Bệnh tuyến giáp có lây không? Bệnh lây qua đường nào?

Tổng quan về tuyến giáp

Tuyến giáp có hình cánh bướm, nằm ở phía trước cổ, trước khí quản và ngay dưới sụn giáp, bao phủ xương giáp. Tuyến này bao gồm 2 thùy giáp nối với nhau bởi eo tuyến giáp.

Tuyến giáp có chức năng sản xuất các loại hormone giáp, đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng, duy trì nhiệt độ cơ thể, hỗ trợ hoạt động của hệ thần kinh, tim mạch, tiêu hóa,… Các hormone nội tiết được tuyến giáp sản xuất bao gồm:

• Thyroxine (T4): tuyến giáp bình thường sản xuất 90% hormone T4 và 10% T3. Tuy nhiên hormone T4 có thể chuyển đối thành T3 thông qua quá trình khử iốt.
• Triiodothyronine (T3): tuy lượng hormone T3 do tuyến giáp tiết ra ít hơn T4, nhưng hormone này lại ảnh hưởng nhiều hơn đến quá trình trao đổi chất của cơ thể.
• Calcitonin: có nhiệm vụ điều hòa chuyển hóa canxi và phospho.

Những bệnh lý tuyến giáp thường gặp

Bệnh tuyến giáp là những bệnh có liên quan đến rối loạn chức năng tuyến giáp hoặc bất thường cấu trúc tuyến giáp. Dưới đây là các bệnh ở tuyến giáp phổ biến:

1. Viêm tuyến giáp

Viêm tuyến giáp là bệnh tự miễn, nguyên nhân chủ yếu do kháng thể kháng tuyến giáp tấn công nhầm và làm tổn thương tế bào tuyến giáp. Hiện các chuyên gia vẫn chưa tìm ra cơ chế xuất hiện của các kháng thể này. Bệnh có tính gia đình. Ngoài ra có các tác nhân gây viêm tuyến giáp khác như: nhiễm trùng, người bệnh tiếp xúc với tia bức xạ hoặc do tác dụng phụ của một số loại thuốc. (1)

Viêm tuyến giáp gồm nhiều dạng:

•  Viêm tuyến giáp Hashimoto.
•  Viêm tuyến giáp Riedel.
• Viêm tuyến giáp cấp tính.
• Viêm tuyến giáp bán cấp.
• Viêm tuyến giáp không đau.
• Viêm tuyến giáp sau sinh.
• Viêm tuyến giáp do nhiễm trùng.
• Viêm tuyến giáp do thuốc.
• Viêm tuyến giáp do xạ.

2. Suy giáp

Phụ nữ có nguy cơ mắc suy giáp cao hơn so với nam giới. Đây là tình trạng tuyến giáp giải phóng ít hormone hơn bình thường hoặc không còn khả năng sản xuất hormone, do: bệnh gây phá hủy tế bào tuyến giáp, sau phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp, sau xạ trị vùng cổ gây tổn thương mô giáp,… Tình trạng thiếu hụt hormone giáp khiến cho quá trình trao đổi chất của cơ thể chậm lại.

Các triệu chứng chính của suy giáp bao gồm: ngủ nhiều, táo bón, chuột rút, khô da, mệt mỏi, rụng tóc, cảm giác lạnh, bướu cổ, nhịp tim chậm, trầm cảm,… Bệnh có thể được kiểm soát bằng thuốc (là một loại hormone giáp thay thế), nhằm cân bằng nồng độ hormone tuyến giáp trong máu. (2)

3. Cường giáp

Cường giáp hay cường tuyến giáp là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức, sản xuất nhiều hormone hơn nhu cầu của cơ thể. Nếu không được điều trị đúng cách, cường giáp có thể gây ra các ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tim mạch, cơ xương khớp, rối loạn kinh nguyệt, quá trình mang thai cũng như sinh sản.

