Chế độ ăn cho người suy thận, tốt sức khỏe, đảm bảo dinh dưỡng

Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người suy thận

Xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người suy thận là điều cần thiết, đóng vai trò quan trọng không thể thiếu trong quá trình điều trị bệnh. Việc duy trì chế độ ăn uống cho người suy thận theo chỉ dẫn của bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng không chỉ giúp nâng cao sức khỏe tổng thể mà còn góp phần kiểm soát quá trình phát triển của bệnh, cụ thể:

• Hỗ trợ cơ thể cân bằng điện giải: Khả năng lọc và đào thải các chất điện giải như natri, kali, phốt pho ở người bệnh suy thận thường bị suy giảm. Xây dựng chế độ dinh dưỡng chuyên biệt, hạn chế dung nạp các chất điện giải này có thể góp phần ngăn chặn nguy cơ khởi phát các biến chứng suy thận liên quan đến sự tăng natri, kali hoặc phốt pho trong máu quá mức, điển hình như đau đầu, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp…
• Hỗ trợ giảm tải cho thận: Chế độ ăn cho người suy thận được xây dựng chuyên biệt, kiểm soát lượng protein dung nạp vào cơ thể theo chỉ định của bác sĩ sẽ góp phần làm giảm áp lực cho thận.
• Phòng tránh nguy cơ tăng huyết áp và đái tháo đường: Tăng huyết áp và đái tháo đường là hai nguyên nhân gây suy thận mạn phổ biến. Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, tăng cường rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu… đồng thời hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm chứa cồn… có thể góp phần làm giảm nguy cơ đái tháo đường và tăng huyết áp. (1)
• Làm giảm lượng chất lỏng dư thừa: Khả năng loại bỏ chất lỏng dư thừa của cơ thể có thể bị suy giảm do bệnh thận. Chế độ dinh dưỡng kiểm soát chặt chẽ lượng chất lỏng dung nạp vào cơ thể theo đúng chỉ định của bác sĩ sẽ góp phần làm giảm nguy cơ tích nước ở người bệnh suy thận.
• Giúp kiểm soát cân nặng: Bệnh suy thận có ảnh hưởng đến khả năng dung nạp chất dinh dưỡng của cơ thể (đặc biệt là protein), dẫn đến hiện tượng sụt cân mất kiểm soát. Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, cân đối theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ góp phần giúp người bệnh suy thận kiểm soát cân nặng hiệu quả.
• Hỗ trợ nâng cao hiệu quả của phác đồ điều trị bệnh: Người bệnh suy thận cần kết hợp phác đồ điều trị y khoa với chế độ dinh dưỡng và lối sống khoa học để hỗ trợ tối ưu hiệu quả chữa trị, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Gợi ý chế độ ăn cho người suy thận

1. Dinh dưỡng cho người suy thận phải đủ năng lượng

Kiểm soát mức năng lượng được dung nạp từ chế độ dinh dưỡng sao cho phù hợp với nhu cầu của cơ thể là yếu tố quan trọng, góp phần giúp kiểm soát bệnh suy thận.

• Quản lý nguy cơ suy dinh dưỡng: Nguy cơ suy dinh dưỡng có xu hướng gia tăng ở người bệnh suy thận, do đối tượng này có hiện tượng kém hấp thu năng lượng (đặc biệt là protein).
• Quản lý nguy cơ thừa cân, béo phì: Mặc dù người bệnh suy thận dễ bị suy dinh dưỡng, tuy nhiên nếu duy trì chế độ dinh dưỡng dư thừa năng lượng vẫn có thể khiến người bệnh tăng cân đột ngột, gây áp lực cho thận và các cơ quan khác trong cơ thể.

Để quản lý được nguy cơ suy dinh dưỡng lẫn nguy cơ thừa cân – béo phì, người bệnh suy thận được khuyến nghị nên duy trì chế độ ăn uống dung nạp từ 25 – 35 calo / kg / ngày, tùy theo thể trạng. Để biết chính xác nhu cầu dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, người bệnh nên gặp bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn.

2. Chế độ ăn cho người suy thận cần đúng lượng và đúng loại protein

Để kiểm soát bệnh hiệu quả, chế độ ăn cho người suy thận cần đảm bảo cung cấp đầy đủ và đúng loại protein. Dung nạp quá mức protein có thể dẫn đến hiện tượng siêu lọc hyperfiltration do tăng nồng độ urea, khiến thận phải tăng cường hoạt động và thúc đẩy bệnh suy thận tiến triển nhanh chóng.

Trong khi đó, dung nạp quá ít protein có thể gây ra các vấn đề sức khỏe như suy giảm hệ miễn dịch, teo cơ… ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể, đồng thời gián tiếp làm giảm chức năng thận. Do đó, người bệnh suy thận cần tham khảo ý kiến bác sĩ về khối lượng protein cần dung nạp trong ngày sao cho phù hợp với thể trạng.

Bên cạnh việc kiểm soát khối lượng, thực đơn dinh dưỡng cho người suy thận cần chú trọng đến loại protein phù hợp. Protein từ nguồn thực vật thường không chứa đủ tất cả các loại axit amin, cần có sự kết hợp nhiều loại thực phẩm mới có thể đảm bảo tính cân đối. Trong khi đó, protein từ nguồn động vật cung cấp đầy đủ đến 9 loại axit amin cần thiết (cơ thể không tự tổng hợp được các loại axit amin này).

Vì vậy, chế độ ăn cho bệnh nhân suy thận nên ưu tiên thực phẩm giàu protein từ nguồn động vật với lượng phù hợp như lòng trắng trứng, phi lê các loại cá, sữa đã tách béo, thịt gà bỏ da, thịt nạc các loại gia súc…

3. Bổ sung chất béo tốt cho chế độ dinh dưỡng cho người suy thận

Bổ sung chất béo tốt (chất béo không bão hòa) là điều cần thiết góp phần giúp cơ thể hấp thu các loại vitamin như A, D, E, K… hiệu quả hơn. Không những vậy, tiêu thụ chất béo tốt còn hỗ trợ tăng kháng viêm của cơ thể, hỗ trợ kiểm soát mức cholesterol máu và bảo vệ sức khỏe hệ tim mạch tối ưu. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với người bệnh suy thận. Nguyên nhân là do so với người khỏe mạnh, nguy cơ tử vong do các vấn đề về tim mạch có xu hướng gia tăng ở người bệnh suy thận.

Một số thực phẩm cung cấp chất béo tốt có lợi cho sức khỏe mà người bệnh suy thận có thể tham khảo gồm các loại hạt (hạt lanh, hạt óc chó, hạnh nhân…), cá béo (cá mòi, cá trích, cá hồi…), dầu ô-liu, quả bơ…

4. Đảm bảo lượng chất bột đường và chất xơ

Chất bột đường (hay carbohydrates) cung cấp năng lượng giúp cơ thể duy trì hoạt động hằng ngày. Theo khuyến nghị, người bệnh suy thận cần đảm bảo cung cấp đủ khoảng 200 đến 275 g carbohydrates trong ngày (15 g / khẩu phần) để bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Trong khi đó, chất xơ cũng đóng góp nhiều lợi ích giúp người bệnh suy thận cải thiện sức khỏe, chẳng hạn như kiểm soát nồng độ glucose trong máu, làm giảm lượng độc tố trong máu như axit uric, creatinin…

Tùy thuộc vào thể trạng và mức độ suy thận mà khối lượng tiêu thụ carbohydrates và chất xơ an toàn ở mỗi người bệnh có thể khác nhau. Người bệnh suy thận cần trao đổi chi tiết với bác sĩ về khối lượng tiêu thụ chất bột đường, chất xơ trong ngưỡng an toàn và vấn đề chọn nguồn thực phẩm phù hợp trong bữa ăn.

5. Hạn chế muối trong chế độ ăn

Hạn chế nghiêm ngặt lượng muối dung nạp vào cơ thể là yếu tố quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người suy thận. Trên thực tế, hiệu quả thải lọc natri thường suy giảm ở người bệnh suy thận, dẫn đến tình trạng tích nước, gây tăng huyết áp, phù nề… Do đó, để tránh gây áp lực cho thận, chế độ ăn cho người suy thận cần kiểm soát chặt chẽ hàm lượng muối nạp vào cơ thể. Theo khuyến nghị, chế độ ăn người suy thận chỉ nên cung cấp dưới 2000 mg natri (tương đương 5 g muối) trong ngày.

Lưu ý: Lượng muối khuyến nghị nêu trên chỉ mang tính chất tham khảo, người bệnh suy thận cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn về giới hạn tiêu thụ muối chính xác.

6. Chế độ ăn uống hạn chế thực phẩm nhiều kali

Người bệnh suy thận cần hạn chế dung nạp kali trong khẩu phần ăn của mình. Bởi khả năng thải lọc kali ở người bệnh suy thận thường suy yếu, việc dung nạp thêm kali từ khẩu phần ăn có thể khiến nồng độ kali máu tăng cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ khởi phát bệnh suy tim. Do đó, gia đình và người bệnh suy thận cần trao đổi với bác sĩ về giới hạn dung nạp kali an toàn cũng như các loại thực phẩm giàu kali cần hạn chế trong khẩu phần ăn hằng ngày.

7. Đảm bảo cân bằng canxi và phốt pho

Mất cân bằng canxi và phốt pho máu có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người bệnh suy thận, cụ thể:

• Nguy cơ tăng phốt pho trong máu: Chức năng thận suy yếu sẽ không thể thải lọc phốt pho hiệu quả, dẫn đến tăng nồng độ phốt pho trong máu. Khi đó, cơ thể phải đối mặt với nguy cơ rối loạn cân bằng canxi – phốt pho, tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe như xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ đột quỵ, loãng xương…
• Nguy cơ thiếu hụt canxi trong máu: Chế độ ăn dung nạp quá ít canxi có thể là nguyên nhân khiến cơ thể tăng cường sản xuất hormone tuyến cận giáp (PTH), thúc đẩy mức phốt pho máu tăng cao.

Vì vậy, chế độ ăn cho người suy thận cần đảm bảo cân bằng lượng canxi và phốt pho dung nạp vào cơ thể nhằm góp phần nâng cao chất lượng sống, phòng tránh biến chứng của bệnh.

8. Duy trì đủ nước tùy vào tình trạng bệnh

Kiểm soát lượng chất lỏng dung nạp vào cơ thể là yếu tố quan trọng giúp người bệnh suy thận hạn chế các vấn đề như phù nề, tăng huyết áp, nguy cơ suy tim… Ở mỗi giai đoạn bệnh, lượng chất lỏng nạp vào cơ thể người bệnh suy thận có thể thay đổi. Người bệnh suy thận cần tham khảo ý kiến bác sĩ về lượng nước dung nạp vào cơ thể trong ngày sao cho an toàn và phù hợp với thể trạng hiện tại.

9. Đảm bảo vitamin và khoáng chất cần thiết

Bệnh suy thận thường ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của cơ thể, tiềm ẩn nguy cơ thiếu hụt vi chất. Vì vậy, chế độ ăn cho người suy thận cần cung cấp đầy đủ khoáng chất và vitamin cần thiết, đặc biệt là:

• Vitamin D: Thận chịu trách nhiệm chuyển đổi vitamin D để hỗ trợ cơ thể hấp thu phốt pho và canxi tốt hơn. Bệnh suy thận có thể làm giảm hiệu quả chuyển hóa vitamin D của cơ thể, tiềm ẩn nguy cơ rối loạn nội tiết tố và loãng xương. Bổ sung vitamin D từ khẩu phần ăn là điều cần thiết giúp nâng cao sức khỏe của người bệnh suy thận.
• Vitamin nhóm B và chất sắt: Người mắc bệnh suy thận đang điều trị bằng phương pháp lọc máu (chạy thận nhân tạo, thẩm phân màng bụng…) có thể bị hao hụt vitamin nhóm B và sắt. Vì vậy, chế độ ăn cho người suy thận cần đảm bảo cung cấp đủ lượng chất sắt và vitamin nhóm B để giúp cân bằng lượng chất bị thất thoát.

Chế độ ăn của người suy thận bao gồm những gì?

Chế độ ăn của người bệnh suy thận cần đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng như: kiểm soát chặt chẽ khối lượng tiêu thụ protein, kali, natri, nước và phốt pho; ưu tiên chọn nguồn thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, chất béo tốt, chất xơ; hạn chế món ăn nhiều dầu mỡ, đường, chất bảo quản… Người bệnh cần tham vấn ý kiến bác sĩ điều trị hoặc bác sĩ dinh dưỡng. Các lưu ý trong chế độ dinh dưỡng mà người bệnh suy thận có thể tham khảo gồm:

• Một số thực phẩm có lợi cho sức khỏe của người bệnh suy thận điển hình như rau quả (hành tây, dưa leo, ớt chuông, cà rốt, củ cải trắng…), rau lá màu xanh (cải thảo, bắp cải, cải chíp…), các loại trái cây (mâm xôi, táo, nho, việt quất…), các loại hạt (hạt điều, hạt macca, óc chó…), hải sản và thịt (thịt gia cầm hoặc gia súc bỏ mỡ và da, cá béo, trứng, sữa…), thực phẩm giàu protein nguồn thực vật (đậu nành, đậu phụ, đậu đỏ, đậu đen…), dầu thực vật (dầu ô-liu, dầu hạt cải…)…
• Một số thực phẩm cần kiểm soát chặt chẽ khối lượng tiêu thụ trong chế độ ăn cho người suy thận điển hình như các loại rau củ giàu kali (khoai lang, cải bó xôi, cà chua, khoai tây…), các loại thịt hoặc hải sản chế biến công nghiệp (xúc xích, cá hộp, chả lụa, thịt xông khói…), sữa nguyên kem và các sản phẩm từ nguyên liệu này, thực phẩm nhiều muối (các loại khô mắm, mì gói, hạt nêm, nước mắm, nước tương…), thực phẩm nhiều đường (nước ngọt, siro, mứt…), thực phẩm giàu chất béo xấu (dầu ăn công nghiệp, mỡ động vật, dầu cọ…)…

Xem thêm:

• Bệnh suy thận nên ăn gì, kiêng gì?

Chế độ ăn của người suy thận khuyến nghị có thay đổi không?

Chế độ ăn cho người suy thận có thể được bác sĩ cân nhắc điều chỉnh để phù hợp với từng giai đoạn bệnh và nhu cầu dinh dưỡng hiện tại của người bệnh. Tùy thuộc vào từng mức độ bệnh và hiệu quả của phác đồ điều trị, nhu cầu dinh dưỡng của người bệnh suy thận có thể có sự thay đổi, đòi hỏi chế độ dinh dưỡng cần được điều chỉnh để hạn chế nguy cơ dung nạp quá ít hoặc quá mức dưỡng chất tiềm ẩn rủi ro sức khỏe nguy hiểm.

Lưu ý: Để tránh biến chứng nguy hiểm, gia đình và người bệnh suy thận không được tự ý điều chỉnh chế độ dinh dưỡng khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ.

Kết hợp thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng tốt cho người suy thận

Bên cạnh việc tuân thủ các nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng, để hỗ trợ kiểm soát bệnh suy thận, người bệnh cần kết hợp lối sống khoa học, cụ thể:

• Rèn luyện thể chất: Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ về tần suất và bộ môn giúp rèn luyện thể chất phù hợp với thể trạng, tránh hoạt động quá sức gây áp lực cho thận.
• Không hút thuốc lá: Khói thuốc lá có chứa chất nicotine, hút thuốc lá có thể khiến mao mạch thận tổn thương nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người bệnh suy thận.
• Không lạm dụng thuốc: Người bệnh suy thận tuyệt đối không sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc lạm dụng thuốc sẽ gây áp lực nghiêm trọng lên cơ quan thận, tiềm ẩn biến chứng nguy hiểm đe dọa sức khỏe người bệnh suy thận.
• Tuân thủ lịch tái khám định kỳ: Người bệnh suy thận cần tuân thủ chỉ định tái khám định kỳ của bác sĩ để kiểm soát tối ưu hiệu quả của phác đồ điều trị, từ đó có sự điều chỉnh phù hợp.

Tư vấn chế độ ăn cho người suy thận tại Hệ thống PlinkCare

Việc xây dựng chế độ ăn cho người suy thận cần dựa trên thể trạng hiện tại của người bệnh. Người bệnh suy thận nên sớm đến khoa dinh dưỡng ở các cơ sở y tế uy tín để bác sĩ thăm khám và thiết lập thực đơn ăn uống phù hợp, hỗ trợ kiểm soát bệnh tối ưu.

Chuyên khoa Dinh dưỡng Tiết chế tại Hệ thống PlinkCare, Tâm Anh Quận 7 là đơn vị chuyên Thăm khám & Thiết kế thực đơn Dinh dưỡng chuyên biệt chuẩn cá nhân hóa, được các chuyên gia đầu ngành trực tiếp tư vấn. Dựa trên kết quả khám sức khỏe và phác đồ điều trị bệnh suy thận hiện tại, bác sĩ sẽ tư vấn chi tiết cách xây dựng thực đơn ăn uống cụ thể góp phần cải thiện sức khỏe cho người bệnh.

Tóm lại, chế độ ăn cho người suy thận cần phù hợp với thể trạng của từng trường hợp. Người bệnh có thể liên hệ đến Hệ thống PlinkCare, Tâm Anh Quận 7, để được bác sĩ thăm khám, tư vấn về chế độ dinh dưỡng cho người suy thận và các vấn đề liên quan.