Chỉ số HDL cholesterol thấp là gì? Ảnh hưởng sức khỏe ra sao?

HDL cholesterol thấp là gì?

HDL cholesterol là lipoprotein mật độ cao, chứa nhiều protein và tương đối ít chất béo. Nó được tạo thành từ lipid (chất béo) và protein, có vai trò vận chuyển chất béo đi khắp cơ thể bằng đường máu. Bởi cấu trúc hóa học của chất béo ngăn chúng di chuyển một mình qua máu, do đó cần sự trợ giúp của lipoprotein để có thể đến được những nơi cần.

HDL cholesterol mang khoảng 1/4 lượng cholesterol trong máu, có vai trò loại bỏ cholesterol xấu ra khỏi mạch máu. Đồng thời, vận chuyển LDL cholesterol đến gan để xử lý. HDL còn có vai trò quan trọng trong việc làm sạch và giữ cho nội mạc mạch máu được khỏe mạnh, tránh nguy cơ hình thành mảng bám gây xơ vữa. HDL-C còn chống viêm và chống lại quá trình oxy hóa lipid, giữ cho tế bào trong cơ thể được khỏe mạnh. Do đó, HDL cholesterol là chỉ số duy nhất mong muốn ở mức cao trong bảng kết quả đo cholesterol.

Tuy nhiên, có nhiều nguyên nhân khiến cho chỉ số HDL cholesterol thấp hơn so với mức khuyến nghị. Điều này có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, tăng nguy cơ hình thành mảng bám trong động mạch, dẫn đến các bệnh về tim mạch.

Nguyên nhân HDL cholesterol thấp

Mức HDL cholesterol thấp có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, bao gồm yếu tố di truyền không thể thay đổi được và các yếu tố có thể thay đổi được như chế độ dinh dưỡng, vận động, lối sống.

1. Đột biến gen

Gen di truyền trong gia đình có thể là yếu tố khiến mức HDL cholesterol thấp. Bao gồm các tình trạng như bệnh Tangier di truyền từ cha hoặc mẹ, khiến mức HDL cholesterol giảm mạnh. Trẻ em mắc bệnh này có hàm lượng HDL-C rất thấp, nguy cơ mắc các bệnh tim mạch cao hơn so với trẻ bình thường. Ngoài ra, bệnh giảm Alphalipoprotein máu mang tính chất gia đình, gây ra bởi đột biến gen APOA1, ABCA1 hoặc LCAT cũng làm ảnh hưởng đến mức HDL cholesterol. (1)

2. Yếu tố di truyền

Các yếu tố di truyền từ cha hoặc mẹ khiến trẻ em sinh ra có mức HDL cholesterol thấp bao gồm:

• Bệnh Tangier;
• Thiếu APOA1;
• Tăng lipid máu yếu tố gia đình.

3. Béo phì

Ở những người thừa cân, béo phì, lượng chất béo trung tính trong máu tăng cao. Khi đó, HDL cholesterol sẽ bị phân hủy nhanh hơn và bị giảm số lượng. Nếu bị thừa cân, mục tiêu ngắn hạn của bạn là cần giảm 5% trọng lượng cơ thể, tiến tới giảm 15% trọng lượng cơ thể và duy trì mức cân nặng này là mục tiêu lâu dài của bạn.

4. Chế độ ăn nhiều carbohydrate và chất béo

Một trong những nguyên nhân khiến chỉ số HDL cholesterol giảm là do chế độ ăn uống thiếu khoa học. Điển hình là việc sử dụng nhiều thực phẩm chứa carbohydrate như bánh mì trắng, đường khiến gan sản xuất nhiều chất béo trung tính hơn, dẫn đến giảm HDL cholesterol. Một số thực phẩm giàu chất béo trung tính chúng ta sử dụng hằng ngày có thể ảnh hưởng đến chỉ số HDL cholesterol như món ăn chiên rán nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ, sữa giàu chất béo…

5. Hút thuốc lá

Các hóa chất có trong khói thuốc lá có thể làm giảm mức HDL cholesterol theo nhiều cách khác nhau. Chúng làm giảm các protein trung chuyển lipid máu (CETP) và chất béo lecithin, cả hai chất này lại cần thiết cho việc tạo ra HDL-C. Đồng thời, thói quen hút thuốc lá cũng làm suy yếu chức năng gan trong việc loại bỏ chất béo dư thừa ra khỏi cơ thể, khiến nồng độ LDL cholesterol tăng là làm giảm HDL cholesterol.

