Chụp CT cho trẻ em khi nào cần thực hiện? Nên lưu ý những gì?

Chụp CT cho trẻ em là gì?

Chụp CT cho trẻ em (cắt lớp vi tính) là một phương pháp chẩn đoán sử dụng tia X liều thấp để thu thập hình ảnh chi tiết về các cơ quan nội tạng, xương, mô mềm và mạch máu bên trong cơ thể của trẻ em. Quá trình thực hiện nhanh, không gây đau đớn, được sử dụng để giúp chẩn đoán nguyên nhân gây đau bụng hoặc đánh giá vết thương sau chấn thương. (1)

Khi nào nên chụp CT cho trẻ em?

Chụp CT ở trẻ em có thể giúp chẩn đoán nhiều tình trạng sức khỏe và chấn thương khác nhau, đặc biệt là xác định, đánh giá các vấn đề liên quan đến xương, phổi, tiêu hóa hoặc theo dõi phản ứng của bệnh nhân với các phương pháp điều trị. Một số trường hợp bệnh lý cần chụp CT cho trẻ em để có kết luận chính xác hơn bao gồm: (2)

• Chấn thương và khuyết tật liên quan đến xương
• Khối u
• Viêm phổi và các biến chứng khác do nhiễm trùng
• Dị tật bẩm sinh
• Viêm ruột thừa
• Tổn thương mạch máu hoặc phổi
• Bệnh liên quan đến đường tiết niệu
• Động kinh và các bệnh lý thần kinh khác
• Mất thính lực

Trong trường hợp khẩn cấp, chụp CT là xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh được ưu tiên vì giúp phát hiện nhanh chóng các vết thương bên trong cũng như tình trạng chảy máu, giúp bác sĩ nhanh chóng đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Quy trình chụp CT cắt lớp cho trẻ em

Quy trình chụp CT cho trẻ em thường diễn ra như sau:

1. Trước khi chụp CT

Thủ tục chuẩn bị chụp CT phụ thuộc vào vùng cơ thể cần chụp. Nếu quá trình chụp cần sử dụng thuốc cản quang qua đường truyền tĩnh mạch, bác sĩ sẽ chỉ định trẻ nhịn ăn uống trước khi thực hiện thủ tục.

Nếu cần đặt đường truyền tĩnh mạch, bác sĩ sẽ bôi thuốc gây tê lên chỗ tiêm để làm tê (dạng kem hoặc liệu pháp áp lạnh). Kem gây tê thường mất hơn 45 phút để phát huy tác dụng nên bệnh nhân cần đến phòng khám sớm hơn thời gian hẹn.

Để chuẩn bị cho buổi chụp CT, bệnh nhân nhi nên mặc quần áo thoải mái, rộng rãi. Các đồ vật bằng kim loại như đồ trang sức, kính mắt, máy trợ thính, kẹp tóc không được mang theo vào phòng chụp để tránh ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh CT.

Thuốc an thần và thuốc gây mê sẽ không được sử dụng cho trẻ em đang bị ốm. Phụ huynh cần trao đổi kỹ với bác sĩ về tình trạng này. Ngoài ra, bố mẹ cũng cần thông báo với bác sĩ về bất kỳ loại thuốc nào trẻ đang dùng, tình trạng dị ứng, đặc biệt là dị ứng với chất cản quang i-ốt tiêm tĩnh mạch/ chất cản quang đường uống… Các vấn đề sức khỏe gần đây của trẻ như bệnh tim, tiểu đường, bệnh thận, hen suyễn, tuyến giáp… cũng cần trao đổi kỹ với bác sĩ trước khi chụp CT.

2. Trong khi chụp

Bác sĩ sẽ đặt bệnh nhân lên bàn chụp CT ở tư thế nằm ngửa (cũng có thể ở tư thế khác). Trẻ được sử dụng dây đai và gối giúp giữ đúng tư thế và nằm yên trong suốt quá trình kiểm tra. Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu khó chịu nào trong quá trình định vị cơ thể, bệnh nhân nên báo lại với bác sĩ để điều chỉnh kịp thời.

Quá trình chụp thường sử dụng chất cản quang, có thể thông qua đường nuốt hoặc tiêm qua đường truyền tĩnh mạch (IV). Tiếp theo, cơ thể bệnh nhân sẽ được di chuyển nhanh qua máy quét, có thể phải chụp nhiều lần tùy vào từng trường hợp cụ thể. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh nín thở trong quá trình chụp, đặc biệt nếu đang chụp vùng ngực. Nếu trẻ quá nhỏ, không thể nín thở, bác sĩ sẽ chỉ định thở nhẹ nhàng, đều đặn trong suốt quá trình chụp CT.

