Cơ chế phù trong suy tim và những đặc điểm dễ nhận biết?

Phù trong suy tim có hay gặp không?

Phù là một triệu chứng khá phổ biến khi tình trạng suy tim trở nặng. Phù do suy tim có thể xuất hiện ở nhiều bộ phận khác nhau của cơ thể, nhưng thường phát triển ở chi dưới, bao gồm cẳng chân, mắt cá chân và bàn chân. Bệnh nhân cũng có thể trải qua tình trạng phù phổi, dẫn đến khó thở và ho khan.

Phù hai chi dưới là triệu chứng thường gặp của bệnh suy tim, đặc điểm là phù mềm, ấn lõm, không đau và thường kèm theo tiểu ít. Người bệnh có thể nhận thấy sưng và căng ở chân, mắt cá chân và bàn chân, khiến việc đi lại hoặc mang giày dép trở nên khó khăn. Vùng da bị phù thường căng hoặc bóng, cảm giác nặng chân.

Phù trong suy tim cũng có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và tiến triển của bệnh suy tim. Người bệnh có thể bị sưng bụng do có dịch tích tụ trong khoang bụng, gây chướng bụng và khó chịu.

Trong những trường hợp suy tim nặng, phù nề có thể lan sang các khu vực khác như phổi và gây phù phổi. Người bệnh có các triệu chứng như khó thở, ho và cần cấp cứu y tế. (1)

Cơ chế phù trong suy tim

Cơ chế phù trong suy tim là tình trạng ứ dịch ở khoang ngoại bào, cho thấy có tình trạng quá tải về dịch (hay còn gọi là thể tích tuần hoàn) trong cơ thể. Tình trạng quá tải dịch hay còn gọi là sung huyết biểu hiện ở nhiều cơ quan như phù ở hai chân, phù mặt, gan to sung huyết, báng bụng, sung huyết phổi, tràn dịch màng phổi.

Suy tim chủ yếu được phân loại thành hai nhóm nhỏ theo phân suất tống máu thất gồm: suy tim có phân suất tống máu giảm và suy tim có phân suất tống máu bảo tồn. Tỷ lệ mắc cả hai loại này gần bằng nhau ở bệnh nhân suy tim và đều có tiên lượng xấu. Tuy nhiên, mỗi phân nhóm lại có những đặc điểm lâm sàng riêng biệt và phản ứng khác nhau khi được can thiệp y tế.

Suy tim là tình trạng tim bị suy yếu, không đủ khả năng bơm máu và oxy/chất dinh dưỡng đến các mô ngoại biên. Khi đó, có thể sẽ có một loạt các điều chỉnh bù trừ về tuần hoàn và thần kinh thể dịch diễn ra để duy trì huyết áp và tưới máu đến các cơ quan quan trọng khác nhau bao gồm não, phổi và thận.

Trong giai đoạn đầu, những sự thích ứng này mang lại lợi ích và tình trạng suy tim sung huyết được bù đắp. Tuy nhiên, khi suy tim sung huyết tiến triển, việc kích thích quá mức các hệ thống này sẽ trở nên có hại, mạch máu co lại và tăng tải ở tim bị suy, cuối cùng dẫn đến sự phát triển của suy tim mất bù.

Ở giai đoạn sau của suy tim, các tác động kiểm soát thể tích bị rối loạn, kích hoạt không cân xứng của hệ thống giữ natri – thuốc co mạch, cùng với sự suy giảm của các yếu tố bài niệu natri giãn mạch, dẫn đến muối và nước bị tích tụ quá mức.

Trước khi các biểu hiện suy tim trên lâm sàng phát triển, các rối loạn thận tiềm ẩn sẽ hạn chế phản ứng bài niệu natri, làm giảm khả năng đào thải dịch dư thừa ra khỏi cơ thể. Natri bị tích tụ lại ở thận là thứ phát do rối loạn tuần hoàn gây ra bởi suy tim.