6. Ít vận động

Không thường xuyên vận động hoặc ít tập luyện thể dục có liên quan đến sự tích tụ chất béo trong động mạch, do năng lượng dư thừa bị tích tụ lại tạo thành mô mỡ, làm tăng LDL cholesterol và làm giảm HDL cholesterol.

7. Các bệnh lý liên quan gan, thận

Khi gan gặp vấn đề, làm ảnh hưởng đến quá trình điều hòa và chuyển hóa lipid, dẫn đến tăng hàm lượng cholesterol, Triglycerid trong máu tăng cao, đồng thời giảm mức HDL cholesterol. Bên cạnh đó, những bệnh nhân mắc bệnh thận như suy thận, bệnh thận mạn, hội chứng thận hư có mức LDL cholesterol, cholesterol toàn phần và Triglycerid tăng, trong khi HDL cholesterol giảm.

8. Bệnh tiểu đường không được kiểm soát

Lượng đường trong máu cao có thể dẫn đến sự phân hủy apoliprotein AI (ApoA-I, thành phần protein lớn nhất của các hạt HDL-C), khiến mật độ HDL cholesterol giảm xuống. Tăng đường huyết cũng gây ra quá trình glycation, trong đó các phân tử đường liên kết với protein trong HDL-C, làm giảm lượng cholesterol thoát ra ngoài cũng như giảm chức năng tổng thể của HDL-C.

9. Do một số loại thuốc

Một số loại thuốc có thể làm giảm mức HDL như thuốc điều trị bệnh tim, một số thuốc khác ảnh hưởng đến hormone có thể tác động gián tiếp đến việc sản xuất lipoprotein. Các loại thuốc này bao gồm: thuốc chẹn beta, thuốc lợi tiểu thiazide, androgens, progesterone, steroid đồng hóa…

Mức lý tưởng của HDL cholesterol là bao nhiêu?

Mức HDL cholesterol được đo bằng miligam (mg) cholesterol trên mỗi deciliter (dL) máu. Mức HDL cholesterol tối ưu là 60mg/dL giúp giảm nguy cơ mắc bệnh động mạch vành và đột quỵ. Tuy nhiên, HDL-C quá cao có thể khiến chứng xơ vữa động mạch tiến triển nhanh hơn. Do đó, tốt nhất là nên duy trì chỉ số HDL cholesterol ở mức lý tưởng. (2)

Mức HDL cholesterol bình thường phụ thuộc vào độ tuổi và giới tính.

Giới tính/Độ tuổi	Mức cholesterol bình thường
Nam giới	Từ 40mg/dL trở lên
Nữ giới	Từ 50mg/dL trở lên
Trẻ em từ 2-19 tuổi	45mg/dL trở lên

Chỉ số HDL cholesterol thấp gây ra vấn đề gì cho sức khỏe?

HDL cholesterol được coi là thấp khi nằm trong phạm vi: Dưới 40mg/dL đối với nam giới và dưới 50mg/dL đối với nữ giới. Khi chỉ số HDL cholesterol thấp, các chỉ số khác bao gồm LDL cholesterol, cholesterol toàn phần và Triglyceride trong máu tăng cao, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

1. Nhồi máu cơ tim

Nguyên nhân dẫn đến nhồi máu cơ tim là do mảng xơ vữa trong động mạch bị nứt hoặc vỡ ra, làm tắc nghẽn dòng máu đến tim đột ngột, khiến cơ tim bị thiếu máu nuôi. HDL-C giảm tạo điều kiện cho LDL-C tăng cao, là nguyên nhân hình thành nên mảng xơ vữa, đưa đến nguy cơ nhồi máu cơ tim.

