Co thắt thực quản: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Co thắt thực quản là gì?

Thực quản là một phần của hệ tiêu hóa, có chức năng dẫn thức ăn và chất lỏng từ cổ họng đến dạ dày. Khi nuốt, cơ thắt thực quản trên sẽ giãn mở để thức ăn có thể đi vào thực quản. Sau đó, các cơn co thắt (nhu động) đóng vai trò đẩy chúng xuống thực quản dưới. Lúc này, cơ thực quản dưới sẽ giãn mở và cho phép thức ăn đi xuống dạ dày, sau đó đóng lại để ngăn axit dạ dày và dịch tiêu hóa trào ngược lên thực quản.

Tuy nhiên, ở một số người, quá trình này có thể bị ảnh hưởng do các cơn co thắt vùng thực quản bất thường, gây khó nuốt, đau tức khó chịu và trào ngược thức ăn và acid từ dạ dày lên thực quản. Co thắt thực quản là bệnh lý hiếm gặp với tỷ lệ khoảng 1/100.000 người mỗi năm.

Tùy vào triệu chứng mà hội chứng này sẽ có những phân loại cũng như phương pháp điều trị khác nhau. Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Có những loại co thắt thực quản nào?

Dựa trên nguyên nhân và triệu chứng cụ thể mà bệnh co thắt thực quản được chia thành 2 loại chính như sau: (1)

1. Co thắt thực quản đoạn xa

Đây là bệnh lý hiếm gặp, có thể gây ra nhiều khó chịu cho người bệnh. Đặc điểm chính của co thắt thực quản xa (Distal esophageal spasm) là sự co thắt không đồng đều thường xảy ra ở đoạn xa của thực quản (thực quản dưới gần dạ dày). Khi xuất hiện các cơn co thắt, người bệnh có thể cảm thấy đau tức ngực, khó thở và ợ trớ, đặc biệt là sau khi tiêu thụ những thực phẩm có khả năng kích thích thực quản.

Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường có cảm giác đau tức ngực mà không rõ nguyên nhân. Lâu dần cơn đau có thể xuất hiện thường xuyên và lan rộng ra các vùng khác như vai, lưng. Đặc biệt, khi người bệnh trong tình trạng stress, căng thẳng càng khiến cơn đau lặp lại với tần suất dày và diễn ra trong thời gian lâu hơn.

2. Thực quản co thắt quá mức

Thực quản co thắt quá mức (Hypercontractile esophagus) là tình trạng toàn bộ thực quản co thắt đột ngột với cường độ mạnh hơn bình thường. Thông thường, bệnh lý này có triệu chứng tương tự như co thắt thực quản đoạn xa nên không thể phân biệt dựa trên biểu hiện lâm sàng.

Các triệu chứng co thắt thực quản quá mức được biểu hiện từ mức độ nhẹ đến nặng, gây cảm giác lo lắng, sợ hãi cho người bệnh khi phải nuốt thức ăn. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nguyên nhân co thắt thực quản

Co thắt thực quản thường xuất hiện bất thường và nguyên nhân gây bệnh chưa rõ ràng, còn nhiều tranh cãi về việc xếp vào nhóm rối loạn vận động thực quản. Theo các bác sĩ chuyên khoa, các yếu tố dưới đây có thể góp phần gây nên co thắt ở thực quản: (2)

• Bệnh lý trào ngược dạ dày – thực quản (Gastroesophageal reflux disease – GERD): Khi mắc bệnh GERD, van giữa dạ dày và thực quản không hoạt động đúng cách, dẫn đến axit dạ dày và chất lỏng quay ngược trở lại thực quản. Quá trình này lặp đi lặp lại này khiến niêm mạc thực quản bị tổn thương, gây ra các cơn co thắt bất thường.
• Trầm cảm, rối loạn lo âu, mất ngủ: Những người mắc các chướng ngại về tâm lý, thường xuyên lo âu hoặc căng thẳng quá mức có khả năng gây biến đổi cơ chế điều hòa cơ thể, bao gồm cả hệ tiêu hóa. Điều này làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng co thắt thực quản ở người bị trầm cảm.

Triệu chứng co thắt thực quản

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh mà co thắt vùng thực quản được biểu hiện qua các triệu chứng như:

• Nuốt nghẹn: Cảm thấy khó khăn khi nuốt thức ăn, cảm giác như có thứ gì đó chặn ngang thực quản, gây ứ nghẹn khó chịu.
• Đau tức ngực: Đây là một trong những biểu hiện thường gặp nhất của hội chứng này. Người bệnh có thể cảm nhận được các cơn đau nặng ở phần xương ức, có thể lan ra vùng cổ và sau lưng. Cơn đau có thể gia tăng khi người bệnh nằm ngửa hoặc nằm nghiêng.
• Ợ nóng: Người bệnh thường xuyên có cảm giác khó chịu và nóng rát ở vùng họng, xương ức, ngực… Đây là dấu hiệu axit dạ dày bị trào ngược, gây kích thích thực quản.
• Ợ trớ: Đây là tình trạng thức ăn trào ngược lên họng mà không gây cảm giác buồn nôn cho người bệnh.