Có hai dạng suy tim chính: Tâm thu và tâm trương. Suy tim tâm thu là khả năng co bóp và bơm máu của tim bị suy yếu. Suy tim tâm trương xảy ra khi cơ tim trở nên cứng và khó thư giãn giữa các nhát bóp của tim, ảnh hưởng xấu đến khả năng làm đầy của tim. Cả hai loại suy tim này đều có thể dẫn đến phù hay suy huyết cơ quan. (2)

Đặc điểm phù do suy tim có giống phù do bệnh lý khác?

Phù xảy ra khi các mạch máu nhỏ trong cơ thể, còn được gọi là mao mạch, bị rò rỉ chất dịch vào khoảng gian bào. Chất dịch tích tụ trong các mô cơ quan gây tình trạng phù hay sung huyết như gan to hoặc sung huyết phổi. Tình trạng phù thường xuất hiện ở hai chi dưới, nhưng vẫn có thể xảy ra ở tay, mặt, bụng hoặc bất kỳ bộ phận nào khác trên cơ thể.

Phù trong suy tim thường dễ bị nhầm lẫn với phù do các bệnh lý khác. Vì vậy, người bệnh nên tìm hiểu và nắm rõ những đặc điểm để nhận biết phù do suy tim. Đặc điểm phù trong suy tim khá điển hình, bệnh nhân có thể kiểm tra phù ở cổ chân, cẳng chân và quanh hông bằng cách đơn giản là ấn ngón cái vào vùng mô đó trong vòng 5-10 giây. Nếu để lại dấu lõm xuống và không bình thường lại nghĩa là bạn bị phù.

Triệu chứng phù ở bệnh nhân suy tim thường xuất hiện chủ yếu vào buổi chiều, khi người bệnh đi đứng lâu. Lúc mới ngủ dậy hoặc khi nằm xuống nghỉ ngơi, tình trạng phù không giảm bớt. Bệnh nhân suy tim có thể bị phù ở nhiều vị trí và mức độ. Tuy nhiên, tình trạng phù nề rất rõ ràng hoặc trầm trọng hơn có nhiều khả năng xảy ra ở giai đoạn sau. (3)

Một số nguyên nhân khác gây phù nhẹ không phải do tim bao gồm:

• Đứng, ngồi hoặc ở một tư thế quá lâu.
• Ăn quá nhiều đồ ăn mặn.
• Hội chứng tiền kinh nguyệt.
• Có thai.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc điều trị tăng huyết áp, thuốc chống viêm không steroid, thuốc steroid…

Các bệnh khác có thể gây phù, bao gồm:

• Bệnh xơ gan: Tổn thương gan do xơ gan có thể khiến chất dịch tích tụ ở trong ổ bụng và chân. Chất lỏng tích tụ ở trong bụng được gọi là cổ trướng hay báng bụng.
• Suy thận: Khi thận bị tổn thương, không thể lọc máu theo cách bình thường, có thể khiến nước và natri trong máu tích tụ lại. Điều này gây phù ở bàn chân, mắt cá chân và quanh vùng mắt.
• Suy tĩnh mạch mạn tính: Tình trạng này gây tổn hại đến van một chiều ở chân, khiến máu ứ đọng trong tĩnh mạch chân và gây sưng căng.
• Huyết khối tĩnh mạch sâu: Người bệnh thường bị sưng đột ngột ở một chân kèm theo đau ở cơ bắp chân do cục máu đông nằm ở trong tĩnh mạch ở chân. Đây là trường hợp cần trợ giúp y tế ngay lập tức.
• Hệ thống bạch huyết của cơ thể bị tổn thương: Nguyên nhân có thể do phẫu thuật ung thư, nhiễm ký sinh trùng, dịch bạch huyết sẽ bị ứ đọng, tích tự trong các mô xung quanh, gây phù nề.
• Suy dinh dưỡng: Thiếu protein trầm trọng và lâu dài có thể dẫn đến phù nề.

Làm gì khi nhận thấy cơ thể có đặc điểm bị phù do suy tim?

