Cửa sổ làm tổ của phôi là gì? Vai trò, cơ chế, thời gian hình thành

Cửa sổ làm tổ của phôi là gì?

Cửa sổ làm tổ (còn được gọi cửa sổ cấy ghép – window of implantation (WOI)) là khoảng thời gian cụ thể mà tử cung sẵn sàng tiếp nhận phôi tự do làm tổ. Ngày 6-7 sau phóng noãn (rụng trứng), dưới tác động của estrogen và progesterone, nội mạc tử cung sẽ chuyển sang giai đoạn chế tiết (tương ứng với thời kỳ hoàng thể của buồng trứng). Lúc này, hoạt động chế tiết các tuyến đạt cực đại, nội mạc đã được chuẩn bị tối ưu cho sự làm tổ của phôi, sẵn sàng đón phôi vào làm tổ.

Quá trình làm tổ bắt đầu bằng việc phôi bám vào thành tử cung, đào sâu vào lớp nội mạc tử cung, tiếp tục phát triển để trở thành bào thai. Mục tiêu của xét nghiệm xác định cửa sổ làm tổ của phôi là biết thời điểm tối ưu để chuyển phôi, tức dự đoán thời gian tử cung tiếp nhận phôi cao nhất trong điều trị IVF. (1)

Phân tích các kết quả chuyển phôi cho thấy, tỷ lệ mang thai cao hơn ở bệnh nhân đưa phôi vào buồng tử cung có thực hiện xét nghiệm cửa sổ làm tổ so với những bệnh nhân chuyển phôi lệch hơn 12 giờ thời điểm cửa sổ cấy ghép mở ra (44,35% so với 23,08%, p < 0,001). Ngoài ra, thời điểm chuyển phôi chênh lệch với cửa sổ làm tổ có khả năng gia tăng tỷ lệ sẩy thai lên gấp đôi. Vì vậy việc xác định chính xác cửa sổ làm tổ để tiến hành đưa phôi vào tử cung có thể cải thiện tỷ lệ mang thai lâm sàng. (2)

Vai trò của cửa sổ làm tổ trong quá trình chuyển phôi?

Trong quá trình điều trị IVF, khả năng chuyển phôi thành công phụ thuộc vào hai yếu tố quan trọng: phôi chất lượng và nội mạc tử cung sẵn sàng tiếp nhận. Bác sĩ Huỳnh Kha, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, PlinkCare Quận 8 cho biết, quá trình phôi làm tổ là cuộc “đối thoại đặc biệt và phức tạp” giữa phôi và nội mạc tử cung. Sự tương tác giữa phôi và nội mạc rất cần thiết cho sự gắn kết, bám dính và xâm lấn nội mạc tử cung của phôi.

Các công nghệ, kỹ thuật hiện đại đóng vai trò lớn giúp tối ưu chất lượng phôi. Nhờ vậy, khả năng chọn lọc các phôi dâu (phôi ngày 3), phôi nang (phôi ngày 5) chất lượng tốt, không có bất thường di truyền hoặc đột biến gen để chuyển vào tử cung… ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên việc tập trung vào tối ưu phôi khiến các chuyên gia “vô tình” giảm chú ý đến yếu tố nội mạc tử cung của người mẹ. Trong khi đó, nguyên nhân gây thất bại sau chuyển phôi liên quan trực tiếp đến yếu tố này.

Trước những khó khăn đó, sự ra đời xét nghiệm xác định thời điểm cửa sổ làm tổ chính xác là tiền đề quan trọng để nâng cao xác suất phôi làm tổ thành công. Dự đoán cửa sổ làm tổ góp phần giảm tỷ lệ thất bại khi chuyển phôi, suy thai sớm, đặc biệt ở những cặp vợ chồng thất bại chuyển phôi liên tiếp.

Cơ chế mở cửa sổ làm tổ của phôi

Bác sĩ Huỳnh Kha nhận định, quá trình phôi làm tổ sẽ chỉ diễn ra khi nội mạc tử cung của người mẹ có khả năng tiếp nhận. Thời điểm cửa sổ làm tổ ngắn, thường kéo dài 5 ngày.

