặc tai nạn. (1)

1. Thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp háng ở người cao tuổi là bệnh lý phức tạp và khó lường, người trên 60 tuổi sẽ có khoảng 50% nguy cơ mắc bệnh. Khi bị thoái hóa khớp háng, người bệnh sẽ cảm thấy bị đau âm ỉ ở khu vực này, đau nhiều hơn khi vận động. Tuy nhiên, cơn đau khớp háng có thể biến mất sau đó, gây ra tâm lý lơ là, chủ quan. Chỉ khi cơn đau khớp háng ở người già bắt đầu kéo dài và nghiêm trọng hơn, đau đột ngột khi trời trở lạnh thì người bệnh mới phát giác bệnh tình, nhưng lúc này sụn khớp đã bị tổn thương nghiêm trọng.

2. Viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một dạng bệnh lý tự miễn, người già có thói quen hút nhiều thuốc lá có nguy cơ cao mắc bệnh. Trong thời gian đầu, bệnh chỉ gây ra triệu chứng mệt mỏi. Về sau, cảm giác đau khớp háng, cứng các khớp bắt đầu xuất hiện nhiều hơn, các cơn đau thường đột ngột, tiến triển bệnh rất khó đoán. Ngoài đau khớp háng, viêm khớp dạng thấp còn ảnh hưởng đến khớp ngón tay và cổ tay, khớp vai, khớp gối…

3. Loãng xương

Loãng xương ở người già làm giảm mật độ và chất lượng xương, khiến xương yếu và dễ gãy, đặc biệt là tại khớp háng. Khi mật độ xương giảm, khả năng chịu lực của xương suy yếu, gây ra đau khớp khi đứng hoặc đi lại. Loãng xương còn làm tăng nguy cơ gãy xương đùi, đặc biệt khi có chấn thương nhẹ hoặc té ngã, gây đau nghiêm trọng và cần phẫu thuật. Ngoài ra, loãng xương còn gây áp lực lên các phần mềm xung quanh khớp háng, dẫn đến tổn thương và đau.

4. Tổn thương hoặc thoái hóa gân, cơ

Tổn thương hoặc thoái hóa gân, cơ quanh khớp háng là nguyên nhân gây đau khớp háng ở người cao tuổi phổ biến. Theo thời gian, gân và cơ bị yếu đi, giảm khả năng nâng đỡ và bảo vệ khớp, dẫn đến căng thẳng và đau nhức khi vận động. Những chấn thương nhẹ lặp đi lặp lại hoặc hoạt động quá mức cũng có thể gây viêm, rách hoặc thoái hóa gân, gây đau liên tục hoặc khi di chuyển.

Đặc biệt, nhóm cơ quanh khớp háng (như cơ mông và cơ đùi) đóng vai trò ổn định khớp. Khi thoái hóa, chúng làm tăng nguy cơ chấn thương và giảm khả năng vận động linh hoạt. Tình trạng này thường biểu hiện qua cơn đau lan tỏa ở khớp háng, cảm giác yếu ở chân và khó khăn trong các hoạt động hàng ngày.

5. Chấn thương và tai nạn

Không chỉ bệnh về cơ xương khớp mới gây đau khớp háng ở người già, mà tai nạn hoặc chấn thương cũng có thể là một trong số các nguyên nhân. Sụn, khớp, xương, cơ của người cao tuổi đang trong giai đoạn lão hóa nên rất dễ bị tổn thương khi bị va đập, té ngã như ngã xe, trượt cầu thang… Chấn thương mức độ nhẹ chỉ gây đau khớp háng trong vài ngày hoặc vài tuần, nhưng chấn thương nặng có thể gây nứt xương, trật khớp, viêm khớp… về lâu dài có thể gây bệnh lý thoái hóa khớp sau chấn thương.

6. Các bệnh lý khác

Hoại tử chỏm vô khuẩn xương đùi, nhiễm trùng khớp, chèn ép thần kinh… cũng là những bệnh lý gây ra cơn đau khớp háng. Trong đó, hoại tử chỏm vô khuẩn xương đùi là tình trạng tắc nghẽn lưu thông máu ở chỏm xương đùi, khiến cho xương ở khu vực này bị hoại tử. Bệnh xảy ra phổ biến ở nam giới và người cao tuổi, đặc biệt là người có thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Thời gian bị hoại tử chỏm xương đùi càng lâu, tổn thương mô và sụn ở xương đùi càng nhiều, sau đó lan sang khớp háng và gây đau.

Nhiễm trùng khớp háng là hệ quả của chấn thương khớp háng hoặc những thủ thuật tại khớp háng, quanh khớp háng hoặc những cơ quan gần khớp háng nhưng không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách. Vi khuẩn xâm nhập vào khớp háng gây viêm và đau, thời gian càng kéo dài thì tình trạng sưng viêm càng nghiêm trọng, người già sẽ bị đau nhiều hơn, có thể bị nhiễm lao khớp háng.

Chèn ép thần kinh quanh khớp háng, thường gặp nhất là dây thần kinh hông to hoặc dây thần kinh cột sống thắt lưng, có thể gây đau lan tỏa từ lưng xuống khớp háng và chân. Nguyên nhân chủ yếu do thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống hoặc gai xương chèn ép lên các dây thần kinh, dẫn đến cảm giác đau, tê bì và yếu cơ. Tình trạng này thường khiến người bệnh gặp khó khăn khi di chuyển và giảm chất lượng cuộc sống.

Triệu chứng của đau khớp háng ở người già

1. Cảm giác đau nhức

Cảm giác đau nhức là triệu chứng cơ bản nhất khi người già bị đau khớp háng, đau ngay cả khi không cử động. Thời điểm người bệnh bị đau nhiều nhất là khi cử động hoặc đột ngột thay đổi tư thế, chẳng hạn như leo cầu thang, đứng dậy, xoay trở người trong khi ngủ… Ban đầu, đau chỉ xuất hiện ở khớp háng, nhưng nếu không được can thiệp, cơn đau sẽ tăng lên và lan sang các khu vực khác.

2. Cứng khớp

Đau khớp và cứng khớp là hai biểu hiện thường xuất hiện cùng nhau. Vì vậy, bệnh đau khớp háng ở người già cũng xuất hiện triệu chứng cứng khớp, nhất là vào buổi sáng sau khi ngủ dậy. Nếu bị cứng khớp mức nhẹ, người bệnh chỉ cần gập duỗi các khớp trong khoảng 15-20 phút sẽ có thể cử động khớp bình thường trở lại.

3. Giảm khả năng vận động

Đau khớp háng khiến cho người cao tuổi ngại di chuyển, tầm vận động của khớp háng cũng hạn chế. Mỗi cử động có thể kèm theo cảm giác nhói, khớp háng chỉ có thể di chuyển ở một tầm nhất định, nếu vượt quá mức sẽ gây đau. Điều này làm ảnh hưởng sinh hoạt hàng ngày của người cao tuổi như khó đi lại, khó ngồi xổm hoặc thậm chí là khó mang giày dép…

4. Triệu chứng đi kèm

Đau khớp háng trong thời gian dài làm cho tinh thần của người bệnh suy sụp, dẫn đến chứng rối loạn lo âu, mất ngủ… Người già không ngủ đủ giấc sẽ sa sút trí tuệ, kém minh mẫn. Không vận động nhiều trong thời gian dài khiến người già dễ bị tăng cân, kéo theo nguy cơ mắc bệnh huyết áp, tim mạch.

Chẩn đoán đau khớp háng ở người già

Chẩn đoán đau khớp háng ở người già gồm có: khám lâm sàng, xét nghiệm hình ảnh, kết hợp điện cơ đồ (EMG), xét nghiệm máu. Kết hợp nhiều cách chẩn đoán giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây bệnh một cách chính xác hơn.

1. Khám lâm sàng

Trước tiên, bác sĩ cần hỏi thông tin của người bệnh. Đây là cách chẩn đoán cơ bản nhất và áp dụng đối với tất cả trường hợp bị đau khớp háng. Bác sĩ sẽ hỏi cụ thể về tuổi, cơ chế chấn thương, triệu chứng bệnh đang có… Ngoài ra, bác sĩ cũng tìm hiểu về mức độ yếu cơ, thói quen vận động và tập luyện, thuốc đang sử dụng, tiền sử bệnh lý gia đình và bệnh nền (nếu có).

Kế tiếp, bác sĩ bắt đầu kiểm tra mức độ tổn thương ở khớp háng của người già bằng các cách sau:

• Quan sát dáng người bệnh đi, đứng, ngồi, giữ thăng bằng…
• Kiểm tra thay đổi cấu trúc ở khớp háng bằng xúc giác. Người bệnh sẽ nằm nghiêng, nằm ngửa hoặc nằm sấp theo hướng dẫn của bác sĩ. Bác sĩ sẽ ấn nhẹ vào vị trí khớp háng mà người bệnh bị đau và kiểm tra các mốc xương, khớp, mô mềm.
• Quan sát tầm vận động của người bệnh để kiểm tra mức độ cứng khớp. Các thao tác người bệnh cần thực hiện như duỗi háng – gập háng, xoay trong – xoay ngoài, dạng háng – khép háng…

2. Xét nghiệm hình ảnh

Trong quá trình chẩn đoán, xác định nguyên nhân gây đau khớp háng ở người lớn tuổi, xét nghiệm hình ảnh là kỹ thuật cần thiết. Các xét nghiệm này bao gồm chụp X-quang, siêu âm, chụp CT, chụp cộng hưởng từ (MRI).

• Chụp X-quang: Được chỉ định trong các trường hợp có nghi ngờ chấn thương xương khớp, trật khớp, ung thư xương khớp…
• Siêu âm: Phương pháp này giúp đánh giá mức độ tổn thương cơ, gân, dây chằng, tràn dịch khớp háng… Kết quả siêu âm cũng giúp bác sĩ quan sát tổn thương sâu bên trong khớp ở người bệnh bị thừa cân, béo phì.
• Chụp CT: Hình ảnh từ kết quả chụp phim CT rõ nét, có tính tương phản tốt, dựng hình xương 3D một cách hoàn hảo để bác sĩ quan sát tổn thương ở khớp háng. Chụp CT được chỉ định khi nghi ngờ người già bị chấn thương khớp háng phức tạp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Là kỹ thuật xét nghiệm hình ảnh hiện đại nhất. Hình ảnh được cung cấp giúp bác sĩ quan sát gân, cơ, sụn, xương… Thông qua đó, có thể xác định được mức độ tổn thương, cân nhắc phương pháp điều trị thích hợp.

3. Nội soi khớp

Nội soi là cách chẩn đoán tình trạng đau khớp háng ở người già bằng phẫu thuật xâm lấn tối thiểu. Phương pháp này được thực hiện bằng cách đưa ống mềm có gắn camera vào bên trong cơ thể người bệnh (chỗ khớp háng bị đau) thông qua đường mổ nhỏ. Nhờ đó, bác sĩ có thể quan sát tình trạng của khớp háng thông qua màn hình.

Bác sĩ sẽ chỉ định nội soi ở các trường hợp nghi ngờ đau khớp háng mãn tính chưa rõ nguyên nhân mà các cận lâm sàng khác khó chẩn đoán, kết hợp khi nội soi sẽ tiến hành sửa chữa vị trí tổn thương qua nội soi như rách sụn viền ổ cối, tổn thương mô mềm, hẹp khớp háng do biến dạng, viêm bao hoạt dịch khớp háng, những tổn thương sụn khớp hoặc xương, …

4. Điện cơ đồ (EMG)

Đo điện cơ đồ (EMG) ít được sử dụng trực tiếp để chẩn đoán đau khớp háng ở người già. Tuy nhiên, nó có vai trò trong chẩn đoán phân biệt nguyên nhân đau hoặc rối loạn chức năng vận động liên quan đến thần kinh hoặc cơ xung quanh khớp háng. Trong các trường hợp đau khớp háng, EMG có thể giúp:

• Đánh giá tổn thương thần kinh: Nếu có nghi ngờ tổn thương thần kinh, như chèn ép dây thần kinh hông to hoặc thần kinh đùi, EMG có thể giúp xác định và định vị tổn thương.
• Kiểm tra hoạt động cơ bắp: Đo lường hoạt động của các cơ xung quanh khớp háng để phát hiện bất thường hoặc yếu cơ, có thể là nguyên nhân hoặc yếu tố góp phần gây đau khớp.
• Phân biệt đau khớp và đau do thần kinh: Phân biệt các cơn đau bắt nguồn từ khớp (do tổn thương xương hoặc sụn) với đau do nguyên nhân thần kinh.

Nhìn chung, EMG không phải là phương pháp chính để chẩn đoán đau khớp háng mà chủ yếu hỗ trợ trong chẩn đoán nguyên nhân liên quan đến thần kinh và cơ.

5. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu đóng vai trò hỗ trợ trong chẩn đoán đau khớp háng, đặc biệt khi nguyên nhân liên quan đến viêm nhiễm, bệnh lý tự miễn hoặc các rối loạn chuyển hóa. Các chức năng của xét nghiệm máu trong chẩn đoán đau khớp háng gồm:

• Phát hiện viêm và nhiễm trùng: Xét nghiệm các chỉ số viêm như CRP (C-reactive protein) và ESR (tốc độ lắng máu) có thể giúp xác định xem đau khớp háng có phải do nhiễm trùng hoặc viêm khớp hay không.
• Chẩn đoán các bệnh lý tự miễn: Một số bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus, và viêm cột sống dính khớp có thể gây đau khớp háng. Xét nghiệm kháng thể đặc hiệu (RF, ANA) sẽ hỗ trợ xác định những bệnh này.
• Đánh giá tình trạng chuyển hóa: Xét nghiệm axit uric giúp phát hiện bệnh gout, trong đó muối urat có thể tích tụ tại khớp, gây đau.
• Phát hiện thiếu máu hoặc các vấn đề liên quan đến xương: Xét nghiệm công thức máu và mức độ vitamin D, canxi có thể giúp đánh giá sức khỏe xương, đặc biệt nếu nghi ngờ loãng xương hay thiếu máu ảnh hưởng đến sức mạnh và chức năng của khớp.

Xét nghiệm máu giúp loại trừ hoặc xác nhận các nguyên nhân toàn thân có thể gây đau khớp háng, nhưng thường đi kèm với các chẩn đoán hình ảnh để có cái nhìn đầy đủ hơn.

Phương pháp điều trị đau khớp háng ở người già

1. Sử dụng thuốc

Có thể dùng thuốc paracetamol để giúp người già tạm thời hết đau khớp háng. Trường hợp bị đau khớp háng kèm theo tình trạng sưng viêm, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thêm thuốc chống viêm không chứa steroid. Sử dụng thuốc giảm đau áp dụng được với các trường hợp bị đau khớp háng mức độ nhẹ đến trung bình.

Người bệnh cần lưu ý rằng, uống thuốc giảm đau không phải là cách chữa đau khớp háng dứt điểm. Chỉ uống thuốc khi thật sự cần thiết, không lạm dụng để tránh phát sinh rủi ro ngoài ý muốn.

2. Vật lý trị liệu

Các bài tập vật lý trị liệu giúp người già cải thiện chức năng xương khớp, giảm ảnh hưởng do đau khớp háng gây ra. Tuy nhiên, hiệu quả tập vật lý trị liệu ở người già sẽ không tương đương với người bệnh trẻ tuổi, nên cách này chỉ đóng vai trò hỗ trợ trong quá trình điều trị.

Nhìn chung, tập vật lý trị liệu cũng là phương pháp giúp người già cải thiện cơn đau ở khớp háng. So với uống thuốc giảm đau, bác sĩ khuyến khích người cao tuổi vận động nhiều hơn. (2)

3. Phẫu thuật

Nếu tình trạng đau khớp háng ở người già chuyển biến nặng dẫn tới hoại tử chỏm vô khuẩn xương đùi, thoái hoá khớp háng mức độ nặng, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật thay khớp nhân tạo.

Tần suất vận động của người già thấp hơn so với người trẻ trở thành lợi thế trong trường hợp này, vì khớp nhân tạo sẽ không phải chịu áp lực lớn, hạn chế được biến chứng sau phẫu thuật như trật khớp, viêm nhiễm… Tuy nhiên, phẫu thuật thay khớp cũng có rủi ro nhất định, nên cả bác sĩ và người bệnh đều cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi thực hiện.

4. Lối sống và chế độ ăn uống

Trong quá trình điều trị đau khớp háng, người già cần xây dựng lối sống và chế độ ăn uống thích hợp, mục đích là để cải thiện sức khỏe xương khớp từ bên trong, hỗ trợ cho các phương pháp điều trị chuyên sâu.

Người già nên dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi, ngủ đủ 8 giờ mỗi ngày, không sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ… Chế độ ăn uống cho người cao tuổi bị đau khớp háng cần giàu vitamin, omega 3 và đặc biệt là canxi.

Các biện pháp phòng ngừa đau khớp háng ở người già

1. Tập thể dục đều đặn

Tuổi càng cao, xương khớp lão hóa càng nhanh. Vì vậy, người già cần tập thể dục, vận động thường xuyên bằng những bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, tập dưỡng sinh… để xương, cơ, khớp linh hoạt hơn. (3)

2. Dinh dưỡng hợp lý

Chế độ ăn uống của người già cần có đầy đủ canxi, chất xơ, vitamin, kali… Nhóm chất này có nhiều trong sữa, rau củ quả, cá béo, ngũ cốc… Dinh dưỡng hợp lý giúp cho hệ xương khớp khỏe mạnh, phòng ngừa tốt tình trạng đau khớp háng và nâng cao sức khỏe người cao tuổi. Ngoài ra, người già cũng nên hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, không uống nhiều rượu bia, nước ngọt, ăn đồ đóng hộp…

3. Khám sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp mọi người kịp thời phát hiện vấn đề bất thường, kể cả các bệnh liên quan cơ xương khớp. Người già nên khám sức khỏe 2 lần mỗi năm hoặc theo lịch của bác sĩ. Nếu phát hiện dấu hiệu bất thường, bác sĩ sẽ sớm can thiệp, từ đó phòng tránh đau ở khớp háng hiệu quả hơn.

4. Giữ tinh thần tích cực

Giữ tinh thần tích cực cũng là cách giúp người cao tuổi phòng tránh đau khớp háng. Vì stress có thể gây ra phản ứng viêm trong cơ thể, khiến cho khớp bị sưng và đau. Do đó, người già cần tránh căng thẳng, lo âu, luôn sống vui vẻ, lạc quan…

Câu hỏi thường gặp

1. Đau khớp háng có thể gây ra biến chứng gì không?

Đau khớp háng nếu không điều trị kịp thời và đúng cách sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, phổ biến nhất là hạn chế khả năng đi lại. Một số trường hợp khác, đau khớp háng có thể khiến cơ thể suy nhược, thậm chí tàn phế nếu xương khớp bị tổn thương nghiêm trọng. Để tránh biến chứng nguy hiểm, người bệnh cần đi khám ngay khi chỉ đau khớp háng mức nhẹ.

2. Có cần phải phẫu thuật khi bị đau khớp háng không?

Dựa trên tình hình sức khỏe và biểu hiện bệnh lý của người bệnh, bác sĩ sẽ cân nhắc có cần phẫu thuật hay không. Thông thường, đau khớp háng mức nhẹ, do nguyên nhân đơn giản như giãn cơ, trật khớp… sẽ không cần phẫu thuật. Nhưng nếu khớp háng bị tổn thương nghiêm trọng như thoái hóa khớp háng nặng, tiêu chỏm xương đùi nặng… sẽ cần phẫu thuật.

3. Tự điều trị đau khớp háng tại nhà được không?

Không nên tự điều trị đau khớp háng tại nhà. Việc tự phỏng đoán nguyên nhân gây bệnh và chữa trị thiếu khoa học sẽ không mang lại hiệu quả giảm đau. Tự điều trị thậm chí dẫn đến biến chứng nguy hiểm, đau khớp háng ngày càng nặng hơn, khó chữa dứt điểm ngay cả khi có sự can thiệp của bác sĩ do thời gian quá trễ.

4. Có bài tập nào hiệu quả cho người bị đau khớp háng không?

Các bài tập vận động sẽ hỗ trợ cho quá trình điều trị đau khớp háng chuyên sâu tại bệnh viện. Người bệnh nên tập luyện theo hướng dẫn của bác sĩ. Một vài bài tập hiệu quả, thích hợp cho người bị đau khớp háng là:

• Bài tập duỗi thẳng chân
• Tập yoga với tư thế bắc cầu
• Bài tập xoay hông khi nằm
• Bài tập căng chân khi ngồi
• Bài tập mở rộng hông…

Đau khớp háng ở người già cần được điều trị từ sớm để nâng cao hiệu quả, hạn chế biến chứng. Ngay khi phát hiện có cơn đau bất thường ở khớp háng, người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện để kiểm tra. Không nên chủ quan hoặc tự ý chữa đau khớp háng tại nhà.