2. Đau thắt ngực

Ở những bệnh nhân có mức HDL-C thấp, có thể gặp cơn đau thắt ngực. Nguyên nhân là do LDL-C tăng, theo thời gian dần hình thành mảng bám trong động mạch, làm thu hẹp lòng động mạch, giảm lưu lượng máu đến cơ tim. Cơn đau thắt ngực xuất hiện khi cơ tim không nhận đủ lượng máu giàu oxy cần thiết cho hoạt động bình thường.

3. Bệnh mạch vành

Mảng xơ vữa làm tắc nghẽn lòng động mạch vành là nguyên nhân thường gặp của bệnh lý mạch vành. Quá trình xơ vữa động mạch làm giảm lưu lượng máu trong các mạch máu chính cung cấp máu cho tim. HDL-C giảm và LDL-C tăng góp phần gây xơ vữa động mạch, dẫn đến bệnh mạch vành.

4. Suy tim

Tăng cholesterol máu gây ra bệnh lý mạch vành nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến suy tim. Lượng máu đến nuôi tim không đủ khiến tim làm việc quá sức, tâm thất không đủ khả năng tiếp nhận máu hoặc tống máu. Bệnh nhân bị suy tim thường có các triệu chứng điển hình như khó thở, mệt mỏi, sưng chân hoặc mắt cá chân, ho, chóng mặt, ngất xỉu…

5. Đau tim

Mức HDL-C thấp làm giảm khả năng loại bỏ cholesterol (chất béo) dư thừa ra khỏi động mạch, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, dẫn đến tăng nguy cơ bị đau tim hoặc đột quỵ.

6. Đột quỵ

Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia (NHLBI), cholesterol là một chất giống như sáp, chất béo di chuyển trong máu của bạn dưới dạng lipoprotein. Nó có thể khiến các mảng bám tích tụ và làm tắc nghẽn mạch máu. LDL cao (cholesterol “xấu”), HDL thấp (cholesterol “tốt”) và chất béo trung tính cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ. (3)

Cách xác định chỉ số HDL cholesterol thấp?

HDL cholesterol thấp không gây ra triệu chứng khác thường nào. Đa số người bệnh chỉ phát hiện mức cholesterol bất thường khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc khi điều trị bệnh khác. Để biết được HDL cholesterol đang ở mức độ nào cũng như chi tiết về từng chỉ số về LDL cholesterol, cholesterol toàn phần, Triglyceride… bạn cần thực hiện xét nghiệm cholesterol máu.

Mẫu máu của bạn sẽ đưa ngay đến Trung tâm xét nghiệm để tiến hành kiểm tra, phân tích. Sau khi có kết quả xét nghiệm cholesterol máu, bác sĩ sẽ giải thích về từng chỉ số, bạn sẽ biết được HDL cholesterol của bản thân có thấp không.

Những cách giúp cải thiện chỉ số HDL cholesterol

Để cải thiện chỉ số HDL cholesterol một cách tự nhiên, người bệnh nên chủ động thực hành chế độ ăn uống khoa học, có lối sống lành mạnh và kiểm tra mức cholesterol theo định kỳ.

1. Cải thiện chế độ ăn uống lành mạnh

Những thực phẩm được dung nạp vào cơ thể mỗi ngày có ảnh hưởng rất nhiều đến mức cholesterol. Do đó, để tăng chỉ số HDL cholesterol mà không làm tăng LDL cholesterol, chúng ta nên ưu tiên bổ sung những thực phẩm giàu axit béo omega-3 có trong bơ, quả hạch, quả óc chó, đậu Hà Lan, rau bina, cá hồi, cá trích, cá ngừ… Tăng cường thực phẩm giàu chất xơ từ trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt. Đồng thời, hạn chế những thực phẩm chứa chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa, kiểm soát lượng đường khi chế biến món ăn.