Cơ chế mở cửa sổ làm tổ xảy ra ở một thời điểm cụ thể trong chu kỳ kinh nguyệt của mỗi phụ nữ. Ở hầu hết phụ nữ, cửa sổ làm tổ xuất hiện khoảng ngày thứ 18 đến ngày 23 của chu kỳ kinh nguyệt (đối với trường hợp chu kỳ kinh 28 ngày). (3)

Khi cửa sổ làm tổ mở, dưới sự tác động của nội tiết tố estrogen và progesterone, nội mạc tử cung chuyển từ trạng thái không tiếp nhận sang trạng thái tiếp nhận, tạo điều kiện để phôi bám vào thành tử cung và phát triển thành thai nhi. Nếu chuyển phôi vào thời gian này thì niêm mạc sẵn sàng tiếp nhận phôi làm tổ.

Tuy nhiên không phải thời điểm cửa sổ làm tổ ở phụ nữ đều giống nhau. Nếu chuyển phôi không trùng thời điểm mở cửa sổ làm tổ, nội mạc tử cung không tiếp nhận phôi, sẽ dẫn đến chuyển phôi thất bại. Do đó, tùy vào trường hợp cụ thể, các bác sĩ IVF Tâm Anh sẽ có kế hoạch điều trị cá thể hóa, tối ưu tỷ lệ chuyển phôi thành công.

Giai đoạn cửa sổ làm tổ của phôi diễn ra như thế nào?

Cửa sổ làm tổ được mở ra từ ngày 18 đến ngày 23 của chu kỳ kinh nguyệt 28 ngày.

Tại nội mạc tử cung, sự hài hòa giữa estrogen và progesterone là điều kiện thiết yếu để tạo ra những thay đổi cần thiết trước làm tổ.

Trước tiên, nội mạc tử cung phải được chuẩn bị đúng mức bởi estrogen. Kế đến, progesterone phải xuất hiện đúng lúc, vào thời điểm nội mạc đã sẵn sàng để chuyển sang cơ chế mở cửa sổ.

Nội mạc tử cung phải đạt đến mức độ estrogen nhất định, đồng thời progesterone phải đến đúng lúc khi nội mạc tử cung của người mẹ đã sẵn sàng. Progesterone sẽ mở cửa sổ làm tổ. Khi mức độ progesterone đạt đến mức thích hợp, nội mạc tử cung cũng đạt đến trạng thái sẵn sàng tiếp nhận phôi vào làm tổ. Lúc này, cửa sổ làm tổ đã được mở ra.

Khi cửa sổ làm tổ mở, hiện diện các tế bào chân hình kim (pinopode) đóng vai trò quan trọng trong “đối thoại” giữa phôi và nội mạc tử cung trước khi làm tổ. Nội mạc tử cung chỉ tiếp nhận phôi làm tổ khi và chỉ khi cửa sổ làm tổ đã mở. Sau ngày thứ 23 của chu kỳ, cửa sổ làm tổ sẽ đóng lại. Vì vậy nếu thời gian phôi thoát màng chênh lệch với thời gian cửa sổ làm tổ mở thì khả năng cao phôi không tiếp cận thành công với nội mạc tử cung, phôi không được tiếp nhận và dẫn đến kết cục thất bại.

Làm thế nào để xác định thời điểm mở cửa sổ làm tổ để chuyển phôi?

ERA (Endometrial Receptivity Array) là một xét nghiệm nhằm đánh giá khả năng tiếp nhận phôi của lớp lót nội mạc tử cung, tức xác định cửa sổ làm tổ. Xét nghiệm được ứng dụng trong ngành hỗ trợ sinh sản tại một số nước trên thế giới, thông qua việc phân tích mức độ biểu hiện hàng trăm gen ở nội mạc tử cung.

Trong tổng số gen được phân tích, các chuyên gia cho biết biểu hiện của 248 gen là căn cứ quan trọng để xác định nội mạc tử cung có khả năng tiếp nhận phôi hay không. Các kết quả này sẽ là căn cứ để dự đoán thời gian chuyển phôi có khả năng thành công cao nhất.

Nội mạc tử cung mỏng hoặc dày đều có thể ảnh hưởng đến khả năng phôi làm tổ, quyết định đến sự thành công trong chu kỳ điều trị IVF. Bệnh nhân có niêm mạc tử cung quá mỏng hoặc quá dày có thể là nguy cơ gây thai nghén thất bại sớm liên tiếp. Phương pháp xác định cửa sổ làm tổ của niêm mạc tử cung là cách giúp đánh giá khả năng nội mạc tiếp nhận phôi, góp phần cải thiện kết quả cuối cùng.

