3 cách trị hen suyễn ở trẻ em an toàn và nhanh hồi phục sức khỏe

Tổng quan hen suyễn ở trẻ em

Hen suyễn còn được gọi là hen phế quản (HPQ) là bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp với các biểu hiện khò khè, thở nhanh, khó thở thì thở ra tái đi tái lại. Đáng lưu ý, bệnh có xu hướng gia tăng ở nhiều quốc gia và ở mọi lứa tuổi, đặc biệt ở trẻ em. (1)

Ước tính, năm 2025, trên Thế giới sẽ có khoảng 400 triệu người mắc bệnh hen. Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 15 triệu người không có khả năng lao động và 250.000 người tử vong vì bệnh hen. Có khoảng 500.000 bệnh nhân hen phải nhập viện điều trị mỗi năm, trong đó 34,6% là bệnh nhân dưới 18 tuổi.

Tại Việt Nam, khảo sát tỷ lệ mắc hen trên cả nước thấy độ lưu hành hen phế quản là 3,9%; trẻ em là 3,2%; người lớn là 4,3%.

1. Các yếu tố nguy cơ của bệnh hen phế quản

Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tiến triển bệnh hen suyễn ở trẻ em. Sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường tác động lên quá trình đáp ứng miễn dịch trong những năm đầu đời đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của hen ở trẻ em. (2)

• Giới tính: Trẻ trong độ tuổi 5-14 tuổi hen phế quản gặp nhiều ở nam hơn nữ, với tỷ lệ nam/nữ là 1,5/1. Trẻ độ tuổi 6-7 tuổi, có tiền sử khò khè, đang khò khè và được chẩn đoán hen phế quản đều có tỷ lệ nam nhiều hơn nữ nhưng trẻ nữ thường có các triệu chứng của đường hô hấp nhiều hơn so với trẻ nam.
• Chủng tộc: Một số chủng tộc có khả năng mắc hen nhiều hơn các chủng tộc khác. Tỷ lệ mắc hen cao nhất ở trẻ da đen (15,8%), trẻ em da trắng (7,3%), trẻ có nguồn gốc Châu Á (6%), trẻ có nguồn gốc Châu Mỹ La Tinh (3,9%).
• Cơ địa dị ứng: Đây là yếu tố tiên đoán cho sự tiến triển của hen suyễn. Trẻ có tiền sử bản thân hoặc gia đình mắc các bệnh dị ứng như chàm, viêm mũi dị ứng, tăng nồng độ IgE đặc hiệu với các tác nhân gây dị ứng thì nguy cơ mắc bệnh hen sẽ cao hơn
• Thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, hít khói bụi, khói thuốc lá là yếu tố có thể gây khởi phát hen phế quản.

2. Triệu chứng

Triệu chứng điển hình của hen phế quản là ho, khò khè, thở nhanh và nặng ngực. Các triệu chứng thường thay đổi theo thời gian và khác nhau về cường độ; xảy ra và nặng lên vào ban đêm hoặc khi trẻ tỉnh giấc.

Các yếu tố gây khởi phát cơn hen cấp là gắng sức, cười to, tiếp xúc với dị nguyên (phấn hoa, mạt nhà, lông chó mèo) , không khí lạnh. Triệu chứng của bệnh thường xảy ra và nặng hơn khi trẻ bị nhiễm virus (Cúm, RSV…).

Cách chẩn đoán bệnh hen suyễn ở trẻ

Với trẻ dưới 6 tuổi: chẩn đoán hen phế quản cần dựa vào triệu chứng lâm sàng do trẻ chưa có khả năng thực hiện kỹ thuật đo chức năng hô hấp. Một trẻ dưới 3 tuổi có từ 4 đợt khò khè/năm trở lên kèm với chỉ số tiên đoán hen (Asthma Predictive Index):

• API (+) có nguy cơ hen thật sự ở độ tuổi 6-13 cao hơn 4-10 lần so với trẻ có API(-).
• API (+) khi trẻ có 1 tiêu chuẩn chính hoặc có 2 tiêu chuẩn phụ như sau:

1. Một tiêu chuẩn chính

• Cha, mẹ bị hen.
• Trẻ bị chàm da (được bác sĩ chẩn đoán).
• Trẻ dị ứng với dị nguyên (xác định bằng tiền sử hay test dị ứng).

