7 biến chứng sởi ở trẻ em và đối tượng dễ mắc di chứng

Tổng quan bệnh sởi ở trẻ em

Sởi ở trẻ em là bệnh lý truyền nhiễm có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh, trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ. Mặc dù đã có vacxin phòng ngừa nhưng bệnh sởi vẫn là nguyên nhân gây tử vong ở trẻ với khoảng 100.000 ca mắc trên toàn Thế giới, chủ yếu ở các khu vực châu Phi và Đông Nam Á. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong năm 2015, trung bình toàn cầu có khoảng 15 ca tử vong mỗi giờ do bệnh sởi. (1)

Bệnh sởi gây ra bởi virus sởi – một chủng virus thuộc họ Paramyxoviridae và chi Morbillivirus. Virus sởi không tồn tại trên động vật, lây lan trực tiếp từ người này qua người khác khi tiếp xúc gần, qua các giọt bắn hô hấp. Ngoài ra, chủng virus này có thể tồn tại khoảng 2 giờ ở môi trường bệnh ngoài, trên các bề mặt và gây bệnh khi trẻ vô tình chạm tay vào rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng.

Sau khi bị nhiễm virus sởi, trẻ sẽ không phát bệnh ngay. Các triệu chứng của bệnh sởi sẽ xuất hiện sau đó khoảng 7 – 14 ngày, gồm: sốt, ho, chảy nước mũi, chảy nước mắt, đỏ mắt (viêm kết mạc). Tiếp đó, khoảng 2 – 3 ngày sau khi phát bệnh, trẻ bắt đầu xuất hiện những đốm Koplik bên trong miệng. Từ khoảng ngày thứ 3 – 5 kể từ khi phát bệnh, trẻ phát ban sởi. Ban đỏ, phẳng, thường bắt đầu xuất hiện ở mặt, chân tóc rồi lan xuống cổ, thân, cánh tay, chân, bàn chân. Những nốt nhỏ xuất hiện trên ban đỏ. Trẻ sốt cao khi phát ban. (2)

Tuy nhiên, ban đỏ sẽ dần bay đi khi trẻ hết sốt; các triệu chứng của bệnh sởi dần biến mất hoàn toàn, trẻ khỏi bệnh. Nếu ban bay đi nhưng trẻ vẫn chưa hết sốt, có thể đang gặp biến chứng sởi ở trẻ em.

Biến chứng sởi ở trẻ em thường gặp

Dưới đây là một số biến chứng sởi ở trẻ em thường gặp, phụ huynh cần lưu ý:

1. Tiêu chảy và nôn mửa

Tiêu chảy và nôn mửa là biến chứng sởi ở trẻ em thường gặp. Tỷ lệ biến chứng này lên đến 10% tổng số trường hợp trẻ mắc bệnh sởi. Tiêu chảy và nôn mửa ở trẻ khi không có biện pháp kiểm soát phù hợp và kịp thời có thể dẫn đến tình trạng mất nước nguy hiểm.

2. Nhiễm trùng tai

Một số báo cáo cho thấy, trung bình trong 10 trẻ bị sởi sẽ có một trẻ bị nhiễm trùng tai. Nhiễm trùng tai, viêm tai giữa ở trẻ khi không được chữa trị đúng cách, kịp thời có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thính giác của trẻ.

3. Viêm phế quản, viêm thanh quản

Khi mắc bệnh sởi, niêm mạc và các cơ quan thuộc hệ hô hấp có thể bị kích thích, sưng tấy, dẫn đến các bệnh viêm đường hô hấp như viêm phế quản, viêm thanh quản… Đây cũng là một trong những biến chứng sởi ở trẻ em mà cha mẹ cần lưu ý.

4. Viêm phổi

Trung bình cứ 20 trẻ mắc bệnh sởi sẽ có một trẻ bị viêm phổi – bệnh lý nhiễm trùng hô hấp gây tử vong hàng đầu ở trẻ.

5. Viêm não

Tỷ lệ xuất hiện biến chứng viêm não ở trẻ bị sởi là 1/1.000 ca mắc. Trẻ có thể xuất hiện triệu chứng sốt, co giật, lừ đừ, hôn mê khi xảy ra triệu chứng. Sau điều trị, trẻ có thể bị điếc hoặc gặp nhiều vấn đề khác, chậm phát triển trí tuệ, khó khăn trong học tập.