Đứng trước những rủi ro liên quan độ dày niêm mạc tử cung, việc xác định cửa sổ làm tổ của nội mạc tử cung đóng vai trò quan trọng giúp bác sĩ dự đoán thời điểm chuyển phôi thích hợp. Tại IVF Tâm Anh, xét nghiệm cửa sổ làm tổ ERA test hỗ trợ tiên đoán thời điểm chính xác nội mạc tử cung có thể tiếp nhận phôi. Nhờ vậy cải thiện hiệu quả tỷ lệ mang thai thành công ở bệnh nhân điều trị IVF.

Bác sĩ Huỳnh Kha cho biết, nếu như kế hoạch chuyển phôi truyền thống thường chọn một ngày cố định để tiến hành đưa phôi vào buồng tử cung, thì xét nghiệm ERA cung cấp dữ liệu quan trọng giúp bác sĩ dự đoán thời điểm nội mạc tử cung “sẵn sàng nhất” để tiếp nhận phôi. Mặc dù kết quả xét nghiệm ERA vẫn đang nhận được sự quan tâm và tranh luận từ các chuyên gia hỗ trợ sinh sản trên thế giới, tuy nhiên kết quả khả quan từ xét nghiệm ERA mở ra nhiều hy vọng mới cho các cặp vợ chồng hiếm muộn đang điều trị IVF.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, ERA test còn có những khuyết điểm như ERA test không đánh giá được các bệnh lý tại nội mạc tử cung; kết quả mang lại không phải cải thiện tỷ lệ mang thai đạt 100%, kể cả khi chuyển phôi đúng giai đoạn cửa sổ làm tổ thì kết cục điều trị còn phụ thuộc vào nhiều vấn đề như chất lượng phôi, bất thường di truyền của phôi, quá trình chuẩn bị nội mạc tử cung, bệnh lý tại tử cung; một số trường hợp sinh thiết không có kết quả, không đủ mẫu sinh thiết…

Do đó Bác sĩ Huỳnh Kha cho biết thêm, không phải tất cả bệnh nhân điều trị IVF đến chuyển phôi đều có chỉ định làm ERA test, các bác sĩ tại IVF Tâm Anh sẽ có kế hoạch điều trị cá thể hóa cho từng trường hợp, nhằm tối ưu khả năng chuyển phôi thành công.

Cần làm gì để hỗ trợ quá trình mở cửa sổ làm tổ của phôi?

Cửa sổ làm tổ thường mở ra vào ngày thứ 18 của chu kỳ và đóng lại vào ngày thứ 23. Sự đóng mở của cửa sổ làm tổ do cơ chế sinh lý tự nhiên. Hiện nay, một số phương pháp được đánh giá có tác dụng hỗ trợ quá trình mở “cửa sổ cấy ghép” gồm:

• Ứng dụng các xét nghiệm cao cấp Microbiome, ERA test nhằm kiểm tra sự hiện diện của các tế bào, gen hoạt động mạnh nhất giúp dự đoán thời gian mở cửa sổ làm tổ.
• Dự đoán bệnh nhân có nguy cơ chuyển dịch cửa sổ làm tổ, thường liên quan đến phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt không đều.
• Chẩn đoán bệnh nhân có nguy cơ khiếm khuyết pha hoàng thể. Không có nguyên nhân rõ ràng dẫn đến khiếm khuyết pha hoàng thể, tuy nhiên các yếu tố chính dẫn đến tình trạng này gồm: lạc nội mạc tử cung, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), người mắc bệnh biếng ăn tâm lý, BMI quá thấp hoặc quá cao…

Bác sĩ nhận định một số chiến lược hiệu quả hỗ trợ quá trình mở cửa sổ cấy ghép tập trung vào hỗ trợ hoàng thể, cá thể hóa hỗ trợ hoàng thể và chuyển phôi đông lạnh (FET).

Một số câu hỏi thường gặp về cửa sổ làm tổ của phôi

1. Cửa sổ làm tổ của phôi không mở có ảnh hưởng thời gian chuyển phôi?

Phôi sau khi được chuyển vào buồng tử cung sẽ đào sâu vào lớp nội mạc tử cung để làm tổ và phát triển thành thai nhi. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng chuyển phôi thành công có thể là chất lượng phôi, nội mạc tử cung, khả năng niêm mạc tử cung tiếp nhận phôi.

