4 cách chẩn đoán đái tháo đường type 1 có thể bạn chưa biết

Cơ chế bệnh sinh của đái tháo đường type 1

Đái tháo đường type 1 còn gọi là bệnh tiểu đường type 1. Có cơ sở để cho rằng bệnh này có qua trung gian miễn dịch và là bệnh tự miễn.

Hơn 90% người bệnh đái tháo đường type 1 khởi phát bệnh trước 20 tuổi và có kháng thể trong huyết thanh. Đa số bệnh xảy ra trên cơ địa nhạy cảm về di truyền, phối hợp với các yếu tố nhiễm khuẩn, môi trường và miễn dịch. Đáp ứng miễn dịch với viêm tự miễn sau nhiễm một số loại virus nhất định sẽ gây ra hiện tượng viêm và tổn thương tế bào beta. Tình trạng này diễn ra trong thời gian dài. Lúc đầu đường huyết của người bệnh bình thường, nhưng các dấu ấn miễn dịch đã xuất hiện trong máu.

Đái tháo đường type 1 lâm sàng xuất hiện khi có gia tăng đột ngột về nhu cầu insulin như nhiễm trùng hoặc dậy thì. Lúc này người bệnh chưa cần insulin hoặc cần rất ít (gọi là giai đoạn “trăng mật”). Khi tế bào beta bị phá hủy hoàn toàn thì người bệnh luôn cần insulin để sống sót.

Insulin là nội tiết tố cần thiết, có nhiệm vụ chuyển đường từ máu vào tế bào để tạo năng lượng cho cơ thể. Thiếu insulin, đường trong máu sẽ tăng cao bất thường.

Một số trường hợp đái tháo đường type 1 không qua trung gian miễn dịch, gọi là đái tháo đường type 1 không rõ nguyên nhân. Người bệnh có lúc cần insulin để sống và có lúc không cần. Thể này có yếu tố di truyền rất rõ.

Triệu chứng

Các triệu chứng của bệnh đái tháo đường type 1 có thể là: (2)

• Cảm thấy khát nước nhiều và uống nhiều nước, khô miệng.
• Đi tiểu nhiều (ở trẻ em là tình trạng đái dầm dù trước đó trẻ chưa bao giờ đái dầm).
• Nhanh đói, mặc dù mới ăn xong.
• Sụt cân nhanh bất thường.
• Yếu mệt do mất nước, mất kali.
• Cáu kỉnh, thay đổi tâm trạng.
• Mắt nhìn mờ.
• Hay bị nhiễm trùng da, nhiễm trùng đường tiểu, nhiễm trùng âm đạo.

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh có thể tử vong do hôn mê nhiễm toan Ketones (DKA) – một biến chứng bệnh tiểu đường type 1 cấp tính.

Các biện pháp chẩn đoán đái tháo đường type 1

Để chẩn đoán đái tháo đường type 1, bác sĩ cần khám lâm sàng tỉ mỉ kết hợp với thực hiện các xét nghiệm, bao gồm: (3)

1. Xét nghiệm HbA1C

Xét nghiệm này còn gọi là test hemoglobin A1C. Hemoglobin là sắc tố gắn oxy và là protein trong tế bào hồng cầu. Hemoglobin A1C (HbA1C) là thành phần của hemoglobin có gắn với glucose. Người bình thường có chỉ số HbA1C từ 4% – 6%. Người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường khi HbA1C từ 6,5% trở lên.

2. Xét nghiệm đường huyết lúc đói

Xét nghiệm đường huyết lúc đói thường được thực hiện vào sáng sớm, sau khi người bệnh nhịn ăn từ 8 tiếng trở lên. Lúc này, nếu kết quả từ 126mg/dL (7mmol/L) hoặc cao hơn trong 2 lần xét nghiệm riêng biệt, người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường.

3. Đo đường huyết ngẫu nhiên

Người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường type 1 khi mức đường huyết đo ngẫu nhiên từ 200mg/dL (11,1mmol/L) trở lên.

4. Xét nghiệm kháng thể

Dựa trên khám lâm sàng, nếu bác sĩ nghi ngờ người bệnh mắc đái tháo đường type 1 thì cần thực hiện xét nghiệm kháng thể kháng tiểu đảo (GAD, ICA). Nếu kết quả xét nghiệm dương tính, người bệnh được kết luận mắc đái tháo đường type 1. Nếu kết quả âm tính thì người bệnh cần làm thêm xét nghiệm C-peptid. Kết quả tương ứng với chẩn đoán như sau:

• Nếu C-peptid < 200pmol/L: người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường type 1.
• Nếu C-peptid > 600pmol/L: người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường type 2.
• Nếu C-peptid từ 200 – 600pmol/L: chưa thể xác định loại đái tháo đường. Người bệnh cần thực hiện lại xét nghiệm này sau 5 năm.

>>Có thể bạn chưa biết: Tiểu đường tuýp 1 là nặng hay nhẹ?

Phương pháp điều trị đái tháo đường type 1

Điều trị đái tháo đường là một quá trình lâu dài. Bác sĩ không chỉ cần cung cấp đầy đủ kiến thức cho người bệnh mà còn phải tư vấn, hỗ trợ người bệnh thay đổi chế độ dinh dưỡng, có kế hoạch vận động hợp lý, kết hợp sử dụng thuốc kiểm soát đường huyết.

1. Insulin

Tất cả người bệnh đái tháo đường type 1 đều cần được điều trị bổ sung insulin suốt đời. Có nhiều loại insulin, mỗi loại có tính chất khác nhau và sẽ được bác sĩ giải thích rõ với người bệnh trong quá trình tư vấn:

• Insulin tác dụng ngắn: bắt đầu có tác dụng khoảng 30 phút sau khi tiêm và đạt hiệu quả cao nhất sau 90 – 120 phút. Tác dụng của thuốc kéo dài trong khoảng 4 – 6 giờ.
• Insulin tác dụng nhanh: bắt đầu hoạt động trong vòng 15 phút sau khi tiêm và đạt hiệu quả cao nhất sau 60 phút. Thuốc có tác dụng trong khoảng 4 giờ. Insulin tác dụng nhanh thường được chỉ định sử dụng trước bữa ăn từ 15 – 20 phút.
• Insulin tác dụng trung bình: còn gọi là insulin NPH, có tác dụng sau khi tiêm khoảng 1 – 3 giờ và đạt hiệu quả cao nhất sau 6 đến 8 giờ. Tác dụng của thuốc kéo dài trong vòng 12 – 24 giờ.
• Insulin tác dụng kéo dài và cực dài: tác dụng của thuốc kéo dài từ 14 – 40 giờ.

Insulin không thể sử dụng qua đường uống bởi axit trong dạ dày sẽ phá vỡ thuốc trước khi kịp đi vào máu. Người bệnh phải sử dụng insulin ở dạng tiêm hoặc dùng máy bơm tiêm tự động. Bác sĩ sẽ cân nhắc loại insulin và liều lượng phù hợp nhất với từng tình trạng bệnh.

2. Các loại thuốc khác

Người bệnh đái tháo đường type 1 cũng có thể được chỉ định một số loại thuốc khác như: thuốc hạ cholesterol, thuốc điều trị cao huyết áp… nhằm kiểm soát các bệnh đi kèm nếu có.

3. Theo dõi lượng đường trong máu

Người bệnh nên thường xuyên kiểm tra lượng đường trong máu, lí tưởng nhất là vào các thời điểm: trước bữa ăn (đường huyết mục tiêu <130mg/dL), trước khi đi ngủ (đường huyết mục tiêu <180mg/dL).

4. Xét nghiệm HbA1c mỗi 3 – 6 tháng

Người bệnh nên duy trì HbA1c < 7%.

5. Có chế độ ăn uống lành mạnh

Người bệnh nên tự trang bị kiến thức về các loại thực phẩm và ảnh hưởng của chúng đến chỉ số đường huyết. Một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ từ rau xanh và trái cây, ít chất béo, hạn chế đường sẽ giúp ổn định đường huyết hiệu quả.

6. Hoạt động thể chất

Hoạt động thể chất không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường type 1. Bên cạnh đó, người bệnh nên ngủ đủ giấc từ 7 – 8 tiếng mỗi ngày, duy trì trạng thái tinh thần tích cực, lạc quan để đảm bảo cơ thể khỏe mạnh.

Nếu không được điều trị, người bệnh đái tháo đường type 1 có thể sẽ bị những biến chứng nguy hiểm như: hôn mê nhiễm ceton, suy thận mạn, mù mắt…, có thể dẫn đến tử vong. Người bệnh nếu được điều trị kiểm soát đường huyết tốt sẽ có cuộc sống khỏe mạnh và ổn định như người bình thường.

>>Tham khảo thêm: Tiểu đường tuýp 1 có chữa được không?

Biện pháp phòng ngừa tiểu đường type 1

Gần như không có cách nào phòng ngừa bệnh tiểu đường type 1. Do đó, quan trọng nhất là chủ động theo dõi sức khỏe để kịp thời để phát hiện những bất thường nghi ngờ mắc tiểu đường type 1 và nhanh chóng khám, tầm soát nguy cơ bệnh.

Trẻ em có người thân trong gia đình mắc tiểu đường type 1 thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cao, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế, bệnh viện để kiểm tra, phát hiện và điều trị bệnh sớm.

Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, PlinkCare TP.HCM chuyên tiếp nhận khám, tư vấn và điều trị các trường hợp đái tháo đường, đái tháo nhạt, bệnh rối loạn nội tiết tố, bướu cổ… Khoa có nền tảng vững chắc với đội ngũ bác sĩ và các chuyên gia giàu kinh nghiệm; được trang bị hệ thống các trang thiết bị hiện đại, đồng bộ, cho ra kết quả chẩn đoán chuẩn xác, cụ thể, đi kèm dịch vụ chăm sóc y tế chuyên nghiệp, tận tâm, giúp người bệnh an tâm trong suốt quá trình điều trị.

Khách hàng đăng ký khám, tư vấn về bệnh đái tháo đường tại PlinkCare TP.HCM.

Nếu không được chẩn đoán đái tháo đường type 1 và điều trị kịp thời, người bệnh có thể bị các biến chứng tại nhiều cơ quan chính trong cơ thể như: tim, mạch máu, dây thần kinh, mắt, thận… Do đó, bất cứ khi nào có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh, người bệnh nên nhanh chóng đến khám và xét nghiệm đường huyết tại các bệnh viện, cơ sở y tế chuyên khoa.