2. Tập luyện thể dục, thể thao đều đặn

Theo khuyến nghị của các chuyên gia tim mạch, mỗi người nên vận động trung bình khoảng 30 phút mỗi ngày, mỗi tuần tập ít nhất 5 ngày và duy trì luyện tập đều đặn. Việc vận động, tập luyện thể thao thường xuyên không chỉ hỗ trợ tăng mức HDL cholesterol mà còn giúp giảm cả LDL cholesterol và cholesterol toàn phần.

3. Bỏ thuốc lá

Hút thuốc lá có liên quan đến tình trạng giảm HDL cholesterol, khiến mức LDL cholesterol cao hơn. Do đó, để hỗ trợ đưa các chỉ số cholesterol về mức khỏe mạnh, bạn nên ngưng hút thuốc lá, đồng thời tránh xa những nơi có khói thuốc lá.

4. Hạn chế sử dụng rượu bia

Theo Liên đoàn Tim mạch Thế giới (WHF), không có lượng rượu nào là an toàn cho sức khỏe, đặc biệt là đối với những người mắc bệnh tim hoặc bệnh mạn tính khác. Uống nhiều rượu có thể dẫn đến tình trạng tăng mức chất béo trung tính và giảm HDL cholesterol. Do đó, bạn nên hạn chế uống rượu, tốt nhất là không uống.

5. Có kế hoạch giảm cân

Duy trì cân nặng ở mức độ ổn định giúp giảm nguy cơ rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch. Do đó, nếu đang bị thừa cân, béo phì, nên thực hiện giảm cân có khoa học thông qua chế độ ăn uống và tập luyện phù hợp. Nghiên cứu cho thấy, cứ giảm được 1kg cân nặng thì mức HDL cholesterol tăng 0,01mmol/L. Việc giảm từ 5-10% trọng lượng cơ thể cũng có thể hỗ trợ cải thiện mức cholesterol trong máu. (4)

6. Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ

Nếu bạn đã điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, lối sống nhưng mức cholesterol không cải thiện, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc. Thuốc giúp làm tăng nồng độ HDL cholesterol bao gồm statin, fibrate, kháng thể đơn dòng Ezetimibe và PCSK9. Người bệnh cần tuân thủ điều trị, dùng thuốc theo chỉ định, kết hợp với việc duy trì lối sống khoa học để giúp đưa cholesterol về mức mục tiêu.

Người có chỉ số HDL cholesterol thấp nên thăm khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ

Theo NHLBI, việc xét nghiệm cholesterol nên được thực hiện định kỳ 5 năm/lần đối với người trưởng thành từ 20 tuổi. Nam giới từ 45-65 tuổi và nữ giới từ 55-65 tuổi nên kiểm tra từ 1-2 năm/lần. Người từ 65 tuổi trở lên nên xét nghiệm kiểm tra chỉ số cholesterol định kỳ mỗi năm một lần.

Hiện nay, Trung tâm Tim mạch, PlinkCare là một trong những đơn vị uy tín thăm khám, xét nghiệm và điều trị các vấn đề liên quan mỡ máu và các bệnh tim mạch. Với hệ thống máy móc xét nghiệm hiện đại, tiêu chuẩn châu Âu, giúp quy trình xét nghiệm cholesterol máu chuẩn chỉnh, kết quả nhanh chóng và chính xác cao. Đồng thời, Trung tâm Tim mạch còn quy tụ nhiều chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm, điều trị chuyên sâu, toàn diện các bệnh tim mạch, mạch máu, lồng ngực… cho người lớn và trẻ em.

Để đặt lịch khám, tư vấn, xét nghiệm và điều trị HDL cholesterol thấp, các bệnh lý về tim mạch tại Trung tâm Tim mạch, PlinkCare, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin:

Chỉ số HDL cholesterol thấp, cùng với LDL cholesterol, cholesterol toàn phần, Triglyceride cao, làm đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch, dẫn đến các bệnh lý tim mạch nguy hiểm, đặc biệt là nhồi máu cơ tim và đột quỵ não. Thiết lập lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý, vận động đều độ và thăm khám kiểm tra cholesterol định kỳ giúp điều chỉnh các chỉ số cholesterol trong phạm vi mục tiêu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.