Bác sĩ Huỳnh Kha cho biết không phải lúc nào nội mạc tử cung cũng tiếp nhận phôi để bắt đầu quá trình làm tổ. Phôi dù chất lượng tốt đến đâu nhưng nội mạc tử cung xấu, không đúng thời điểm cửa sổ làm tổ của nội mạc cũng dẫn đến kết cục thất bại phôi làm tổ. Vì vậy trong liệu trình điều trị IVF cho các cặp vợ chồng thất bại liên tiếp, lựa chọn phác đồ chuẩn bị nội mạc tử cung, điều chỉnh cửa sổ làm tổ phù hợp là yếu tố quan trọng.

2. Chất lượng phôi có ảnh hưởng đến cửa sổ làm tổ không?

Cửa sổ làm tổ liên quan đến nội mạc tử cung và không chịu ảnh hưởng từ phôi. Do đó chất lượng phôi không ảnh hưởng đến cửa sổ làm tổ.

Mặc dù không ảnh hưởng đến cửa sổ làm tổ nhưng lựa chọn chuyển phôi chất lượng tốt nhất góp phần cải thiện tỷ lệ mang thai thành công. Vì vậy trước khi chuyển phôi, bác sĩ cân nhắc các yếu tố gồm chất lượng phôi, độ dày và hình thái niêm mạc, xem xét các bất thường ở tử cung… để can thiệp và đưa ra dự đoán thời điểm chuyển phôi thích hợp.

Liên hệ PlinkCare để được tư vấn thêm về thời điểm mở cửa sổ làm tổ

Xác định cửa sổ làm tổ là một trong những điều cần thiết để nâng cao khả năng mang thai thành công ở các cặp vợ chồng hiếm muộn điều trị IVF. Bởi ngay cả khi bác sĩ chọn lọc các phôi chất lượng tốt, song chúng không được chuyển vào thời điểm thích hợp dẫn đến kết cục thất bại.

Mặc dù các báo cáo nghiên cứu khuyến nghị có thể thực hiện xét nghiệm ERA cho các trường thất bại chuyển phôi nhiều lần, sẩy thai sớm liên tiếp không rõ nguyên nhân, bác sĩ Huỳnh Kha nhận định không phải tất cả bệnh nhân điều trị IVF thất bại làm tổ nhiều lần, sẩy thai liên tiếp đều có chỉ định làm ERA test, các bác sĩ tại IVF Tâm Anh sẽ có kế hoạch điều trị cá thể hóa cho từng trường hợp, nhằm tối ưu khả năng chuyển phôi thành công.

Bên cạnh kỹ thuật xét nghiệm xác định thời điểm cửa sổ làm tổ, IVF Tâm Anh còn sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, ứng dụng các kỹ thuật, phương pháp hỗ trợ sinh sản tiên tiến, cập nhật phác đồ điều trị mới trên thế giới như bơm huyết tương giàu tiểu cầu tự thân cải thiện nội mạc tử cung mỏng, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong nuôi cấy phôi, phác đồ kích thích nhẹ buồng trứng (Mild Stimulation) cho bệnh nhân có dự trữ buồng trứng thấp và rất thấp, keo dính phôi hỗ trợ gắn kết phôi vào buồng tử cung.

IVF Tâm Anh đã điều trị thành công cho nhiều trường hợp khó nhờ kỹ thuật tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI), sàng lọc di truyền tiền cấy phôi PGT, kỹ thuật trưởng thành trứng non, hỗ trợ phôi thoát màng, vi phẫu thuật micro-TESE… Hiện nay, tại IVF Tâm Anh, tỷ lệ beta hCG dương tính cộng dồn sau các chu kỳ điều trị IVF thành công trung bình là 71,5%, với tỷ lệ trẻ sinh sống lên tới 42,8%.

Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, vững chuyên môn, nhiều năm tâm huyết với nghề tại IVF Tâm Anh đang viết tiếp những câu chuyện cảm động, hiện thực hóa mơ ước được đón con về nhà của các cặp vợ chồng hiếm muộn. Để tìm hiểu thông tin điều trị IVF tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống PlinkCare, gia đình có thể liên hệ qua thông tin:

Nghiên cứu chuyên sâu về “cửa sổ làm tổ” trong điều trị IVF vẫn đang được các chuyên gia tiếp tục và khám phá được nhiều thông tin có giá trị quan trọng giúp tối ưu khả năng mang thai. Điều này mang đến nhiều hy vọng mới cho các gia đình đang miệt mài theo đuổi các kế hoạch điều trị hỗ trợ sinh sản.