Chân cao chân thấp: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Chân cao chân thấp là gì?

Chân cao chân thấp là hiện tượng một bên chân ngắn hơn bên còn lại. Điều này có thể phát sinh từ giai đoạn thai nhi trong bụng mẹ hoặc do sự phát triển bất thường khi trẻ còn nhỏ. Tình trạng này cũng có thể xuất hiện ở người trưởng thành.

Khi chiều dài của hai chân không đồng đều, người bệnh sẽ đứng với vùng xương chậu bị nghiêng hoặc một bên đầu gối phải chùng xuống để có được cảm giác thoải mái. Trường hợp này nếu không được điều trị kịp thời thì có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe. (1)

Các bước chân không đều nhau làm cho người bệnh đi lại khập khiễng, theo thời gian có thể gây ra chứng cong vẹo cột sống. Cột sống sẽ phải uốn cong để duy trì sự thăng bằng cho cơ thể khi khung chậu bị nghiêng.

Ngoài ra, khi trọng lượng đè lên các khớp như khớp cùng chậu, khớp háng và đầu gối về lâu dài có thể dẫn đến bị thoái hoá và tổn thương.

Tham khảo: Các dị tật cơ xương khớp thường gặp

Chênh lệch chiều dài giữa 2 chân bao nhiêu là bình thường?

Sự chênh lệch chiều dài giữa hai chân dưới mức 10mm không gây ra vấn đề đáng kể và thường không cần thực hiện phẫu thuật. Tuy nhiên, khi chênh lệch chiều dài chân từ 10mm trở lên sẽ tạo ra sự bất đối xứng trong cơ thể, có thể gây đau lưng dưới, đau khớp háng, khớp gối và các vấn đề khác. (2)

Để đo lường sự khác biệt về chiều dài của hai chân, các phương pháp như khám cơ lực và chụp X-quang toàn thân trong tư thế đứng thường được áp dụng. Điều này giúp bác sĩ đánh giá mức độ chênh lệch và quyết định liệu pháp phù hợp nhất cho từng tình trạng của bệnh nhân.

Nguyên nhân gây chân thấp chân cao

1. Bất thường ở các bộ phận khác

Nguyên nhân gây ra sự chênh lệch chiều dài giữa hai chân có thể không phải do xương chân có chiều dài khác nhau. Một chân trông dài hơn chân còn lại có thể xuất phát từ các bộ phận khác của cơ thể như: khớp háng, xương chậu, đầu gối, chân, mắt cá,…

Chân cao chân thấp ở trẻ xảy ra do các vấn đề làm thay đổi sự liên kết của khớp háng. Trong khi ở người lớn có thể là do đau mãn tính, viêm khớp và các vấn đề khác liên quan đến cột sống, khớp háng hoặc đầu gối.

Ngoài ra, rối loạn thần kinh cơ gây ảnh hưởng đến tư thế của người bệnh cũng là một nguyên nhân tiềm ẩn gây ra chân cao chân thấp.

Trong một số trường hợp, việc tập thể dục cũng góp phần gây ra tình trạng này. Ví dụ, nếu một vận động viên tập luyện theo cách gây mất cân bằng hoặc làm yếu cơ, họ có thể tạm thời gặp phải sự chênh lệch chiều dài giữa hai chân.

2. Sự biến dạng của cấu trúc

Chân cao chân thấp do cấu trúc không chỉ xuất hiện ở trẻ mới sinh mà còn có thể xảy ra khi trẻ lớn lên hoặc ở người trưởng thành. Một số nguyên nhân liên quan đến biến dạng cấu trúc xương bao gồm:

• Gãy xương: Tiền sử gãy xương như gãy xương đùi, xương chày, xương mác làm chậm sự phát triển của xương ở một chân. Trong quá trình lành xương, xương có thể bị rút ngắn chiều dài hoặc ngược lại sẽ tăng trưởng nhanh hơn, khiến xương được chữa lành sẽ dài hơn xương chân bên còn lại. Sự phát triển quá mức này thường gặp nhất ở trẻ nhỏ bị gãy xương đùi.
• Chấn thương sụn tăng trưởng: Sụn tăng trưởng nằm gần đầu xương dài, nếu bị chấn thương sẽ làm cho xương phát triển nhanh hoặc chậm hơn so với phía đối diện của cơ thể.
• Các bệnh ở xương: Tiền sử nhiễm trùng xương như viêm tủy xương có thể làm tổn thương sụn tăng trưởng và gây ra sự không đều về chiều dài chi.
• U xương: Sự xuất hiện của các khối u xương và các phương pháp điều trị có thể ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của xương, góp phần vào tình trạng chân thấp chân cao.
• Viêm khớp vị thành niên (JIA): Đây là một bệnh tự miễn gây viêm mô bên trong khớp ở trẻ em, có thể gây ra chênh lệch sự phát triển của xương.