6. Viêm não xơ cứng bán cấp (SSPE)

Viêm não xơ cứng bán cấp (SSPE) là một biến chứng rất hiếm gặp của bệnh sởi ở trẻ. Nhưng nó là biến chứng lâu dài, xuất hiện sau khoảng 7 – 10 năm kể từ khi trẻ mắc bệnh sởi và được chữa khỏi hoàn toàn. Biến chứng này ảnh hưởng đến sự phát triển, hoạt động chứng năng của hệ thần kinh trung ương. Nguy cơ phát triển viêm não xơ cứng bán cấp sẽ cao hơn ở các trường hợp trẻ dưới 2 tuổi bị sởi.

7. Tử vong

Trẻ bị sởi có thể tử vong, tuy nhiên nguyên nhân tử vong hầu hết là do biến chứng bệnh sởi. Ước tính trong khoảng 1.000 trẻ bị sởi sẽ có khoảng 1 – 3 trẻ tử vong do biến chứng về thần kinh hoặc hô hấp. Đây cũng là biến chứng sởi ở trẻ em nguy hiểm nhất cần được quan tâm.

Đối tượng nào dễ gặp biến chứng sởi hơn?

Biến chứng của bệnh sởi có thể xảy ra ở mọi đối tượng. Tuy nhiên đối với trẻ, nguy cơ xuất hiện biến chứng sởi ở trẻ em sẽ cao hơn trong các trường hợp dưới đây:

• Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi.
• Trẻ sơ sinh.
• Trẻ chưa được tiêm phòng vacxin ngừa bệnh sởi.
• Trẻ mắc phải một số bệnh lý mạn tính.
• Trẻ có hệ miễn dịch suy giảm.

Cách điều trị trẻ bị sởi hiệu quả

Trẻ có dấu hiệu bị sởi, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám và tư vấn điều trị, chăm sóc phù hợp. Bệnh sởi ở trẻ em hiện vẫn chưa có thuốc đặc trị. Các phương pháp điều trị hiện có là điều trị hỗ trợ, giúp trẻ giảm nhẹ triệu chứng; từ đó, có thể tự sản sinh kháng thể chống chọi lại virus, ngăn ngừa biến chứng.

Thuốc hạ sốt Acetaminophen hoặc Ibuprofen được sử dụng để hạ sốt cho trẻ khi sốt cao. Tăng cường bổ sung vitamin A để tăng miễn dịch cho trẻ, giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh sởi.

• Bổ sung 50.000 đơn vị vitamin A/ngày, 2 ngày lên tiếp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Bổ sung 100.000 đơn vị vitamin A/ngày, 2 ngày lên tiếp ở trẻ từ 6 – 12 tháng tuổi.
• Bổ sung 200.000 đơn vị vitamin A/ngày, 2 ngày lên tiếp ở trẻ trên 12 tháng tuổi.

Lưu ý, các loại thuốc trị bệnh sởi ở trẻ em có chứa corticoid không được sử dụng trong điều trị. Thuốc kháng sinh chỉ được chỉ định khi có biến chứng sởi ở trẻ em liên quan đến vi khuẩn. Trẻ nôn ói nhiều, có dấu hiệu mất nước có thể cần nhập viện để theo dõi, truyền đủ dịch và điện giải.

Chăm sóc bệnh sởi ở trẻ em

Hầu hết, trẻ bị bệnh sởi sẽ được bác sĩ tư vấn chăm sóc và điều trị tại nhà. Việc chăm sóc trẻ bị sởi tại nhà gồm:

• Hạ sốt: Phụ huynh có thể hạ sốt cho trẻ bằng các phương pháp hạ sốt không dùng thuốc trong trường hợp sốt nhẹ như lau người bằng nước ấm, chườm mát, mặc đồ thông thoáng, uống nhiều nước… Tuy nhiên cần theo sát thân nhiệt của trẻ và cho trẻ uống thuốc hạ sốt với liều lượng phù hợp nếu trẻ sốt cao hơn.
• Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ và phù hợp: Trẻ có thể sẽ biếng ăn hơn khi bị sốt nhưng đây là giai đoạn phụ huynh cần tăng cường dinh dưỡng và năng lượng cho trẻ. Vậy nên, phụ huynh ưu tiên cho trẻ ăn những thực phẩm giàu dinh dưỡng và năng lượng, chứa nhiều vitamin và khoáng chất, nhất là vitamin A.
• Theo dõi chặt chẽ các triệu chứng: Trẻ sốt cao không hạ dù đã dùng thuốc hạ sốt, mệt mỏi, lừ đừ, nôn ói, tiêu chảy… cần được đưa đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám và hỗ trợ phù hợp.
• Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn, đảm bảo vệ sinh cá nhân, răng miệng và mũi họng để phòng ngừa bội nhiễm.

>>Tham khảo thêm: Trẻ bị sởi có kiêng gió quạt không? Có lây trong gió không?

Cách phòng ngừa bệnh sởi ở trẻ em

Phòng ngừa bệnh sởi ở trẻ em là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong chăm sóc trẻ, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh và an toàn hơn. Một số biện pháp phòng ngừa bệnh sởi ở trẻ em được các chuyên gia khuyến cáo:

• Tiêm vacxin ngừa sởi: Trẻ cần được tiêm đủ hai mũi vacxin ngừa sởi theo chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia để nâng cao đề kháng, phòng ngừa bệnh sởi. Mũi đầu tiên được tiêm khi trẻ đạt 9 tháng tuổi, đây là thời điểm quan trọng vì lúc này hệ miễn dịch của trẻ đã phát triển đủ để đáp ứng với vacxin. Phụ huynh có thể lựa chọn giữa vacxin sởi đơn hoặc vacxin kết hợp sởi – quai bị – rubella (Priorix hay MMR tùy độ tuổi), theo tư vấn của bác sĩ và tình trạng sức khỏe của trẻ.
• Hạn chế tiếp xúc: Đề kháng của trẻ còn non nớt, vậy nên việc hạn chế tiếp xúc với nguồn bệnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa sởi. Phụ huynh tránh cho trẻ tiếp xúc với những người có triệu chứng hoặc đang mắc bệnh sởi; đeo khẩu trang kháng khuẩn cho trẻ khi ra ngoài; tạo thói quen rửa tay với xà phòng khử khuẩn thường xuyên; hạn chế đến những khu vực đông đúc, có dịch bệnh.
• Tạo không gian sống xanh sạch: Không gian sống sạch sẽ, thông thoáng sẽ giúp hạn chế sự sinh sôi và phát triển của của các tác nhân gây bệnh, trong đó có virus gây bệnh sởi. Phụ huynh nên thường xuyên vệ sinh, dọn dẹp không gian sống, đồ chơi và các vật dụng cá nhân cho trẻ.
• Vệ sinh mũi họng, răng miệng đúng cách: Vệ sinh mũi họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý, đánh răng 2 lần sáng – tối mỗi ngày không chỉ giúp làm sạch đường hô hấp mà còn tăng cường khả năng bảo vệ của niêm mạc mũi họng trước sự xâm nhập của virus.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý và lối sống lành mạnh: Phụ huynh nên cho trẻ ăn uống đủ chất; tăng cường thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin A, C và kẽm, nhằm giúp hệ miễn dịch của trẻ hoạt động tốt hơn. Đảm bảo trẻ được ngủ đủ giấc, tham gia các hoạt động thể chất phù hợp với lứa tuổi nhằm giúp trẻ nâng cao đề kháng.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ hoặc đưa trẻ đến bệnh viện khi có dấu hiệu bất thường như sốt cao, phát ban, ho, chảy nước mũi hoặc đau mắt… Việc phát hiện sớm và điều trị sởi ở trẻ em không chỉ giúp trẻ nhanh chóng hồi phục mà còn ngăn chặn sự lây lan của bệnh trong cộng đồng.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:

Biến chứng sởi ở trẻ em có thể xảy ra ở bất kỳ trường hợp nào. Trẻ được chữa khỏi có thể gặp phải những di chứng nặng nề do biến chứng gây ra. Do đó, phụ huynh tuyệt đối không được chủ quan trong chăm sóc và phòng ngừa sởi ở trẻ.