3. Sau khi chụp

Khi quá trình chụp CT hoàn tất, bệnh nhân sẽ được yêu cầu đợi cho đến khi bác sĩ kết luận hình ảnh đã đạt chất lượng. Sau khi chụp CT, trẻ có thể quay trở lại các hoạt động bình thường.

4. Thời gian có kết quả chụp CT

Quá trình chụp CT thường chỉ mất tổng cộng khoảng 10 – 15 phút. Thủ tục nhanh chóng và hoàn toàn không gây đau đớn.

Những bộ phận thường cần chụp CT cho trẻ em

Chụp CT có thể thực hiện với bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể, bao gồm xương, cơ, các cơ quan và mạch máu, trong đó thường gặp nhất bao gồm:

1. Đầu

Chụp CT vùng đầu ở trẻ em thường được chỉ định để đánh giá tình trạng khối u, tổn thương do chấn thương, va đập, xuất huyết nội sọ, dị thường cấu trúc (ví dụ như não úng thủy, nhiễm trùng… và khi các phương pháp chẩn đoán khác không mang lại kết quả. Ngoài ra, chụp CT vùng đầu cũng thường được thực hiện trước phẫu thuật não hoặc sinh thiết mô não.

2. Phổi

Chụp CT phổi thường được chỉ định thực hiện để phát hiện các nốt phổi, tập hợp các mô bất thường trong phổi, từ đó giúp chẩn đoán sớm ung thư phổi. Những nốt này thường được phát hiện bằng CT trước khi triệu chứng thực thể của ung thư phổi phát triển. Điều này có ảnh hưởng tích cực đến tiên lượng bệnh về sau.

3. Bụng

Chụp CT bụng ở trẻ em có thể giúp phát hiện sớm các tình trạng bệnh lý sau:

3.1. Ung thư

• Ung thư bể thận hoặc niệu quản
• Ung thư ruột kết
• Ung thư biểu mô tế bào gan
• Ung thư hạch
• Ung thư tuyến tụy
• U tủy thượng thận
• Ung thư biểu mô tế bào thận (ung thư thận)

3.2. Các vấn đề về túi mật, gan hoặc tuyến tụy

• Viêm túi mật cấp tính
• Bệnh sỏi mật
• Áp xe tụy
• Nang giả tụy
• Viêm tụy
• Tắc nghẽn ống mật

3.3. Các vấn đề về thận

• Tắc nghẽn thận
• Thận ứ nước
• Nhiễm trùng thận
• Sỏi thận
• Tổn thương thận hoặc niệu quản
• Bệnh thận đa nang

Các kỹ thuật, hệ thống máy chụp CT cho trẻ hiện đại

1. Máy chụp CT 1975 lát cắt

Chụp CT cho trẻ em cần đảm bảo các yếu tố như thu hình ảnh nhanh và chính xác để giảm thiểu nhu cầu dùng thuốc an thần, quét lặp lại không cần thiết cũng như giảm liều bức xạ để chăm sóc an toàn hơn.

Máy CT 1975 lát cắt với tốc độ vòng quay 0.23 giây, đầu thu 160mm và tốc độ chụp xoắn ốc với đầy đủ trường nhìn lên đến 437mm/giây cho phép thu hình nhi khoa nhanh chóng giúp hạn chế việc phải sử dụng an thần hoặc gây mê. Đặc biệt hệ thống sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) True Fidelity trong xử lý hình ảnh giúp giảm liều xạ đến 96%, giúp an toàn với bệnh nhi hơn. Hệ thống có độ phân giải đến 0.23mm giúp cho phép đánh giá chi tiết các cấu trúc, bất thường siêu nhỏ ở trẻ em.

Máy chụp CT 1975 cho phép chẩn đoán nhanh, sớm và hiệu quả ở các dị tật bẩm sinh như tim bẩm sinh (vốn cần độ phân giải cao và tốc độ chụp nhanh để có thể thu hình được quả tim của trẻ em), bất thường giải phẫu xương khớp, dính song nhi, bất thường các tạng, các bệnh lý u các cơ quan như gan, thận, u tuyến ức…

Hệ thống PlinkCare là đơn vị duy nhất và đầu tiên của Việt Nam sở hữu dòng máy CT 1975 lát cắt đồng bộ chính hãng Revolution Apex Elite từ tập đoàn công nghệ y tế hàng đầu thế giới GE Healthcare (Mỹ). Máy đảm bảo an toàn cho cả người lớn tuổi và trẻ em, trẻ sơ sinh.