2. Hai tiêu chuẩn phụ

• Khò khè không liên quan đến cảm lạnh.
• Bạch cầu ưa axit máu ngoại vi trên 4.
• Dị ứng thức ăn.

Với trẻ trên 6 tuổi: Khi có các triệu chứng lâm sàng ho, khò khè, nặng ngực tái diễn nhiều đợt cần đo chức năng hô hấp và test phục hồi phế quản để chẩn đoán xác định hen phế quản. Trẻ được chẩn đoán hen khi có: Bằng chứng của sự giới hạn luồng khí thở ra.

• Có ít nhất một lần trong suốt quá trình chẩn đoán bệnh có FEV1 thấp, chỉ số FEV1/FVC giảm.
• Có bằng chứng của thay đổi chức năng phổi so với người khỏe mạnh:
  • FEV1 tăng trên 12% so với giá trị ban đầu sau dùng thuốc giãn phế quản.
  • Thay đổi PEF ban ngày trung bình > 13%.
  • FEV1 tăng > 12% so với giá trị ban đầu sau 4 tuần điều trị thuốc kháng viêm (không có nhiễm khuẩn đường hô hấp).

Ngoài ra, bệnh nhân có thể được làm thêm các xét nghiệm như:

• Công thức máu: đánh giá số lượng bạch cầu ái toan máu.
• Nồng độ IgE.
• Test lẩy da với dị nguyên hô hấp.
• Đo nồng độ FeNO để phân loại kiểu hình hen.

Cách trị hen suyễn ở trẻ em

Tùy vào từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc điều trị bệnh hen suyễn ở trẻ khác nhau. Vì vậy, khi trẻ có dấu hiệu, nghi ngờ bệnh hen suyễn, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, tư vấn và đưa ra cách trị hen suyễn ở trẻ em phù hợp:

1. Thuốc điều trị hen suyễn ở trẻ em

Thuốc điều trị hen được hiểu bao gồm các thuốc điều trị trong cơn hen cấp và các thuốc điều trị dự phòng ngoài cơn hen cấp.

1.1. Thuốc cường β2 adrenergic

Cơ chế tác dụng: Cơ trơn đường hô hấp có nhiều receptor β2, khi bị kích thích sẽ gây giãn cơ trơn khí phế quản do làm tăng cAMP trong tế bào. Khi dùng dưới dạng khí dung, các thuốc cường β2 ức chế giải phóng histamine và leukotriene khỏi dưỡng bào ở phổi, giảm tính thấm của mao mạch phổi và ức chế phospholipase A2, tăng hoạt động của hệ thống lông mao và khả năng chống viêm của corticoid khí dung.

1.2. Có 2 loại thuốc cường β2 adrenergic:

• Loại có tác dụng ngắn (short acting β 2 agonist: SABA): salbutamol, terbutalin,fenoterol chủ yếu dùng để điều trị cơn hen cấp. Thuốc dùng dưới dạng hít, tác dụng sau 2 – 3 phút, kéo dài 3- 5 giờ.
• Loại có tác dụng dài (long acting β2 agonist: LABA): salmeterol, formoterol gắn vào receptor β2 mạnh hơn salbutamol, tác dụng kéo dài khoảng 12 giờ, dùng phối hợp với corticoid để dự phòng dài hạn và kiểm soát hen.

2. Thuốc kháng leucotrien

Cơ chế tác dụng: Thuốc kháng leucotrien ngăn cản tác dụng của các cysteinyl leukotriene ở đường hô hấp. Chúng có tác dụng khi dùng riêng hoặc khi phối hợp với Corticoid dạng hít (tác dụng hiệp đồng cộng).

Phối hợp với thuốc cường β2 và Corticoid đường hít để điều trị dự phòng hen mãn tính nặng.

