Block nhánh phải không hoàn toàn là gì? Nguyên nhân và chẩn đoán sớm

Block nhánh phải không hoàn toàn là gì?

Tín hiệu điện tim hoạt động như một máy tạo nhịp nhằm kiểm soát nhịp đập của tim. Thông thường, tín hiệu này sẽ bắt đầu từ nút xoang (nút SA), nút SA phát xung điện khắp làm nhĩ phải và nhĩ trái co lại. Sau đó, tín hiệu sẽ đi đến nút nhĩ thất (nút AV) và bó His, bó His phân nhánh theo mạng lưới Purkinje làm cho tâm thất trái và tâm thất phải co lại.

Các tín hiệu khi di chuyển xuống cả hai nhánh bó cùng lúc sẽ làm hai tâm thất hoạt động đồng thời. Khi bị block nhánh phải không hoàn toàn, các tín hiệu đi xuống nhánh phải chậm hơn so với nhánh trái làm tâm thất phải co bóp muộn hơn, do tín hiệu điện phải đi vòng qua chỗ bị tắc nghẽn gây ra thay đổi hình dạng của phức bộ QRS quan sát được trên điện tâm đồ bề mặt.

Block nhánh phải không hoàn toàn chiếm tỉ lệ từ 5-10% ở người trưởng thành khỏe mạnh, gặp nhiều hơn ở những người có chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp và  tỉ lệ này có xu hướng tăng dần theo tuổi.

Block nhánh phải không hoàn toàn có thể gặp ở những đối tượng đặc biệt khác như:

• Những vận động viên tham gia các môn thể thao sức bền (endurance sport) tỉ lệ này lên tới 35-50% và trở về bình thường khi ngưng luyện tập. Sự thay đổi này được giải thích là do việc tăng kích thước hoặc tăng khối cơ thất phải dẫn đến tăng thời gian dẫn truyền trong thất phải chứ không phải do bất thường của hệ thống dẫn truyền tim.
• Trẻ em: Block nhánh phải không hoàn toàn gặp nhiều ở trẻ em, được coi là một biến thể bình thường. Theo một nghiên cứu của Bệnh viện trẻ em Boston từ năm 2005-2014 cho thấy tỉ lệ block nhánh phải không hoàn toàn có thể gặp từ 1-20% trẻ khỏe mạnh ở độ tuổi đi học.

Block nhánh phải không hoàn toàn không phải là yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch. Tuy nhiên nó có thể là một dấu chỉ điểm cho những bệnh lý tim mạch  khác như tâm phế mạn, thuyên tắc phổi, phì đại thất phải, thông liên nhĩ, Brugada.

Ngoài ra block nhánh phải không hoàn toàn có thể tiến triển thành block nhánh phải hoàn toàn nếu như bệnh lý nền không được kiểm soát tốt.

Triệu chứng block nhánh phải không hoàn toàn

Đa số các trường hợp bị block nhánh phải không hoàn toàn thường không có biểu hiện triệu chứng bất thường. Tuy nhiên, nếu người bệnh có các bệnh lý tim mạch hoặc hô hấp kèm theo, các triệu chứng của block nhánh phải không hoàn toàn có thể bao gồm:

• Cảm giác hồi hộp tim đập nhanh hoặc không đều.
• Khó thở và dễ mệt khi vận động.
• Cảm giác hoa mắt, chóng mặt.
• Có thể gặp cơn đau tức ngực hoặc cảm giác nặng nề trong lồng ngực.

Khi ấy, triệu chứng của block nhánh phải không hoàn toàn ở mức độ nhẹ và chỉ thoáng qua, tuy nhiên nếu không được can thiệp sớm các triệu chứng có thể tiến triển nặng hơn tùy thuộc bệnh lý liên quan.