2. Máy chụp CT 768 lát cắt

Hệ thống chụp CT 768 lát cắt ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) tại PlinkCare có khả năng đưa ra chẩn đoán và đọc kết quả tự động, giúp tăng tính chính xác, tiết kiệm thời gian và hỗ trợ điều trị kịp thời cho bệnh nhi. Thiết bị sở hữu tốc độ chụp 458mm/s, độ phân giải thời gian vật lý 75ms, giúp đánh giá những tổn thương nhỏ ở tất cả các bộ phận trên cơ thể mà phương pháp chụp CT thông thường không thể tiếp cận. Đặc biệt, máy chụp CT 768 lát cắt còn có ưu điểm giảm liều tia tối đa, an toàn cho trẻ nhỏ.

3. Chụp CT 256 dãy

Chụp CT 256 dãy có khả năng giảm bớt 80 – 82% liều chiếu xạ so với các dòng máy CT thông thường. Phương pháp này rất hiệu quả trong việc chẩn đoán, tầm soát và điều trị bệnh tim mạch, đặc biệt là các ca cấp cứu, cần chẩn đoán khẩn cấp. Thời gian chụp nhanh chóng, kết quả có thể hiển thị chỉ sau khoảng 15 giây. Tuy nhiên, kỹ thuật này khó phát hiện các tổn thương ở sụn, dây chằng, tủy sống nên cần sự hỗ trợ từ các kỹ thuật chẩn đoán khác.

4. Chụp CT 128 dãy

Kỹ thuật chụp CT 128 dãy kết hợp 768 lát cắt cùng nhiều ưu điểm nổi trội như: hình ảnh rõ nét, độ phân giải cao, có thể quan sát được cả mô mềm, thời gian chụp ngắn…

5. Chụp CT 64 dãy

Chụp CT 64 dãy tích hợp đồng thời nhiều chức năng vượt trội, có thể chụp được 64 lát cắt mỏng (0,6 mm) trong thời gian ngắn, cho ra hình ảnh sắc nét, rõ ràng, kể cả những tổn thương nhỏ nhất trong mô mềm, xương, mạch máu…

Lưu ý khi chụp cắt lớp cho trẻ em

Để giảm lượng bức xạ tiếp xúc với cơ thể trẻ em trong quá trình chụp CT, dưới đây là một số vấn đề cần lưu ý:

• Chỉ thực hiện các xét nghiệm CT khi thực sự cần thiết theo chỉ định của bác sĩ. Trong các trường hợp, bác sĩ có thể thay bằng các phương thức khác không sử dụng bức xạ ion hóa như siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI)
• Bác sĩ hay kỹ thuật viên thường sẽ điều chỉnh các thông số phơi nhiễm cho CT nhi khoa dựa trên chiều cao, cân nặng của trẻ, vùng quét, độ phân giải hình ảnh…

Rủi ro có thể gặp của chụp CT cho trẻ

Phương pháp chẩn đoán này thường không gây đau đớn, thời gian thực hiện nhanh chóng và dễ dàng. Nếu sử dụng chất cản quang tiêm tĩnh mạch, người bệnh sẽ cảm thấy như kim châm nhẹ ở bàn tay hoặc cánh tay. Trẻ cũng có thể cảm thấy ấm nóng, đỏ bừng khi tiêm chất cản quang và nhận thấy vị kim loại xuất hiện trong miệng trong vài phút. Một vài trường hợp có thể bị ngứa và nổi mề đay, đôi khi cần dùng thuốc để cải thiện. Nếu trẻ có dấu hiệu choáng hoặc khó thở, phụ huynh nên thông báo với y tá/ bác sĩ bởi đây có thể là phản ứng dị ứng nghiêm trọng, cần được xử lý kịp thời.

Điều quan trọng chỉ nên chụp CT cho trẻ trong trường hợp cần thiết và được bác sĩ chỉ định. Khi đó, bác sĩ hay kỹ thuật viên sẽ cân nhắc các yếu tố để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Cách giảm ảnh hưởng của bức xạ khi chụp CT cho trẻ em

Dưới đây là 3 cách bác sĩ thường cân nhắc điều chỉnh giúp giảm ảnh hưởng của tia bức xạ khi chụp CT cho trẻ em:

1. Chỉ thực hiện chụp CT cho trẻ em khi cần thiết

Như đã nói, để tránh tia bức xạ ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ, khuyến cáo chỉ nên chụp CT khi thực sự cần thiết. Trong các trường hợp còn lại, các phương pháp có thể được bác sĩ thay thế như siêu âm, chụp MRI. Các kỹ thuật này không sử dụng bức xạ ion hoá.

