Cứng khớp buổi sáng khi ngủ dậy: Dấu hiệu và cách điều trị

Cứng khớp buổi sáng là gì?

Cứng khớp vào buổi sáng là hiện tượng thường gặp khi cơ thể không tiết đủ chất hoạt dịch bôi trơn các khớp. Thông thường, hiện tượng cứng khớp vào buổi sáng chỉ diễn ra trong khoảng thời gian ngắn, đây được coi là phản ứng bình thường của cơ thể.

Tuy nhiên, nếu bạn thường xuyên bị cứng khớp buổi sáng, kèm theo cảm giác đau nhức, tê bì không rõ nguyên nhân, cần xem đó là dấu hiệu cảnh báo của các bệnh nguy hiểm liên quan đến xương khớp. Lúc này, bạn cần thăm khám trực tiếp để tìm ra nguyên nhân, xác định mức độ bệnh và hướng điều trị phù hợp. (1)

Nguyên nhân gây cứng khớp buổi sáng khi ngủ dậy

Cứng khớp vào buổi sáng có thể đến từ nhiều yếu tố như bệnh lý, tuổi tác, lối sống. Một số nguyên nhân phổ biến gây cứng khớp mỗi sáng như: (2)

1. Các bệnh lý viêm khớp

Viêm khớp là một trong những nguyên nhân được nhắc đến đầu tiên khi một người bị cứng khớp, một số bệnh lý viêm khớp thường gặp gồm:

• Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid arthritis – RA): đây là bệnh lý mạn tính do tình trạng rối loạn tự miễn của cơ thể gây ra, ảnh hưởng đến các khớp ở bàn tay, bàn chân, vai… gây đau nhức, sưng tấy, cứng khớp, suy giảm chức năng hoạt động khớp.
• Thoái hoá khớp (Osteoarthritis – OA): xuất hiện khi các khớp thoái hoá theo thời gian, đau tăng khi vận động, cứng khớp buổi sáng, hạn chế khả năng vận động. Các khớp thường bị ảnh hưởng bởi bệnh lý này là khớp bàn tay, khớp đầu gối, khớp háng, khớp cổ, khớp vùng thắt lưng.
• Viêm khớp vảy nến (Psoriatic Arthritis – PsA): Viêm khớp vảy nến thường tác động đến người bị vảy nến hoặc người có tiền sử gia đình bị vảy nến. Đây là bệnh tự miễn, biểu hiện qua các triệu chứng chính gồm: đau khớp, sưng tấy, cứng khớp, sưng ngón, viêm điểm bám gân, mệt mỏi…
• Viêm cột sống dính khớp (Ankylosing spondylitis – AS): Là bệnh viêm khớp ảnh hưởng đến các khớp ở cột sống, khớp cùng chậu. Mặc dù không thường xuất hiện nhưng viêm cột sống dính khớp có thể ảnh hưởng đến một số khớp khác như khớp háng, vai hoặc đầu gối.

2. Lão hóa và sự thay đổi của cơ thể

Khi con người già đi, cơ thể có những thay đổi nhất định trong đó có sự suy giảm sản xuất hoạt dịch, một chất đóng vai trò bôi trơn, giúp khớp hoạt động trơn tru, linh hoạt hơn. Đồng thời, lớp sụn khớp bắt đầu khô và cứng lại, cơ gân cũng yếu và trở nên căng cứng hơn khi ngủ. Điều này dẫn đến tình trạng cứng khớp hay thiếu linh hoạt khi thức dậy vào buổi sáng. Đây là hiện tượng sinh lý bình thường và là một phần của quá trình lão hóa mà hầu hết mọi người đều phải trải qua.

3. Tác động của lối sống và chế độ dinh dưỡng

Chế độ sinh hoạt, vận động và dinh dưỡng cũng tác động phần nào đến sức khỏe cơ xương khớp. Một chế độ ăn uống thiếu hụt các nhóm chất thiết yếu, thường xuyên tiêu thụ thực phẩm nhiều dầu mỡ hoặc carb tinh chế, có thể khiến hệ cơ xương khớp trở nên yếu hơn. Bên cạnh đó, tư thế nằm ngủ không phù hợp và duy trì nhiều giờ có thể làm giảm lưu thông máu, tăng tích tụ acid lactic gây cứng khớp buổi sáng.