3. Thuốc chống viêm. (Glucocorticoid)

Glucocorticoid có tác dụng chống viêm, giảm bài tiết dịch nhầy vào lòng phế quản, làm giảm phù nề và các phản ứng dị ứng. Glucocorticoid phục hồi đáp ứng của các receptor β2 với các thuốc cường β2 adrenergic.

Thuốc dùng dưới dạng hít có tác dụng để điều trị dự phòng hen, ít gây tác dụng không mong muốn toàn thân. Bắt buộc phải dùng thuốc đều đặn để đạt lợi ích tối đa và làm giảm nguy cơ tiến triển nặng hơn của bệnh hen. Các Glucocorticoid dùng đường hít: beclomethasone dipropionat, budesonide và fluticasone propionate, ciclesonid, mometason furoat.

Ngoài ra, còn nhiều thuốc điều trị hen khác, tùy thuộc mức độ nặng của hen, mức độ đáp ứng điều trị, kiểu hình hen của từng thể mà bác sĩ chuyên khoa sẽ có lựa chọn phù hợp.

Chăm sóc trẻ bị hen suyễn tại nhà

Trẻ bị hen suyễn nếu không được chẩn đoán và điều trị sẽ gặp nhiều khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như vui chơi, hoạt động thể thao, giấc ngủ và học tập. Cơn hen xuất hiện đột ngột hay còn gọi là cơn hen cấp có thể gây tình trạng suy hô hấp cho trẻ . Do đó, việc điều trị hen suyễn cần được tuân thủ theo một kế hoạch chặt chẽ, có sự phối hợp của trẻ cũng như cha mẹ, người thân. (3)

Cách trị hen suyễn ở trẻ em cũng giống như ở người lớn là bao gồm kiểm soát triệu chứng hen ban ngày, ban đêm và sau hoạt động gắng sức; sử dụng thuốc đối kháng β2 tác dụng ngắn, duy trì chức năng phổi trong giới hạn bình thường hoặc gần bằng giới hạn bình thường, duy trì được các hoạt động hàng ngày như người khỏe mạnh, hạn chế tối đa số cơn hen nặng kịch phát, hạn chế tác dụng phụ trong quá trình điều trị.

Thuốc được sử dụng trong điều trị hen suyễn ở trẻ cần được thực hiện đúng loại thuốc, đúng liều lượng và đúng cách dùng. Do mỗi cá thể có kiểu hình hen khác nhau, bậc hen khác nhau nên trong quá trình điều trị cần tái khám đúng hẹn, khám lại ngay khi triệu chứng hen của trẻ không được kiểm soát.

Cách trị hen suyễn ở trẻ em phối hợp điều trị bệnh lý dị ứng kèm theo như viêm mũi dị ứng, viêm mũi xoang… để đạt hiệu quả kiểm soát hen phế quản tốt nhất.

Chăm sóc trẻ bị hen suyễn tại nhà, phụ huynh lưu ý tránh để trẻ tiếp xúc với các yếu tố có thể kích hoạt cơn hen như tiếp xúc trực tiếp thường xuyên với khói bụi, khói thuốc lá, ẩm mốc, mạt nhà, lông thú cưng, phấn hoa…

Người thân không nên hút thuốc lá trong nhà, trẻ ra phố nên đeo khẩu trang, không nên nuôi chó mèo khi gia đình có người mắc hen phế quản, lau thường xuyên bề mặt phòng của trẻ bằng khăn ẩm, làm sạch bề mặt bếp sau khi nấu xong thức ăn, vệ sinh chăn ga gối thường xuyên ở nước có nhiệt độ 60 độ, phơi nệm ngoài trời nắng định kỳ….

Bệnh hen suyễn ở trẻ em có chữa khỏi được không?

Bệnh hen suyễn ở trẻ em không thể chữa khỏi hoàn toàn. Sau khi được chẩn đoán xác định hen phế quản, cha mẹ cần cho trẻ sử dụng thuốc và tái khám theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc, tự ý bỏ thuốc. Cha mẹ cần biết các yếu tố nguy cơ có thể gây khởi phát cơn hen cấp để phòng cho trẻ.

