Cách chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú (ngực) và lưu ý an toàn

Phẫu thuật tái tạo vú là gì?

Phẫu thuật tái tạo vú là phương pháp tạo hình lại tuyến vú sau cắt bỏ vú để điều trị ung thư vú. Đôi khi, phẫu thuật tái tạo này được thực hiện nhiều lần. Hiện có nhiều kỹ thuật tái tạo vú gồm: sử dụng túi độn ngực bằng silicon hoặc nước muối, sử dụng một vạt mô từ cơ thể như mô ở vùng lưng hoặc mô bụng dưới,…[1]

Phẫu thuật tái tạo vú có thể được thực hiện ngay sau khi phẫu thuật ung thư vú (tái tạo vú ngay lập tức) hoặc vài tháng đến nhiều năm sau điều trị ung thư vú (tái tạo vú trì hoãn). Người bệnh có thể phẫu thuật tái tạo lại cả 2 vú hoặc chỉ tái tạo một bên vú và định hình sao cho 2 bên cân xứng với nhau.

Khi nằm viện sau phẫu thuật tái tạo vú, cơn đau sẽ được theo dõi cẩn thận, bên cạnh chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú. Bác sĩ sẽ kê thuốc giảm đau cho người bệnh sử dụng khi cần thiết sau phẫu thuật. Cơn đau sẽ được kiểm soát tốt nhất với liều lượng thấp hơn của nhiều loại thuốc như Tylenol, Celebrex…

Người bệnh có thể thấy sưng tấy vừa phải ở vú tái tạo, ở nách và vùng phẫu thuật ở bụng hoặc lưng – vùng lấy mô tái tạo. Sau đó, vùng vú và bụng được tái tạo sẽ tê trong tối đa 12 tháng. Người bệnh cũng có thể cảm thấy căng tức ở vùng bụng trong 3 tháng đầu, hãy dùng đai nịt bụng để nâng đỡ vị trí lấy vạt này.

Tại sao cần chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú?

Việc chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú đúng theo hướng dẫn của bác sĩ một cách cẩn thận để đảm bảo quá trình lành vết thương diễn ra nhanh và mang lại kết quả tốt nhất có thể.

Khi người bệnh đến làm thủ thuật tái tạo vú, bác sĩ sẽ hướng dẫn chi tiết về thói quen và chăm sóc sau phẫu thuật. Bác sĩ luôn khuyến khích người bệnh hỏi bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến giai đoạn điều trị này trong quá trình tư vấn. Đồng thời, người bệnh có thể tìm hiểu thêm về các lựa chọn tái tạo vú bằng cách nói chuyện trực tiếp với bác sĩ phẫu thuật.

Quy trình chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú sẽ mang lại cho người bệnh sự tự tin, niềm vui và sự thoải mái. Mặc dù quá trình hồi phục có thể đòi hỏi sự kiên nhẫn và chăm sóc cẩn thận nhưng nhiều người bệnh cảm thấy thoải mái hơn sau khi ngực được chữa lành và tái tạo hoàn toàn. Sau phẫu thuật, người bệnh có thể phải điều chỉnh cách cử động và kiểu ngủ và cần sự hỗ trợ từ người thân để vết thương lành lại. Sau khi vết thương lành lại, người bệnh có thể tự tin với bộ ngực mới.

Hướng dẫn cách chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú đúng chuẩn

Một số cách chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú đúng chuẩn, bao gồm:

1. Dinh dưỡng

Dinh dưỡng dành cho người bệnh sau phẫu thuật tái tạo vú nên bắt đầu với chất lỏng trong suốt, bánh mì nướng hoặc bánh quy giòn. Nếu những món này được cơ thể dung nạp tốt, người bệnh hãy chuyển sang chế độ ăn uống bình thường, tránh thức ăn cay hoặc nhiều dầu mỡ trong 24-48 giờ.

Với phẫu thuật tái tạo dùng vạt da cơ lưng rộng hoặc vạt bụng (TRAM), người bệnh hãy bắt đầu với chế độ ăn nhẹ hoặc chia bữa ăn nhỏ và thường xuyên hơn sẽ ngừa đầy hơi. Người bệnh hạn chế caffeine và sô-cô-la trong 1 tuần, khuyến khích ăn thực phẩm giàu chất xơ và protein.

2. Chăm sóc vết mổ

Điều quan trọng khi chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú là giữ băng sạch sẽ, khô ráo và nguyên vẹn trong tuần đầu tiên. Bác sĩ phẫu thuật sẽ tháo băng cho người bệnh vào lần tái khám sau một tuần. Nếu băng ướt khi tắm, bạn hãy vỗ nhẹ cho khô. Nếu băng rơi ra, người bệnh hãy thay thế bằng gạc khô.

Tất cả vết khâu sẽ nằm dưới da và có một lớp keo dán da như sơn móng tay trong suốt hoặc dải keo vô trùng tương tự như băng dính phủ trên tất cả vết mổ. Người bệnh không nên tháo dải keo vô trùng ra. Bác sĩ phẫu thuật sẽ tháo băng nếu cần.

• Tái tạo vú bằng túi ngực: người bệnh sẽ có 1 hoặc 2 ống dẫn lưu ở mỗi bên vú. Người bệnh có thể cảm nhận và nhìn thấy phần ống dẫn lưu dưới da rõ rệt, nhất ở đường giữa. Bệnh viện sẽ cung cấp bộ dẫn lưu có sự hướng dẫn của điều dưỡng. Người bệnh cần đổ hết và ghi lại (số “ml”) lượng dịch dẫn lưu 1-2 lần/ngày sau khi xuất viện. Đồng thời, người bệnh cần mang theo hồ sơ dẫn lưu đến mỗi cuộc hẹn với tái khám.
• Tái tạo vú bằng tự thân (vạt mô): vạt tái tạo được bác sĩ và điều dưỡng theo dõi khi nằm viện. Người bệnh sẽ có ống dẫn lưu ở vú và cả hai bên bụng (vạt DIEP) hoặc vị trí vạt lưng (vạt Latissimus). Bệnh viện sẽ cung cấp bộ dẫn lưu có sự hướng dẫn của điều dưỡng. Người bệnh cũng cần đổ hết và ghi lại (số “ml”) lượng dịch dẫn lưu 1-2 lần/ngày sau khi xuất viện. Đồng thời, người bệnh cần mang hồ sơ dẫn lưu đến mỗi cuộc hẹn tái khám.

3. Quần áo

Để chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú, người bệnh cần đeo đai nịt bụng trong khoảng 3-4 tuần sau phẫu thuật. Điều quan trọng người bệnh phải mặc quần áo nịt chặt đến khi bác sĩ cho ngưng đeo. Ngoài ra, người bệnh có thể chuyển sang loại quần áo có cổ để mặc lâu hơn. Người bệnh không mặc áo ngực chật trong 3 tuần đầu tiên và có thể mặc áo yếm để hỗ trợ vú tái tạo nhẹ nhàng.

4. Thuốc

Người bệnh có thể dùng thuốc giảm đau khi cần thiết tối đa 4 tuần với mức độ vừa phải, đặc biệt vào ban đêm nếu cần. Trong khi dùng thuốc giảm đau, người bệnh nên tuân theo chế độ ăn nhiều chất xơ hoặc dùng thuốc làm mềm phân vì thuốc này có xu hướng gây táo bón.

Người bệnh không dùng thuốc motrin, ibuprofen hoặc aspirin trong 1 tuần sau phẫu thuật. Ngoài ra, người bệnh hãy hỏi bác sĩ khi nào tiếp tục dùng thuốc làm loãng máu.

Tất cả các loại thuốc đang điều trị bệnh trước khi mổ có thể được sử dụng lại ngay sau mổ, nhưng cần thảo luận trước với bác sĩ. Ngoài ra, người bệnh cần dùng đủ thuốc kháng sinh theo toa bác sĩ đã kê toa lúc xuất viện.

5. Hoạt động thể chất

Người bệnh có thể đi bộ và leo cầu thang ngay sau khi phẫu thuật. Sau 2 tuần, người bệnh tiếp tục hoạt động vừa phải như đi bộ nhanh. Người bệnh cũng không hoạt động tình dục trong 3 tuần. Trong 3-4 tuần đầu tiên, người bệnh không nhấc bất cứ vật gì nặng hơn 3-5 kg. Sau 6 tuần, người bệnh có thể tập aerobic và nâng tạ nặng hơn. Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý không tập bụng trong ít nhất 8 tuần.

6. Hút thuốc, rượu bia

Người bệnh không hút thuốc hoặc sử dụng bút vape sau phẫu thuật vì chất này làm cản trở quá trình lành thương và có thể gây biến chứng vết thương nghiêm trọng. Uống rượu và hút thuốc dưới bất kỳ hình thức nào cũng đều gây nguy hiểm khi người bệnh đang dùng thuốc giảm đau. Bởi các chất này có xu hướng làm tình trạng chảy máu trở nên trầm trọng hơn. Nếu người bệnh sử dụng cần sa gồm cả bút vape, hãy thảo luận với bác sĩ.

7. Vật lý trị liệu

Điều dưỡng vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn cho người bệnh một số động tác phục hồi cơ thể trước khi phẫu thuật, xuất viện hoặc lúc tái khám đầu tiên sau phẫu thuật. Các bài tập vật lý trị liệu nhẹ nhàng được khuyến khích với người bệnh trong việc chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú tập trong 2 tuần đầu tiên.

Hoạt động hàng ngày sau phẫu thuật tái tạo vú 

Một số cách chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú cho người bệnh trong hoạt động hàng ngày, bao gồm:

1. Di chuyển

Hầu hết, người bệnh có thể bắt đầu lái xe ô tô trở lại khoảng 3 tuần sau khi thực hiện phẫu thuật. Trường hợp người bệnh có nạo hạch nách hãy hạn chế vận động nặng trên tay bên bệnh, đặc biệt khi lái hoặc dắt xe máy trong 4-8 tuần sau mổ.

2. Tắm gội 

Người bệnh có thể tắm và gội đầu 48 giờ sau phẫu thuật. Người bệnh có thể làm ướt vết mổ nhưng đừng hướng tia nước vào vết mổ. Sau khi tắm, nếu băng ướt người bệnh hãy vỗ nhẹ cho khô. Người bệnh không ngâm vết mổ trong bồn tắm, hồ bơi hoặc bồn nước nóng khoảng 4-6 tuần đầu tiên sau điều trị. Ngoài ra, người bệnh có thể cần hỗ trợ treo ống dẫn lưu quanh cổ hoặc thắt lưng khi tắm.

3. Ngủ

Trong 2 tuần đầu tiên, người bệnh hãy kê gối ở đầu và đầu gối. Người bệnh ngủ trên ghế tựa có thể thoải mái nhất để giữ cho phần thân trên được hỗ trợ. Sau 2 tuần đầu, người bệnh được phép ngủ nghiêng và nằm ngửa nhưng không nằm sấp. Sau 4 tuần, người bệnh có thể trở lại tư thế ngủ bình thường và thoải mái. Trường hợp, người bệnh có nạo hạch nách, không nằm nghiêng bên mổ.

Việc chú ý đến thói quen trong quá trình hồi phục rất điều cần thiết, vì việc nằm hoặc tạo áp lực lên vùng ngực có thể ảnh hưởng đến kết quả thu nhỏ ngực. Dù người bệnh ngủ nghiêng hay nằm sấp, cả hai tư thế ngủ đều có thể gây đau, khiến vết mổ sưng tấy và để lại sẹo. Để ngăn vết thương sưng tấy và thúc đẩy tuần hoàn, người bệnh cũng có thể nâng cao đầu khi ngồi trên giường. Đây là tư thế thoải mái nhất với người bệnh nhân.