Ngoài ra, môi trường sống và làm việc cũng góp phần gây cứng khớp. Những người thường xuyên sinh hoạt hay làm việc trong môi trường ẩm ướt, có nhiệt độ thấp hoặc thiếu ánh sáng, tư thế làm việc không phù hợp, lâu dần sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe xương khớp.

Dấu hiệu cứng khớp buổi sáng khi thức dậy

Nhận biết sớm các dấu hiệu dưới đây giúp người bệnh được điều trị sớm, tránh các biến chứng nguy hiểm:

1. Cảm giác đau nhức

Dấu hiệu đầu tiên và dễ nhận biết nhất khi bị cứng khớp là cảm giác đau nhức khó chịu, tê bì vùng khớp bị ảnh hưởng. Cơn đau có thể xuất hiện trong thời gian ngắn hoặc dài tùy thuộc vào nguyên nhân gây nên.

2. Giới hạn vận động

Cứng khớp buổi sáng làm giảm sự linh hoạt của khớp, ảnh hưởng đến phạm vi hoạt động của vùng khớp bị cứng như khó co duỗi tay chân, khó gập người, khó xoay trở, đi lại…

3. Thời gian và mức độ cứng khớp

Thời gian và mức độ cứng khớp có thể khác nhau tùy vào nguyên nhân gây nên hiện tượng này. Trường hợp cứng khớp do sai tư thế hoặc thoái hoá khớp, thời gian cứng khớp thường chỉ kéo dài vài phút tới khoảng nửa tiếng và giảm dần khi bạn bắt đầu vận động. Nếu người bệnh cứng khớp do các bệnh viêm khớp, thời gian có thể kéo dài hơn, từ một giờ đến vài giờ và mức độ cứng khớp sẽ nặng hơn.

Ai có nguy cơ bị cứng khớp buổi sáng? .

Như đã đề cập, cứng khớp vào buổi sáng có thể đến từ nhiều nguyên nhân và có thể gặp phải ở bất kỳ đối tượng nào. Tuy nhiên, hiện tượng này thường xuất hiện phổ biến hơn ở các nhóm đối tượng dưới đây:

1. Đối tượng người cao tuổi

Bất kỳ độ tuổi nào cũng có thể gặp tình trạng cứng khớp buổi sáng khi thức dậy nhưng thường phổ biến hơn ở người cao tuổi. Mức độ lão hóa theo tuổi, khi tuổi càng cao chức năng cơ xương khớp càng giảm sút, từ đó dễ gây cứng khớp vào sáng sớm.

2. Những người có tiền sử bệnh viêm khớp

Những người có bệnh viêm khớp là đối tượng có nguy cơ cao bị cứng khớp khi thức giấc do tính chất viêm của bệnh lý và chức năng xương khớp bị ảnh hưởng phần nào trước đó. Nhóm đối tượng này cần chủ động theo dõi sức khỏe, nếu thường xuyên xuất hiện tình trạng cứng khớp kèm theo các triệu chứng bất thường khác hoặc triệu chứng cứng khớp buổi sáng ngày càng nặng hơn, cần thăm khám để được điều trị nhanh chóng.

Những vị trí thường bị cứng khớp sau ngủ dậy

Cứng khớp buổi sáng sau ngủ dậy có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trên cơ thể, đặc biệt là các vị trí sau:

1. Sáng ngủ dậy ngón tay bị cứng khớp

Cứng khớp ngón tay có thể đến từ nhiều nguyên nhân, điển hình là do bệnh lý viêm khớp. Cứng khớp ngón tay khiến người bệnh tê đau, căng cứng, khó co duỗi ngón tay. Lúc này, bạn có thể massage nhẹ xung quanh các khớp để cải thiện tình trạng này.