3. Bẩm sinh

Bệnh chân thấp chân cao có thể là do bất thường các chi bẩm sinh hoặc không rõ nguyên nhân cụ thể. Khi một chân bị ảnh hưởng, sự phát triển thường chậm hơn so với chân còn lại, tạo ra sự chênh lệch chiều dài giữa hai chân.

Ở những bệnh nhân gặp sự chênh lệch này có thể mắc các bệnh bẩm sinh được xác định từ trong bụng mẹ như loạn sản ổ cối, bệnh Blount (rối loạn tăng trưởng ở xương chày), chứng loạn sản khớp háng,… Những vấn đề này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của cơ thể từ giai đoạn thai nhi và khiến cho một chân phát triển không đồng đều so với chân còn lại. (3)

Triệu chứng khi bị chân cao chân thấp

Hầu hết các trường hợp chênh lệch chiều dài chân nhẹ đều không có triệu chứng. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự chênh lệch nhỏ khoảng 2cm có thể khiến xương chậu tự bù đắp để duy trì sự cân bằng trong tư thế.

Các triệu chứng của tình trạng hai chân không đều bẩm sinh thường được phát hiện khi trẻ bắt đầu biết đi. Điều này có thể bao gồm những biểu hiện như đứng nhón chân, đầu gối uốn cong về phía trước hoặc phía sau quá mức, nghiêng hông, vai dốc một bên.

Trong những trường hợp chênh lệch từ trung bình đến nặng, có thể gây ra các triệu chứng như gặp vấn đề về dáng đi, khập khiễng hoặc khó đi, đau ở lưng, hông, đầu gối hoặc mắt cá chân, cùng với cảm giác mệt mỏi.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn hoặc ai đó trong gia đình bạn phát hiện sự khác biệt rõ ràng về chiều dài giữa hai chân, đặc biệt là khi bạn đứng hoặc đi lại thì đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề cần được bác sĩ đánh giá. Các triệu chứng như đau lưng, hông, đầu gối hoặc bàn chân cũng có thể là biểu hiện liên quan đến sự chênh lệch chiều dài chân đáng được quan tâm.

Đồng thời, việc đưa trẻ em đến gặp bác sĩ sớm khi nhận thấy có các dấu hiệu về chân cao chân thấp sẽ giúp ngăn chặn hoặc giảm thiểu các vấn đề phát sinh trong quá trình phát triển của trẻ.

Chẩn đoán tình trạng hai chân không đều nhau

1. Kiểm tra tại nhà

Có thể thử phương pháp đơn giản sau đây để tự kiểm tra trước tại nhà:

• Nằm xuống sàn và đặt hai chân sát nhau
• Nhờ một người trợ giúp di chuyển nhẹ nhàng phần hông từ bên này sang bên kia trong khoảng 60 giây, điều này giúp thả lỏng các cơ đang căng cứng.
• Kiểm tra sự thẳng hàng của xương mắt cá chân, nếu không thẳng hàng thì có thể là dấu hiệu của sự chênh lệch chiều dài giữa hai chân.

2. Chẩn đoán y khoa

Bác sĩ có thể sử dụng một số phương pháp để chẩn đoán chính xác:

• Kiểm tra tổng trạng, quan sát cách bệnh nhân đứng, ngồi và di chuyển.
• Phân tích sự chênh lệch khi yêu cầu bệnh nhân đứng trên các khối có độ cao khác nhau cho đến khi khung chậu cân bằng.
• Sử dụng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang xương chậu hoặc toàn bộ chi dưới EOS, chụp CT xương và mô mềm ở chân để xác định chính xác tình trạng hai chân không đồng đều.

Biến chứng

Sự chênh lệch về chiều dài của hai chân là một yếu tố nguy cơ liên quan đến nhiều chứng rối loạn cơ xương chi dưới. Điều này có thể dẫn đến tình trạng căng và chèn ép một bên của chi dưới hoặc cơ thể, gây ra các biến chứng lâu dài như: (4)

• Đi khập khiễng: Chênh lệch về chiều dài chân lớn hơn 1cm có thể khiến dáng đi không cân xứng, đây là đặc điểm dễ nhận thấy nhất của người bệnh chân cao chân thấp bẩm sinh. Khi sự chênh lệch tăng lên, sự bất đối xứng cũng tăng và tình trạng khập khiễng sẽ trở nên nặng hơn, ảnh hưởng đến việc đi lại và hoạt động thể chất.
• Đau khớp và thoái hoá khớp: Chiều dài chân không đều khiến một chân tăng áp lực lên chân có chiều dài ngắn hơn, gây ra đau và viêm ở nhiều vị trí như bàn chân, mắt cá chân, đầu gối, khớp háng và phổ biến là đau lưng. Hầu hết các triệu chứng này đều liên quan đến tình trạng cơ xương do sự chênh lệch chiều dài chân.
• Vẹo cột sống: Những bệnh nhân chân cao chân thấp sẽ có xương chậu và xương cùng nghiêng về phía của chân ngắn hơn khiến khả năng giữ chỏm xương đùi suy giảm và cột sống bị cong.

Cách điều trị chân cao chân thấp

Việc điều trị sự chênh lệch chiều dài chân thường đòi hỏi quá trình chẩn đoán kỹ lưỡng bởi các chuyên gia xương khớp và yêu cầu sự đồng thuận từ phía bệnh nhân trước khi lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

• Phương pháp bảo tồn: Là phương pháp không xâm lấn, không đòi hỏi can thiệp phẫu thuật và thích hợp cho những người có sự chênh lệch chiều dài chân nhỏ.
• Dùng đế lót giày: Điều chỉnh chênh lệch nhẹ từ 2 – 2,5 cm thông qua việc sử dụng đế lót bên trong giày ở chân ngắn hơn, nâng giày có thể giúp cải thiện dáng đi và giảm đau lưng. Nhược điểm của cách này là chỉ dùng được ở một số loại giày nhất định.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật cân bằng chiều dài chân là lựa chọn cho những trường hợp nghiêm trọng, được khuyến nghị nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Trước khi quyết định phẫu thuật, các rủi ro và biến chứng tiềm ẩn sẽ được bác sĩ xem xét. Có hai hướng phẫu thuật là rút ngắn hoặc kéo dài xương sau khi cắt bỏ xương. Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần phải tuân thủ các quy trình giúp phục hồi chức năng, bao gồm tái khám định kỳ và tập vật lý trị liệu để ngăn ngừa biến chứng.

Phòng ngừa bệnh chân cao chân thấp

Chăm sóc sức khỏe thai kỳ cẩn thận có thể giúp giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các vấn đề về chênh lệch chiều dài chân bẩm sinh ở trẻ. Điều này bao gồm việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng lành mạnh, hoạt động thể chất phù hợp và thăm khám bác sĩ định kỳ. Đảm bảo các bé được kiểm tra sức khỏe thường xuyên sau khi sinh để phát hiện sớm các vấn đề về cấu trúc xương và sự phát triển.

Đối với người trưởng thành, nên tham gia vào các hoạt động vận động, tập thể dục đều đặn để phát triển cơ bắp, xương khớp và cải thiện sự cân bằng của cơ thể. Kiểm tra sức khỏe định kỳ có thể giúp phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến cấu trúc xương, từ đó đưa ra biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời. Xây dựng một chế độ ăn uống cân đối, giàu canxi, vitamin D, protein và nhiều chất dinh dưỡng khác để hỗ trợ cho sự phát triển của xương khớp và cơ bắp.

Như vậy, việc nhận biết sớm và đối phó kịp thời với tình trạng chân cao chân thấp là rất quan trọng để ngăn chặn và giảm thiểu các vấn đề liên quan, góp phần vào việc duy trì sức khỏe và chất lượng cuộc sống toàn diện.