>>>Tham khảo thêm: Hen suyễn ở trẻ em có nguy hiểm không?

Các yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn ở trẻ em

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn ở trẻ gồm:

• Người thân trong gia đình (bố, mẹ, anh, chị ruột…) bị hen suyễn.
• Trẻ có tiền sử viêm da cơ địa hoặc viêm mũi dị ứng, dị ứng thức ăn,….
• Trẻ thường xuyên hít khói thuốc thụ động (bao gồm cả trong giai đoạn thai kỳ và sau sinh).
• Sinh sống hoặc thường xuyên đi đến những khu vực bị ô nhiễm không khí.
• Trẻ thừa cân.

Các biện pháp phòng bệnh hen

Dưới đây là một số cách phòng ngừa bệnh hen suyễn ở trẻ em:

• Ngừng phơi nhiễm khói thuốc lá.
• Hoạt động thể lực: khuyến khích bệnh nhân hen tham gia hoạt động thể lực, hướng dẫn bệnh nhân cách phòng và kiểm soát triệu chứng co thắt phế quản do hoạt động thể lực.
• Tránh sử dụng các thuốc có thể làm nặng bệnh hen: khai thác tiền sử bệnh nhân khi sử dụng các thuốc chống viêm không steroid, khai thác bệnh hen xảy ra sau khi sử dụng thuốc.
• Khuyến khích bệnh nhân ăn chế độ ăn nhiều rau xanh và hoa quả.
• Tránh các tác nhân dị ứng bên ngoài: mạt nhà, phấn hoa, nấm mốc.
• Điều trị bệnh béo phì.
• Tập thở.
• Tránh hít không khí ô nhiễm trong nhà.
• Tiêm phòng vaccine.

Địa chỉ khám, điều trị hen suyễn ở trẻ em đáng tin cậy

Khác với người trưởng thành, hệ miễn dịch và đề kháng của trẻ em còn non nớt; trẻ chưa ý thức được mức độ nguy hiểm của hen suyễn cũng như các bệnh lý khác, chưa thể tự phòng ngừa và chăm sóc bệnh hiệu quả. Vì thế, trẻ rất dễ bị nhiễm bệnh, đặc biệt là các bệnh lý nhiễm khuẩn đường hô hấp. Tình trạng bệnh của trẻ có thể có diễn tiến nhanh và nguy hiểm, gây biến chứng nếu phụ huynh không có cách chăm sóc, điều trị đúng cách và theo dõi chặt chẽ.

Ở trẻ bị hen suyễn, điều quan trọng là cần phát hiện sớm và tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ, không nên tự ý sử dụng các thuốc. Vậy khi nghi ngờ trẻ bị hen suyễn, nên đưa trẻ đến khám ở đâu?

Khoa Nhi thuộc Hệ thống PlinkCare là một trong những địch chỉ thăm khám, điều trị hen suyễn cũng như các vấn về sức khỏe khác của trẻ được nhiều phụ huynh tin tưởng lựa chọn. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội nhi và Ngoại nhi, cơ sở vật chất hiện đại và trang thiết bị tiên tiến, khoa Nhi – PlinkCare mang đến dịch vụ chăm sóc và điều trị tốt nhất cho các bệnh nhi.

Tại đây, mỗi bệnh nhi sẽ được đưa ra cách trị hen suyễn ở trẻ em theo một phác đồ riêng được xây dựng dựa vào tình trạng bệnh cụ thể của trẻ. Là bệnh viện đa khoa chuyên sâu, quá trình điều trị có thể có sự phối hợp với các chuyên khoa liên quan như chuyên khoa Tai Mũi Họng, Tim mạch, Cơ Xương Khớp…

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:

Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về cách trị hen suyễn ở trẻ em. Trẻ có các dấu hiệu hen suyễn nên được đưa đến bệnh viện để được thăm khám và hướng dẫn điều trị phù hợp, tránh biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra.