Chân chữ X ở người lớn: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Chân chữ X ở người lớn là gì?

Chân chữ X ở người lớn là tình trạng hai đầu gối tạo thành góc, chụm vào nhau khi đứng thẳng, sẽ thấy có hình dạng giống chữ X. Điều này làm cho hai bàn chân có khoảng cách lớn và không thể chạm vào nhau.

Dị tật chân chữ X là một vấn khá đề phổ biến thường gặp ở trẻ em, còn được gọi là đầu gối húc, gõ đầu gối (Genu Valgum/Knock Knees). Các dấu hiệu của chân chữ X thường trở nên rõ ràng hơn ở trẻ em giai đoạn từ 3 – 4 tuổi. Đôi khi chỉ là một phần của quá trình phát triển và chân có thể trở lại hình dạng bình thường khi trẻ 6 – 7 tuổi. Trong nhiều trường hợp, chân chữ X ở trẻ em có thể tiếp tục tồn tại đến tuổi trưởng thành. Ba mẹ không nên quá lo lắng nếu đầu gối chỉ bị chụm nhẹ và không gây ra các vấn đề khác. (1)

Nếu các dấu hiệu của chân chữ X khởi phát muộn hoặc không giảm đi, cần cẩn trọng vì đó có thể là triệu chứng của bệnh lý tiềm ẩn. Nên tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ khi:

• Chân chữ X phát triển ở trẻ em lớn hơn hoặc ở người lớn
• Dị dạng chân không cải thiện theo tuổi tác
• Dị dạng chân đi kèm với nhiều triệu chứng đau nhức

Dấu hiệu chân chân chữ X ở người trưởng thành

Chân chữ X ở người trưởng thành thường dễ nhận biết thông qua các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng. Dưới đây là một số triệu chứng của tình trạng này:

• Hai đầu gối chụm vào nhau, tạo thành góc và sẽ chạm hoặc đẩy về phía nhau khi đứng hoặc đi bộ.
• Cẳng chân mở rộng và bàn chân xoay ra bên ngoài.
• Khoảng cách của bàn chân và mắt cá chân xa hơn so với bình thường, khoảng hơn 8 cm.

Những trường hợp chân chữ X ở người lớn xảy ra nghiêm trọng sẽ đi kèm với các triệu chứng bổ sung như:

• Khập khiễng và khó khăn khi đi lại
• Đau nhức khớp gối
• Sự mất ổn định của khớp gối
• Chiều dài hai chân không đều nhau
• Tăng nguy cơ phát triển bệnh viêm khớp…

Nguyên nhân người lớn bị chân chữ X

Sau đây là một số yếu tố kích hoạt sự khởi phát muộn dị tật chân chữ X ở người lớn. (2)

1. Chấn thương xương chày

Nửa dưới của chân bao gồm hai xương: xương mác và xương chày. Xương chày (hay xương ống chân) là xương lớn hơn nhưng cũng là một trong những xương dễ gãy nhất trong cơ thể con người. Nhiều ca gãy xương chày xảy ra thường là do va chạm ô tô, chấn thương liên quan đến thể thao và té ngã.

Khi được điều trị sớm, gãy xương chày sẽ không gây ra biến chứng. Tùy thuộc vào mức độ tổn thương mà các bác sĩ có thể cố định chân và vị trí gãy bằng bó bột hoặc nẹp. Nếu cần thiết, gãy xương chày có thể phải phẫu thuật để giữ các mảnh xương đúng vị trí.

Tuy nhiên, một số trường hợp gãy xương không được phát hiện sớm vì chỉ có triệu chứng sưng nhẹ và bầm tím ở vị trí bị ảnh hưởng khiến chúng ta nhầm lẫn. Nếu vết thương không được điều trị kịp thời, có thể ảnh hưởng đến tốc độ lành xương dẫn đến việc đầu gối đập vào chân bị thương.

2. Thoái hóa khớp và viêm khớp dạng thấp

Thoái hóa khớp và viêm khớp dạng thấp đều ảnh hưởng đến khớp. Cả hai tình trạng đều dẫn đến sưng khớp, cứng khớp và đau nhức liên tục. Khi tình trạng bệnh tiến triển, khớp gối phải chịu rất nhiều áp lực, khớp có thể bị xoắn hoặc xoay dẫn đến đầu gối bị chụm.

2. Di truyền

Mặc dù hiếm gặp nhưng tính di truyền cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng chân chữ X ở người lớn và trẻ em. Ví dụ:

• Hội chứng Ehlers-Danlos là bệnh di truyền với biểu hiện điển hình là da, mô, khớp lỏng lẻo do việc sản xuất các collagen bất thường. Các khớp lỏng lẻo hoặc không ổn định sẽ góp phần gây ra tình trạng chân chữ X.
• Hội chứng Marfan là một rối loạn di truyền ảnh hưởng đến các mô liên kết. Những người mắc bệnh này có xu hướng phát triển các chi dài, mảnh mai không cân xứng, độ linh hoạt của khớp bất thường hạn chế phạm vi chuyển động ở hông và khớp gối dẫn đến đầu gối bị va vào nhau.

3. Chân chữ X bẩm sinh nhưng không được điều trị

Chân chữ X là một tình trạng rất thường gặp ở trẻ em và sẽ tự cải thiện khi trẻ lớn lên. Tuy nhiên, trong những trường hợp tình trạng này kéo dài qua 7 tuổi hoặc thậm chí đến tuổi trưởng thành thì cần xem xét điều trị, đặc biệt khi có các vấn đề như đau đầu gối hoặc biến dạng dáng đi xảy ra.

Chân chữ X ảnh hưởng tới người bệnh như thế nào?

Chân chữ X trong đa số trường hợp có thể điều chỉnh và không quá nguy hiểm. Đầu gối thường trở nên ổn định hơn sau 7 tuổi và không gây ra vấn đề sức khỏe nào khác. Một số triệu chứng như khó khăn khi đi lại, khập khiễng và đau đầu gối đều có thể kiểm soát dễ dàng. (3)

Tuy nhiên, nếu triệu chứng xuất hiện ở giai đoạn muộn sau 7 tuổi hoặc trưởng thành, và dị dạng kéo dài, diễn tiến nghiêm trọng hơn sẽ khiến đầu gối chịu nhiều áp lực. Điều này làm tăng nguy cơ phát triển bệnh viêm khớp sau này. Chân chữ X ở người lớn có thể dẫn đến nguy cơ đau đầu gối và tình trạng thoái hóa khớp gối sớm.

Phương pháp chẩn đoán chân chữ X ở người lớn

1. Chẩn đoán lâm sàng

Chẩn đoán chân chữ X thường không quá phức tạp, chỉ cần quan sát các biểu hiện bất thường ở chân:

• Bác sĩ sẽ thực hiện khám lâm sàng, quan sát biểu hiện ở đầu gối, cẳng chân và cổ chân; hỏi về những cơn đau và khả năng đi lại của người bệnh.
• Đánh giá tư thế đứng thẳng và cách đi để xem xét mức độ chênh lệch về chiều dài giữa hai chân.

2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Sau khi hoàn thành khám lâm sàng, bác sĩ có thể yêu cầu làm thêm một số kiểm tra cận lâm sàng để xác định nguyên nhân gây dị dạng khớp xương.

• Một trong những bước kiểm tra này là đo góc Q, được thực hiện bằng cách vẽ một đường từ gai chậu trước qua tâm điểm xương bánh chè và một đường từ tâm điểm xương bánh chè đến tâm điểm củ chày:
• Đối với nam giới, góc Q nên nhỏ hơn 8 độ khi gập gối vuông góc và nhỏ hơn 18 độ khi duỗi thẳng gối.
• Đối với nữ giới, góc Q nên nhỏ hơn 9 độ khi gập gối vuông góc và 22 độ khi duỗi thẳng gối.
• Chụp X-quang xương chân là một phương pháp quan trọng để đánh giá mức độ biến dạng của chân chữ X, bằng cách xác định góc giữa hông, gối và mắt cá chân. Bên cạnh đó, chụp X-quang cũng có thể phát hiện các nguyên nhân gây rủi ro cho xương như u xương, chấn thương hay còi xương…
• Xét nghiệm máu giúp kiểm tra các tình trạng như nhiễm trùng, bệnh Osteochondrodysplasia liên quan đến biến đổi loạn sản xương di truyền và thiếu chất ở người còi xương.
• Chụp MRI cũng được bác sĩ chỉ định khi cần kiểm tra cấu trúc xương hoặc các vấn đề nghiêm trọng khác, giúp chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Cách điều trị chân chữ X ở người lớn

1. Nẹp

Nẹp chỉnh hình là một biện pháp hữu ích cho bệnh nhân chân chữ X, đặc biệt là trong trường hợp một chân dài hơn chân kia. Đây là những miếng lót chân được thiết kế riêng biệt và đặt trong giày để hỗ trợ, giúp điều chỉnh dáng đi và cách chân chạm đất khi đi hoặc chạy bộ.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân sử dụng nẹp với mắc cài thay vì nẹp chỉnh hình nhằm hỗ trợ và giúp xương phát triển đúng vị trí.

2. Vật lý trị liệu

Các bài tập vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự bất thường của xương và khắc phục chân chữ X. Từ đó giúp xương phát triển theo hướng bình thường. Không chỉ giúp chữa trị chân chữ X, các bài tập này còn tăng cường sức mạnh và sức bền của cơ bắp chân để giúp bệnh nhân có khả năng vận động linh hoạt hơn. Một số bài tập chân chữ X thường được áp dụng bao gồm:

• Động tác squat: Tăng cường khả năng giữ thăng bằng của cơ thể, làm cho cơ bắp chân trở nên chắc khỏe hơn và giảm đau mỏi.
• Bài tập nhón chân: Giúp tăng cường sức chịu đựng cho đôi chân, thân người sẽ được giữ theo phương thẳng đứng.
• Tập Foam Roller Toe Touch: Kích hoạt cơ đầu gối hướng vào bên trong, đây là một trong những bài tập hiệu quả trong việc điều trị chân chữ X ở người lớn.
• Kiễng chân múa bale: Tăng sức mạnh của cơ đùi và cơ bắp chân, đồng thời giúp cải thiện khả năng giữ thăng bằng.

3. Phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị chân chữ X là lựa chọn cần xem xét cho những trường hợp sau:

• Khi các phương pháp điều trị trên không mang lại hiệu quả như mong muốn.
• Khi đầu gối bị xô lệch kèm theo các triệu chứng đau nhức, cũng như sự chênh lệch đáng kể về chiều dài giữa hai chân.

Các phương pháp phẫu thuật để chữa chân chữ X bao gồm:

• Phẫu thuật cắt xương: Thường được áp dụng cho người lớn và thanh thiếu niên. Trong phương pháp này, một đoạn xương mỏng được cắt và lấy ra từ xương chân, sau đó xếp lại để xương vào vị trí chính xác. Xương mới được cố định bằng vít và dĩa kim loại, giúp căng chỉnh đầu gối và xương phát triển bình thường.
• Phẫu thuật tăng trưởng có hướng dẫn: Thường được thực hiện cho trẻ em có chân chữ X. Trong quá trình này, một tấm kim loại nhỏ được đặt trong đầu gối, giúp chỉnh sửa sự phát triển của các đĩa tăng trưởng và để xương phát triển đúng hướng. Thời gian kéo dài của quá trình căn chỉnh xương này thường là khoảng 12 tháng. Sau khi hoàn thành, các tấm kim loại sẽ được phẫu thuật để loại bỏ.
• Thay khớp gối: Phù hợp cho những người chân chữ X với dị dạng nghiêm trọng ở đầu gối và không thể điều chỉnh bằng các biện pháp phẫu thuật khác. Trong trường hợp này, khớp gối sẽ được thay thế để cải thiện chức năng và giảm đau cho bệnh nhân.

Tham khảo: Những cách khắc phục chân chữ X

4. Dùng thuốc và dưỡng chất bổ sung

Trong trường hợp cơ thể thiếu hụt canxi, việc bổ sung canxi dưới dạng muối khoáng là rất cần thiết để đáp ứng nhu cầu phát triển xương trong từng giai đoạn. Điều này không chỉ hỗ trợ cải thiện chứng còi xương mà còn giúp điều trị chân chữ X. Các loại muối khoáng canxi như: canxi gluconat, canxi citrate, canxi lactate,… có thể được sử dụng để bổ sung canxi cho xương chắc khỏe.

Nếu đầu gối bị đau do tổn thương hoặc viêm nhiễm, thì việc sử dụng thêm thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) hoặc kháng viêm steroid cũng có thể được áp dụng để giảm đau và giảm viêm, giúp tạo điều kiện tốt hơn cho quá trình điều trị chân chữ X ở người lớn.

Tình trạng này có thể phòng ngừa được không?

Chân chữ X có thể khởi phát do chứng còi xương, nên việc thay đổi lối sống là cần thiết để hỗ trợ phòng ngừa bệnh. Cụ thể:

• Phơi nắng sáng sớm: Việc thường xuyên phơi nắng sáng giúp cung cấp đủ lượng vitamin D cần thiết cho sự phát triển và phục hồi của hệ xương. Đặc biệt là đối với những người mắc chứng còi xương do thiếu hụt vitamin D.
• Thay đổi chế độ dinh dưỡng: Thiết lập một chế độ ăn giàu canxi và vitamin D bằng cách bổ sung nhiều rau xanh, các loại đậu, hạt, thịt, cá, trứng, sữa, trái cây, tôm cua,… vào khẩu phần ăn hàng ngày. Những nguồn dinh dưỡng này có thể giúp khắc phục chứng còi xương và hỗ trợ sự phát triển bình thường của hệ xương, giảm nguy cơ phát triển dị tật chân chữ X.
• Uống nhiều nước: Đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày để tăng cường hiệu quả hấp thụ chất dinh dưỡng từ thực phẩm.
• Giảm cân: Người bệnh được khuyến khích giảm cân nếu cân nặng của họ đóng góp vào vấn đề gây đau đầu gối. Luyện tập thể dục kết hợp với một chế độ ăn kiêng lành mạnh để đạt được mức cân nặng an toàn, giảm áp lực từ trọng lượng cơ thể lên đầu gối.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên thực tế, chân chữ X ở người lớn không chỉ là một vấn đề liên quan đến thẩm mỹ mà còn có thể gây ra những rủi ro sức khỏe nghiêm trọng. Để đảm bảo sức khỏe và chất lượng cuộc sống tốt hơn, việc tìm kiếm sự tư vấn và can thiệp y tế kịp thời là điều cực kỳ quan trọng.