2. Điều chỉnh các thông số phơi nhiễm khi chụp CT cho trẻ em

Các thông số phơi nhiễm khi chụp CT cho trẻ em sẽ được bác sĩ điều chỉnh dựa trên:

• Chiều cao, cân nặng của trẻ
• Vùng quét được giới hạn ở vùng cần thiết nhỏ nhất
• Xem xét cài đặt mA và/hoặc kVp thấp hơn khi chụp CT xương, phổi và một số xét nghiệm chụp mạch CT khác.

3. Độ phân giải hình ảnh trong chụp CT cho trẻ em

Chất lượng hình chụp CT tỷ lệ thuận với lượng bức xạ sử dụng. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ không nhất thiết cần kết quả chụp có độ phân giải cao nhất, độ phân giải thấp vẫn có tác dụng chẩn đoán. (3)

Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là phần giải đáp một số thắc mắc thường gặp về phương pháp chụp CT cho trẻ em:

1. Có cần tiêm thuốc cản quang khi chụp CT cho trẻ không?

Trong nhiều trường hợp chụp CT cho trẻ em, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm thuốc cản quang để giúp quan sát rõ các mạch máu, cơ quan trong cơ thể, đặc biệt cần thiết trong trường hợp cần chẩn đoán vùng bụng. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân có nguy cơ bị dị ứng với chất này, bác sĩ sẽ xem xét tránh sử dụng để hạn chế gặp phải phản ứng nguy hiểm.

2. Có nên chụp CT cho trẻ em không?

Xét nghiệm chụp CT ở trẻ em được bác sĩ chỉ định thực hiện khi thực sự cần thiết, trong các trường hợp khác, bác sĩ sẽ xem xét phương thức thay thế an toàn hơn và không sử dụng bức xạ ion hóa như siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI).

3. Có nên tiêm thuốc an thần hoặc gây mê nhẹ khi chụp CT cho bé?

Chỉ định gây mê khi chụp CT cho trẻ tùy thuộc vào độ tuổi cũng như vùng cần chụp. Trong một số trường hợp, trẻ nhỏ cần im trong thời gian nhất định thì có thể cần dùng thuốc an thần để đảm bảo hình ảnh chất lượng cao. Tuy nhiên, các dòng máy CT hiện đại như CT 1975 lát cắt có tốc độ chụp cao nên có thể hoàn thành việc chụp CT cho trẻ nhanh chóng mà không cần gây mê.

4. Chụp CT cho trẻ có được hưởng bảo hiểm y tế?

Quy định của Luật bảo hiểm y tế năm 2014 (Điều B Khoản 1, Khoản 2 Điều 21) đã nêu rõ, bệnh nhân chụp CT được hưởng bảo hiểm trong trường hợp bệnh viện có áp dụng chế độ thanh toán bảo hiểm và người bệnh được hưởng quyền lợi bảo hiểm đúng tuyến. Do đó, người bệnh nên lựa chọn bệnh viện phù hợp để khám chữa bệnh, hưởng trọn vẹn quyền lợi bảo hiểm.

5. Chụp CT cho trẻ ở đâu đáng tin cậy?

Trung tâm Chẩn đoán Hình ảnh và Điện quang Can thiệp, PlinkCare là địa chỉ uy tín về dịch vụ chụp CT toàn thân hay từng bộ phận cụ thể, được nhiều khách hàng ưu tiên lựa chọn. Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi, có trình độ chuyên môn cao với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Đặc biệt, hệ thống máy móc, thiết bị được trang bị vô cùng hiện đại, tiên tiến như máy chụp CT 1975 lát cắt hiện đại duy nhất tại Việt Nam và được đặt hàng đầu tiên tại Đông Nam Á, máy CT 768 lát cắt Somatom Drive (Siemens, Đức), hệ thống cộng hưởng từ 3 Tesla thế hệ mới Magnetom Amira Biomatrix (Siemens, Đức)…

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin liên quan đến chụp CT cho trẻ em, chỉ định, chống chỉ định, quy trình thực hiện và những lưu ý cần thiết. Hy vọng qua những thông tin này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật mới liên quan đến kiến thức chăm sóc sức khỏe.