Nguyên nhân block nhánh phải không hoàn toàn

Một số nguyên nhân gây nên tình trạng block nhánh phải không hoàn toàn bao gồm:

• Thông liên nhĩ: Một bệnh lý tim bẩm sinh khi mà tồn tại một lỗ thông giữa hai buồng tâm nhĩ, gây nên giãn của buồng thất phải. Nếu phát hiện sớm sẽ chữa khỏi hoàn toàn và không để lại di chứng gì.
• Phì đại thất phải: Thất phải bị dày lên dẫn đến chậm dẫn truyền trong thất phải do một vài nguyên nhân như hẹp van động mạch phổi, tăng áp động mạch phổi nguyên phát hoặc tăng áp động mạch phổi thứ phát do bệnh van tim,tâm phế mạn.
• Thuyên tắc phổi: Là hiện tượng cục máu đông trong phân nhánh hoặc các nhánh của động mạch phổi gây suy tim phải cấp. Bệnh nhân thường biểu hiện tim nhanh, đau ngực, khó thở, nếu nặng có thể ngất hoặc ngừng tim.
• Những người có nguy cơ cao bị thuyên tắc phổi là những người mang bệnh lý có nguy cơ bị tăng đông máu (bệnh nhân ung thư, hội chứng thận hư…), phụ nữ có thai, người nằm bất động kéo dài, ngồi lâu sau một chuyến bay dài…
• Bất thường Brugada: Là một rối loạn di truyền hiếm gặp liên quan tới bất thường của kênh vận chuyển Natri làm tăng nguy cơ loạn nhịp thất có thể gây ngất hoặc đột tử. Điện tâm đồ điển hình dạng block nhánh phải không hoàn toàn hoặc block nhánh phải hoàn toàn kèm theo sự thay đổi đặc hiệu của sóng J và đoạn ST.

Đối với những người có điện tâm đồ kiểu Brugada mà có tiền căn gia đình có người đột tử hoặc những bệnh nhân được chẩn đoán hội chứng Brugada, cần thiết phải được thăm khám bởi các bác sĩ chuyên về loạn nhịp. Các bác sĩ giúp sẽ thăm dò điện sinh lí và cấy máy phá rung (ICD) để phòng ngừa nguy cơ đột tử.

Block nhánh phải không hoàn toàn có nguy hiểm không?

Như chúng ta đã thấy, block nhánh phải không hoàn toàn không phải là bệnh lý. Đây là tình trạng có thể được gặp ở những người khỏe mạnh bình thường, vì vậy không cần lo lắng nếu không có những bệnh lý khác kèm theo.

Tuy nhiên, nếu block nhánh phải không hoàn toàn là biểu hiện của những bệnh lý  tim và phổi đi kèm, thì sự nguy hiểm ấy xuất phát  từ những bệnh lý này. Do đó block nhánh phải không hoàn toàn cần thiết  điều trị các bệnh đi kèm để làm giảm nguy cơ biến chứng và tử vong cho người bệnh.

Tiêu chuẩn chẩn đoán block nhánh phải không hoàn toàn

Tiêu chuẩn để chẩn đoán block nhánh phải không hoàn toàn được thực hiện trên điện tâm đồ ECG, bao gồm các phát hiện sau [1]:

• Thời gian QRS: Phức hợp QRS kéo dài từ 0,09 đến 0,11 giây, ngắn hơn so với block nhánh phải hoàn toàn, trong đó QRS kéo dài từ 0,12 giây trở lên.
• Điện cực V1 và V2: hình dạng rsr’, rsR’ hoặc rSR’ ở các chuyển đạo V1 hoặc V2. Trong đó r’ hoặc R’ thường rộng hơn r.
• Điện cực 1 và V6: Sóng S có thời gian dài hơn sóng R, hoặc sóng S dài hơn 40 mili giây, cho thấy sự khác biệt trong dẫn truyền điện giữa hai nhánh.
• Điện cực V5 và V6: Thời gian đỉnh sóng R bình thường.
• Điện cực V1: Thời gian đỉnh sóng R dài hơn 50 mili giây.

Các tiêu chuẩn này giúp bác sĩ phân biệt block nhánh phải không hoàn toàn với các loại block khác, đồng thời đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh.