4. Làm việc

• Phẫu thuật tái tạo vú bằng túi ngực: việc này tùy thuộc vào nghề và tốc độ hồi phục. Người bệnh có thể trở lại làm việc trong vòng 1-2 tuần sau phẫu thuật. Bác sĩ sẽ đưa ra ước tính thời gian người bệnh trở lại làm việc tốt hơn bằng cách dựa vào hồ sơ thể chất và chuyên môn.
• Phẫu thuật tái tạo bằng vạt tự thân: thời điểm trở lại làm việc tùy thuộc vào nghề và tốc độ hồi phục. Người bệnh có thể trở lại làm việc trong vòng 4-6 tuần sau khi phẫu thuật. Nếu công việc liên quan đến nâng vật nặng, người bệnh nên chờ 8-12 tuần trước khi trở lại làm việc. Bác sĩ có thể đưa ra ước tính thời gian trở lại làm việc của người bệnh tốt hơn khi dựa vào hồ sơ thể chất và chuyên môn. Ngoài ra, người bệnh được phép đi máy bay hoặc du lịch sau tuần đầu tiên nếu cơ thể đủ khỏe.

Rủi ro biến chứng nếu không chăm sóc tốt sau phẫu thuật tái tạo vú

Một số rủi ro biến chứng nếu người bệnh không được chăm sóc tốt sau phẫu thuật tái tạo vú, bao gồm:

• Nhiễm trùng.
• Xuất hiện cục máu đông.
• Vú có kích thước và hình dạng khác nhau.
• Xuất hiện vết bầm tím hoặc sẹo.
• Hoại tử mỡ.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần gặp hoặc gọi bác sĩ ngay lập tức nếu cơ thể gặp bất kỳ điều sau:

• Đau quá mức.
• Tình trạng sưng tấy dưới da lan rộng nhanh chóng.
• Chảy máu vết mổ hoặc qua ống dẫn lưu.
• Chỗ vết mổ tấy đỏ hoặc chảy mủ.
• Dịch ống dẫn lưu nhiều hơn và đổi màu hồng tươi.
• Sốt trên 38,5° C.

Thời gian chăm sóc phục hồi sau tái tạo vú là bao lâu?

Thời gian chăm sóc phục hồi sau tái tạo vú sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Cụ thể:

• Yếu tố đầu tiên là loại thủ thuật người bệnh đã trải qua. Ví dụ, kỹ thuật phẫu thuật như vạt lưng hay vạt bụng thường có thời gian phục hồi lâu hơn so với tái tạo vú bằng túi ngực.
• Yếu tố thứ 2 là người bệnh tuân thủ hướng dẫn trước và sau phẫu thuật tốt đến mức nào. Hướng dẫn này được thiết kế đặc biệt để hỗ trợ quá trình khôi phục diễn ra suôn sẻ và nhanh chóng. Nếu người bệnh không cẩn thận có thể làm tăng nguy cơ xảy ra biến chứng ở vết mổ và ảnh hưởng đến quá trình lành thương.
• Cuối cùng, điều quan trọng là người bệnh không có tốc độ hồi phục sau phẫu thuật như nhau. Mỗi người bệnh đều có tốc độ chữa lành riêng, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như di truyền, lối sống và dinh dưỡng. Người bệnh hãy lưu ý điều này khi so sánh tình trạng của bản thân với những người bệnh khác.

Câu hỏi thường gặp khi chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú

1. Có thể tự chăm sóc sau khi tái tạo vú không?

Không, người bệnh cần nhờ người bạn thân hoặc thành viên gia đình hỗ trợ sau phẫu thuật tái tạo vú. Quan trọng nhất, người này phải sẵn sàng giúp đưa người bệnh về nhà. Bởi, người bệnh không thể lái xe, sử dụng phương tiện giao thông công cộng mà không có người trợ giúp. Mặt khác, người bệnh nếu tự làm việc khác có thể gây chấn thương sau khi được gây mê hoặc trong khi dùng thuốc giảm đau.