Phù nề có thể do suy tim hoặc các bệnh lý khác gây ra. Vì vậy, khi nhận thấy cơ thể có biểu hiện sưng phù bất thường, nên đến bệnh viện để thăm khám, tìm nguyên nhân và được điều trị sớm.

Điều trị phù nề thường tập trung vào điều trị nguyên nhân cơ bản gây phù. Đối với phù do suy tim, các can thiệp y tế chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát suy tim và cải thiện cân bằng dịch trong cơ thể, dùng thuốc để tăng đào thải nước ra khỏi cơ thể.

Tùy thuộc vào mức độ suy tim và tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị thích hợp nhằm giúp cải thiện triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.

Một số loại thuốc được chỉ định giúp kiểm soát triệu chứng suy tim và giảm bớt lượng dịch tích tụ trong cơ thể như: thuốc lợi tiểu, thuốc ức chế neprilysin/angiotensin, thuốc ức chế men chuyển angiotensin, thuốc chẹn beta.

Trong một số trường hợp khác, bệnh nhân có thể được chỉ định phẫu thuật hoặc đặt các thiết bị cấy ghép như máy khử rung tim tự động (ICD), liệu pháp tái đồng bộ cơ tim (CRT) để hỗ trợ chức năng của tim. Bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối không đáp ứng điều trị với tất cả các phương pháp trên, cần chờ để được ghép tim.

Ngoài ra, điều trị phù nề do suy tim còn bao gồm các biện pháp giúp cải thiện tuần hoàn và giảm tích tụ nước như thường xuyên vận động và giảm lượng muối ăn vào hằng ngày.

Thăm khám định kỳ để ngăn ngừa phù do suy tim xảy ra

Phù nề là một trong những dấu hiệu của suy tim và có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào của bệnh. Tuy nhiên, triệu chứng này thường rõ ràng nhất ở giai đoạn cuối của suy tim. Vì vậy, phù nề có thể được xem là dấu hiệu cảnh báo suy tim tiến triển nặng.

Những người có nguy cơ cao bị suy tim hoặc có triệu chứng nghi ngờ bệnh, cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra liệu phù có phải do suy tim hay không. Sau thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các phương pháp cận lâm sàng phù hợp với từng trường hợp cụ thể, để xác định nguyên nhân gây phù và đưa ra hướng điều trị thích hợp.

PlinkCare đơn vị điều trị suy tim hàng đầu hiện nay

Hiện nay, Trung tâm Tim mạch – PlinkCare triển khai phòng khám chuyên biệt về Suy tim, thăm khám chuyên sâu, theo dõi chặt chẽ, chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân suy tim nhằm giảm tỷ lệ nhập viện và tử vong.

Phòng khám Suy tim do các chuyên gia, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm cố vấn và trực tiếp thăm khám như: PGS.TS.BS Phạm Nguyễn Vinh (Giám đốc Trung tâm Tim mạch, hơn 50 năm kinh nghiệm), ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều (Trưởng khoa Nội tim mạch 1 kiêm Trưởng đơn vị Suy tim, hơn 20 năm kinh nghiệm), BS.CKI Hoàng Thị Bình (Phó khoa Nội tim mạch 1, hơn 13 năm kinh nghiệm), ThS.BS.CKII Nguyễn Thị Ngọc (hơn 20 năm kinh nghiệm), ThS.BS Đỗ Thị Hoài Thơ (hơn 10 năm kinh nghiệm)…

Để đặt lịch khám, tư vấn tầm soát và điều trị suy tim với các bác sĩ Trung tâm Tim mạch, PlinkCare, bạn có thể liên hệ theo thông tin sau:

Như vậy, bác sĩ Huỳnh Thanh Kiều đã giải thích rõ về cơ chế phù trong suy tim. Phù nề trong suy tim thường xuất hiện ở phần chi dưới và các ngón tay, nhưng cũng có thể xảy ra xung quanh vùng bụng. Mức độ phù nề có thể cho thấy sự tiến triển và mức độ nghiêm trọng của bệnh suy tim. Vì vậy, người bệnh nên đến gặp bác sĩ sớm để kiểm tra và điều trị sớm.