Điều trị block nhánh phải không hoàn toàn

Block nhánh phải không hoàn toàn thường không cần điều trị đối với những người không có triệu chứng cũng như không có tiền căn gia đình có người đột tử  hoặc không mắc các bệnh lý tim mạch nghiêm trọng. [2]

Tuy nhiên, một số điều trị có thể được chỉ định nếu bệnh nhân có các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch, các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

1. Điều trị nội khoa

Bệnh nhân có block nhánh phải không hoàn toàn đi kèm với các bệnh lý như tăng áp động mạch phổi, tâm phế mạn hoặc bệnh lý rối loạn nhịp. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một số loại thuốc điều trị chuyên biệt  nhằm làm giảm các triệu chứng suy tim, suy hô hấp.

2. Can thiệp ngoại khoa

• Can thiệp đóng lỗ thông liên nhĩ bằng dụng cụ hoặc phẫu thuật vá lỗ thông liên nhĩ
• Thăm dò điện sinh lý ở những bệnh nhân có dấu hiệu Brugada trên điện tim và có nguy cơ cao (Brugada type I,  tiền căn có người trong gia đình bị đột tử…) để đánh giá nguy cơ loạn nhịp ở những bệnh nhân này
• Cấy máy ICD : đối với bệnh nhân được chẩn đoán hội chứng Brugada hoặc Brugada nguy cơ cao để ngừa đột tử.

Cần làm gì để ngừa tiến triển bệnh ở những bệnh nhân có block nhánh phải không hoàn toàn?

Để ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh nền, bệnh nhân có thể thực hiện các biện pháp sau đây:

• Quản lý bệnh nền: Nếu có các bệnh lý tim mạch, như tăng huyết áp, bệnh tim mạch, hoặc bệnh phổi, hãy điều trị các bệnh lý này một cách hiệu quả để giảm nguy cơ ảnh hưởng đến các block nhánh và ngăn ngừa đột tử.
• Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng: Việc ăn uống lành mạnh, bao gồm nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm ít chất béo bão hòa và thực phẩm giàu cholesterol là một trong những biện pháp tăng cường sức khỏe tim mạch tốt nhất.
• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục đều đặn mỗi ngày với cường độ vừa phải giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và duy trì cân nặng khỏe mạnh.
• Giảm stress: Áp dụng các phương pháp giảm áp lực như thiền, yoga, đi bộ để giữ tâm lý thoải mái, giảm căng thẳng.
• Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia: Hút thuốc lá và lạm dụng rượu, bia có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề tim mạch.
• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ: Theo dõi huyết áp và cholesterol, đảm bảo huyết áp và mức cholesterol trong phạm vi bình thường. Đối với những người mắc bệnh đái tháo đường, việc kiểm soát đường huyết là rất quan trọng.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ: Theo dõi định kỳ với bác sĩ chuyên khoa tim mạch để đánh giá sự tiến triển của bệnh và có biện pháp điều trị phù hợp, hiệu quả.

Người bệnh block nhánh phải không hoàn toàn khi nào nên gặp bác sĩ?

Bệnh nhân block nhánh phải không hoàn toàn nên gặp bác sĩ trong các tình huống xuất hiện các triệu chứng như: Hồi hộp, đánh trống ngực, khó thở, cảm giác đau hoặc nặng ngực, chóng mặt,… Bệnh nhân cần gặp bác sĩ để đánh giá nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Ngoài ra, đối với bệnh nhân có các vấn đề liên quan đến tim mạch và hô hấp, việc thường xuyên thăm khám để bác sĩ theo dõi hoặc điều chỉnh thuốc là vô cùng cần thiết giúp bạn kiểm soát và duy trì sức khỏe tim mạch tốt nhất.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp các vấn đề về sức khỏe tim mạch cùng các bác sĩ chuyên khoa tại Trung tâm Tim mạch, PlinkCare, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:

Block nhánh phải không hoàn toàn thường là tình trạng lành tính và không gây ra triệu chứng nghiêm trọng ở nhiều người. Tuy nhiên, đối với những người có bệnh lý tim mạch hoặc hô hấp đi kèm, việc thăm khám, điều trị kịp thời giúp ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh và giảm nguy cơ gây nên các biến chứng nghiêm trọng.