2. Cứng khớp khuỷu tay sau ngủ dậy

Khi ngủ, rất nhiều người có xu hướng nằm nghiêng đè lên tay, điều này có thể khiến khuỷu tay chịu áp lực liên tục trong nhiều giờ, dẫn đến máu lưu thông kém, tê bì và cứng khớp vùng khuỷu tay. Ngoài ra, cứng khớp khuỷu tay khi thức giấc cũng có thể đến từ yếu tố tuổi tác, bệnh lý.

3. Cứng khớp gối sau ngủ dậy

Đây là vị trí thường xuyên gặp vấn đề về xương khớp do phải đảm nhận vai trò nâng đỡ trọng lượng của cơ thể và hỗ trợ các hoạt động di chuyển, đi lại hàng ngày. Trường hợp bạn nằm một tư thế quá lâu hoặc gặp các vấn đề về khớp như thoái hóa khớp, viêm khớp, chấn thương… có thể dẫn đến cứng khớp gối khi ngủ dậy.

Phương pháp chẩn đoán cứng khớp buổi sáng

Dưới đây là một số phương pháp giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng liên quan đến cứng khớp vào buổi sáng: (3)

1. Khám lâm sàng

Để đưa ra kết luận chính xác nhất về tình trạng cứng khớp vào sáng sớm, bước đầu là khám lâm sàng. Hoạt động này giúp bác sĩ kiểm tra biểu hiện của vùng khớp ảnh hưởng và khai thác thông tin cá nhân, tiền sử bệnh lý từ đó đưa ra chẩn đoán nguyên nhân ban đầu về tình trạng cứng khớp buổi sáng.

2. Xét nghiệm hình ảnh

Sau khi khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng phù hợp và xét nghiệm hình ảnh là một trong số đó. Xét nghiệm hình ảnh cho phép bác sĩ quan sát chi tiết cấu xúc cơ xương khớp, các tổn thương từ sâu bên trong (nếu có) mà mắt thường không thể nhìn thấy. Qua đó, xác định vị trí tổn thương, nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng của bệnh lý nhằm hỗ trợ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Tùy vào mục đích đánh giá mà bác sĩ sẽ chỉ định chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc siêu âm phù hợp.

3. Xét nghiệm máu

Ngoài các phương pháp trên, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra tốc độ máu lắng và protein phản ứng C, nhằm xác định tình trạng viêm khớp. Trường hợp nghi ngờ bị cứng khớp khi ngủ dậy do viêm khớp dạng thấp, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện xét nghiệm tìm yếu tố thấp (RF) hoặc kháng thể peptide citrullinated (anti-CCP, một dạng protein bất thường tấn công màng hoạt dịch của khớp, thường xuất hiện ở người bị viêm khớp dạng thấp, có độ nhạy và đặc hiệu cao hơn RF).

Biện pháp điều trị cứng khớp buổi sáng sau ngủ dậy

Sau khi thăm khám và đưa ra kết luận chính xác về tình trạng bệnh lý, bác sĩ sẽ xác định hướng điều trị phù hợp. Dưới đây là một số phương pháp điều trị cho người bị cứng khớp sau khi thức giấc:

1. Sử dụng thuốc giảm đau và chống viêm

Trường hợp tình trạng viêm mức độ nhẹ, có thể điều trị nội khoa.

Bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc như:

• Thuốc giảm đau dạng uống: paracetamol, tramadol
• Thuốc giảm đau dạng bôi
• Thuốc chống viêm không steroid: ibuprofen, celecoxib, etoricoxib

2. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp được thực hiện nhằm mục đích giảm đau, cải thiện chức năng vận động của cơ xương khớp. Tùy vào nguyên nhân gây bệnh mà bác sĩ/kỹ thuật viên sẽ xây dựng kế hoạch tập vật lý trị liệu cụ thể trong điều trị tình trạng cứng khớp buổi sáng.