Người bệnh có thể đóng vai trò tích cực hơn trong quá trình hồi phục sau 1-2 ngày. Điều dưỡng sẽ hướng dẫn chăm sóc tại nhà cụ thể để người bệnh có thể thực hiện. Nói chung, người bệnh nên tránh các hoạt động vừa phải và nặng. Đồng thời, người bệnh dùng thuốc giảm đau khi cần thiết và đến khám lại đúng theo lịch hẹn tái khám sau phẫu thuật. Ngoài ra, người bệnh có thể tập vật lý trị liệu để nhanh hồi phục vạt đạt kết quả tốt.

2. Cơn đau kéo dài bao lâu sau khi tái tạo vú?

Cơn đau kéo dài bao lâu sau khi tái tạo vú tùy thuộc vào loại thủ thuật. Với phương pháp tái tạo vú tự thân, người bệnh có thể cảm thấy căng tức ở nơi được lấy vạt trong 3 tháng đầu. Người bệnh cũng tê ở vùng được lấy vạt và bộ ngực được tái tạo trong khoảng tối đa 12 tháng. Bác sĩ phẫu thuật sẽ cho người bệnh biết những gì có thể diễn ra trong kế hoạch phẫu thuật của mình.

Người bệnh sẽ phải trải qua một số cơn đau và có thể kiểm soát được sau phẫu thuật tái tạo vú. Tuy nhiên, tình trạng đau quá mức sẽ cảnh báo cơ thể không bình thường và người bệnh cần báo ngay cho bác sĩ để có phương án chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú phù hợp hoặc điều trị y tế.

Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc giảm đau để người bệnh cảm thấy thoải mái hơn. Thông thường, người bệnh nhận nhiều loại thuốc như Tylenol, Celebrex…

3. Có thể ngủ nghiêng sau khi tái tạo ngực?

Người bệnh có thể ngủ nghiêng sau 2-4 tuần phẫu thuật tái tạo vú. Cho đến lúc đó, người bệnh hãy nằm ngửa khi ngủ với gối kê ở đầu và đầu gối. Ngoài ra, người bệnh có thể ngủ trên ghế ngả lưng.

Sau 4 tuần, người bệnh có thể ngủ theo bất kỳ cách nào mình thích, nhưng không được nằm sấp. Túi ngủ có thể chấp nhận được vào thời điểm này. Nếu người bệnh có bất kỳ tư thế ngủ nào cảm thấy không thoải mái hãy cố gắng chờ thêm một thời gian nữa.

4. Mang áo ngực sau khi tái tạo vú thế nào?

Người bệnh không nên mặc áo ngực chật trong thời gian hồi phục sau phẫu thuật tái tạo vú. Sau khi tái tạo vú bằng vạt tự thân, người bệnh sẽ phải đợi 3 tuần trước khi có thể mặc áo ngực chật. Cho đến lúc đó, người bệnh có thể tìm áo yếm có khả năng hỗ trợ nhẹ nhàng hai bên ngực.

Các khuyến nghị cụ thể về việc mặc áo ngực sau khi tái tạo vú có thể khác nhau tùy theo quy trình. Người bệnh hãy nói chuyện với bác sĩ để tìm hiểu những tốt nhất với bản thân mình.

Khoa Ngoại Vú, PlinkCare TP.HCM quy tụ các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm và liên tục cập nhật nhiều phương pháp điều trị mới trên thế giới giúp khám, tầm soát, chẩn đoán ung thư vú sớm và bệnh lý tuyến vú khác, đưa ra kế hoạch điều trị toàn diện, hiệu quả và rút ngắn thời gian đáng kể. Đặc biệt, người bệnh có thể chia sẻ những khó khăn lo lắng với các thành viên trong “CLB bệnh nhân ung thư vú bệnh viện Tâm Anh“.

Tại bất kỳ Trung tâm vú nào, bác sĩ đều ưu tiên sự an toàn của người bệnh trong mọi giai đoạn của hành trình tái tạo vú. Dưới sự hướng dẫn cách chăm sóc sau phẫu thuật tái tạo vú và chuyên môn chuyên nghiệp của bác sĩ, người bệnh có thể kiểm soát và thậm chí tránh được hầu hết biến chứng liên quan đến tái tạo vú.