Chẩn đoán co thắt thực quản

Chẩn đoán đóng vai trò quan trọng trong việc xác định và điều trị sớm bệnh lý, tránh các biến chứng nguy hiểm cho người bệnh. Thông thường, hội chứng co thắt ở thực quản được chẩn đoán dựa trên các phương pháp sau:

• Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng: Bác sĩ sử dụng một ống nội soi mềm đưa vào thực quản của người bệnh. Thông qua màn hình, họ có thể quan sát hình ảnh chi tiết của thực quản, từ đó phát hiện các bất thường liên quan đến co thắt thực quản hoặc loại trừ các nguyên nhân thực thể như: U, loét gây sẹo hẹp thực quản, túi thừa thực quản, thoát vị hoành. Tuy nhiên, nội soi ít có giá trị trong chẩn đoán co thắt thực quản.
• Chụp X-quang thực quản có cản quang: Phương pháp này cho phép bác sĩ quan sát hình ảnh gián tiếp các kiểu co thắt ở thực quản, tuy nhiên nó có độ nhạy thấp.
• Đo áp lực nhu động thực quản: Là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán các rối loạn thực quản. Đo được trực tiếp áp lực cơ thực quản dưới, tính chất và hình dạng nhu động thực quản.
• Đo pH thực quản 24h: Là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh GERD, giúp phân biệt bệnh lý này với co thắt thực quản.

Biến chứng co thắt thực quản

Đây không phải là bệnh lý gây nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, co thắt ở thực quản có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm loét, sẹo xơ thực quản, xuất huyết, viêm phổi do hít sặc thức ăn, sụt cân, suy dinh dưỡng, suy nhược cơ thể… Để giảm thiểu nguy cơ xuất hiện biến chứng không mong muốn, người bệnh cần thăm khám và điều trị ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường ở vùng thực quản.

Điều trị co thắt thực quản

Hiện chưa có sự thống nhất về điều trị và phương pháp điều trị co thắt thực quản triệt để. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ dựa vào các biểu hiện cụ thể của người bệnh để đưa ra hướng xử lý hiệu quả nhằm giảm triệu chứng như:

• Giảm các cơn co thắt bằng tinh dầu bạc hà.
• Thuốc giãn cơ trơn, thuốc ức chế bơm proton…
• Tiêm botox giãn cơ thực quản qua nội soi.
• Phẫu thuật cắt cơ thực quản qua nội soi gần đây được nghiên cứu nhiều, có triển vọng đem lại hiệu quả tốt cho người bệnh.
• Một số trường hợp nặng cần phẫu thuật cắt một phần hoặc toàn bộ thực quản.

Phòng ngừa co thắt thực quản

Bệnh lý này gần như không thể phòng ngừa hoàn toàn. Tuy nhiên, người bệnh có thể tham khảo chế độ dinh dưỡng và lối sinh hoạt khoa học dưới đây để tránh tác động tiêu cực lên đoạn đầu của ống tiêu hóa, từ đó giúp giảm nguy cơ mắc bệnh co thắt thực quản:

• Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì chỉ tập trung vào 3 bữa chính
• Tăng lượng chất xơ trong mỗi bữa ăn
• Chế biến thức ăn đơn giản, tránh ăn đồ quá lạnh hoặc quá nóng
• Duy trì cân nặng ở mức phù hợp
• Hạn chế rượu bia và đồ uống có cồn
• Không nên nằm ngay sau khi ăn no
• Tránh xa thuốc lá và chất kích thích
• Nên mặc quần áo thoải mái, không quá bó sát cơ thể
• Duy trì lối sống tích cực, lạc quan, tránh stress và căng thẳng quá mức
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Thắc mắc thường gặp

Khi xuất hiện các cơn co thắt bất thường ở vùng thực quản, người bệnh thường băn khoăn, lo lắng các vấn đề như:

1. Co thắt thực quản có nguy hiểm không?

Co thắt ở thực quản thường không nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, các triệu chứng của bệnh thường gây khó chịu cho người bệnh trong quá trình ăn uống, sinh hoạt.

Co thắt vùng thực quản nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ không ảnh hưởng tới sức khỏe người bệnh. Tuy nhiên, nếu để bệnh diễn tiến trong thời gian dài, có thể dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng, tác động tiêu cực tới sức khỏe tổng thể.

2. Những thực phẩm nào gây ra co thắt thực quản?

Thường xuyên tiêu thụ một số thực phẩm dưới đây có thể khiến thực quản bị kích thích, gây ra các cơn co thắt bất thường:

• Đồ cay nóng như gà hầm cay, mì cay, lẩu chua cay…
• Thực phẩm chứa nhiều axit như chanh, cam, quất…
• Cà phê và thức uống chứa caffein
• Rượu, thuốc lá và chất kích thích
• Đồ ăn chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ như gà rán, hamberger, xúc xích, thịt hộp…

3. Co thắt thực quản có thể kéo dài bao lâu?

Các cơn co thắt thường có thể kéo dài trong vài phút đến vài giờ tùy vào nguyên nhân co thắt thực quản và mức độ nghiêm trọng của bệnh lý. Cơn đau thường đến đột ngột, không báo trước khiến người bệnh nhầm lẫn với các bệnh lý liên quan đến tim.

4. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Ngay khi xuất hiện các triệu chứng co thắt thực quản dưới đây, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra và xử lý kịp thời:

• Cảm giác tức ngực, khó chịu vùng ngực kéo dài liên tục hơn 5 phút (sau khi loại trừ bệnh tim mạch)
• Có cảm giác khó thở đột ngột ( sau khi loại trừ bệnh tim mạch, hô hấp)
• Buồn nôn hoặc nôn, sụt cân, suy dinh dưỡng
• Ợ nóng, ợ trớ, đau thượng vị
• Nuốt nghẹn, nuốt đau, cảm giác có khối ở vùng cổ

Việc can thiệp y tế sớm giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh lý, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp dựa vào vị trí co thắt, mức độ nghiêm trọng, thể trạng người bệnh…

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn về sức khỏe, Quý khách vui lòng liên hệ trực tiếp qua:

Co thắt thực quản là vấn đề bất thường liên quan đến hệ tiêu hóa, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Ngay khi xuất hiện dấu hiệu co thắt thực quản, người bệnh nên đến các bệnh viện uy tín để được chẩn đoán và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.