Hiện nay, với sự hỗ trợ của các thiết bị y tế hiện đại, quá trình tập vật lý trị liệu trở nên dễ dàng, an toàn và hiệu quả hơn, giúp nâng cao tốc độ phục hồi sau điều trị.

3. Chế độ ăn uống hợp lý

Song song với các phương pháp điều trị cứng khớp, bác sĩ sẽ đề xuất điều chỉnh chế độ ăn uống nhằm bổ sung dưỡng chất còn thiếu, đặc biệt là protein, canxi, vitamin D, vitamin C… Đồng thời người bệnh cần hạn chế tiêu thụ các nhóm thực phẩm có thể ảnh hưởng xấu đến xương khớp như chất béo bão hòa, carbs tinh chế, đồ uống có cồn…

Những điều cần lưu ý trong quá trình điều trị

Để đảm bảo quá trình điều trị diễn ra thuận lợi và hồi phục nhanh hơn. Người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Tuân thủ kế hoạch điều trị: uống đúng và đủ thuốc, tích cực tập vật lý trị liệu (nếu có), điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Xây dựng thói quen ngủ sớm, ngủ đủ giấc, đúng tư thế.
• Chủ động theo dõi sức khỏe, đặc biệt là tại vị trí tổn thương, thông báo với bác sĩ nếu xuất hiện bất thường trong quá trình điều trị.
• Tái khám đúng lịch hẹn với bác sĩ để được theo dõi, xử lý vấn đề bất thường hoặc điều chỉnh kế hoạch điều trị (nếu cần thiết).

Một số mẹo phòng ngừa cứng khớp buổi sáng khi ngủ dậy

Cứng khớp buổi sáng có thể xuất hiện ở mọi đối tượng. Dưới đây là một số mẹo nhỏ giúp phòng ngừa hiện tượng này:

1. Thói quen sinh hoạt lành mạnh

• Mặc quần áo rộng rãi, dễ chịu và chọn tư thế ngủ thoải mái, không gây áp lực lên các khớp.
• Thiết kế phòng ngủ thoáng mát, sạch sẽ, nhiệt độ thích hợp, đặc biệt là không nên quá lạnh.
• Thực hiện các động tác, vận động xương khớp nhẹ nhàng để cơ thể có thời gian thích nghi sau khi thức giấc.
• Tập thói quen tắm nước ấm để hỗ trợ lưu thông khí huyết.
• Thường xuyên tập thể dục thể thao, nên chọn các bài tập phù hợp với bản thân để tránh tổn thương xương khớp.
• Duy trì tâm trạng vui vẻ, thoải mái, tránh stress. Bạn có thể tham gia các hoạt động yêu thích, trò chuyện và ăn uống cùng người thân, bạn bè để giải tỏa căng thẳng.

2. Chế độ dinh dưỡng cân bằng

Chế độ dinh dưỡng cũng là yếu tố tác động đến sức khỏe cơ xương khớp. Để tránh tình trạng cứng khớp buổi sáng khi ngủ dậy, bạn cần duy trì chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ các nhóm chất. Đồng thời, ưu tiên các nhóm thực phẩm tốt cho xương khớp như:

• Sữa và các sản phẩm từ sữa: phô mai, sữa chua
• Rau lá xanh đậm: cải xoăn, cải bó xôi, cải bẹ xanh, cải thìa
• Thịt nạc: thịt bò, thịt lợn nạc, thịt gà
• Cá béo: cá trích, cá hồi, cá ngừ, cá thu
• Hạt: hạnh nhân, óc chó, hạt điều
• Trái cây có múi: cam, quýt, chanh, bưởi

Tóm lại, cứng khớp buổi sáng là tình trạng bệnh lý phổ biến. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu không được xử lý kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, trong đó có teo cơ, biến dạng khớp hay thậm chí là tàn phế. Trường hợp gặp vấn đề bất thường về khớp, người dân cần đến ngay các bệnh viện lớn để được thăm khám và điều trị nhanh chóng.