Tình trạng tim đập nhanh, đổ mồ hôi bất thường, giảm cân ngoài ý muốn, xuất hiện bướu to ở vùng cổ, run tay, thường xuyên cảm thấy lo âu,… đều có thể là triệu chứng của cường giáp. Người bệnh nhận thấy những bất thường về sức khỏe nên đến các cơ sở y tế để kiểm tra nồng độ hormone tuyến giáp và siêu âm tuyến giáp. (3)

4. U nang tuyến giáp

U nang tuyến giáp là khối u chứa dịch lỏng hình thành bên trong nhu mô tuyến giáp, có kích thước từ vài mm cho đến vài cm. Hầu hết các u nang nhỏ đều là nang lành tính. Các u nang lành tính không gây triệu chứng nên không dễ phát hiện. Khi u nang phát triển quá lớn và chèn ép các cơ quan khác ở cổ, người bệnh có thể gặp tình trạng khó nuốt, nuốt vướng, dùng tay sờ vùng cổ có thể cảm nhận được khối u bên dưới da.

5. Bướu giáp nhân

Bướu giáp nhân (nhân tuyến giáp) là tình trạng tế bào tuyến giáp phát triển bất thường, tạo thành một hoặc nhiều nốt nhân giáp (bướu giáp đơn nhân hoặc bướu giáp đa nhân). Các nhân này có kích thước đa dạng, có thể ở dạng đặc hoặc nang lỏng, lành tính hoặc ác tính. Bướu giáp nhân thường được phát hiện tình cờ qua khám sức khỏe tổng quát, khi người bệnh siêu âm tuyến giáp hoặc sờ được khi khám lâm sàng.

6. Ung thư giáp

Khi các tế bào ác tính hình thành từ tế bào tuyến giáp sẽ tạo thành khối u ung thư. Ung thư giáp phổ biến ở người trung niên, với tỉ lệ mắc ở nữ giới cao hơn nam giới. Ung thư tuyến giáp được chia làm 2 thể: thể biệt hóa và thể không biệt hóa. Ung thư tuyến giáp thể biệt hóa thường tiến triển chậm, tiên lượng tốt. Còn nhóm ung thư tuyến giáp thể không biệt hoá có đặc tính tiến triển nhanh và tốc độ di căn cũng nhanh hơn. Việc điều trị khối u sớm ngay khi phát hiện sẽ giúp nâng cao cơ hội sống và khỏi bệnh cho người bệnh.

Một thể rất hiếm gặp của ung thư tuyến giáp là ung thư dạng tủy. Bệnh có tính gia đình và mức độ ác tính cao.

Bệnh tuyến giáp có lây không?

Các bệnh tuyến giáp như bướu cổ, viêm tuyến giáp, suy tuyến giáp,… đều không thuộc nhóm bệnh truyền nhiễm. Các bệnh này không thể lây từ người bệnh sang những người xung quanh, dù có ở chung trong một không gian, sử dụng chung đồ vật, tiếp xúc cơ thể như chạm, hôn, quan hệ tình dục,…

Tóm lại, với thắc mắc bệnh tuyến giáp có lây không, câu trả lời tuyệt đối không. Do đó, người bệnh và gia đình không nên lo lắng.

Tuy nhiên, bệnh tuyến giáp là bệnh có tính gia đình. Các nghiên cứu nhận thấy khi một thành viên trong gia đình phát hiện bệnh tuyến giáp thì các thành viên khác đi kiểm tra cũng xuất hiện bệnh ở cơ quan này, dù biểu hiện có thể khác nhau, ví dụ: mẹ mắc bệnh Basedow, con mắc viêm giáp tự miễn. (4)

Bên cạnh đó, có nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh tuyến giáp có liên quan đến hệ thống kháng nguyên bề mặt tế bào bạch cầu (HLA), là một nhóm gen mã hoá protein giúp đánh dấu và loại bỏ các tác nhân bên ngoài có thể gây hại cho cơ thể. Ngoài hệ HLA, một số gen khác cũng đang trong quá trình nghiên cứu.

Riêng trường hợp nhiều thành viên trong gia đình cùng mắc bệnh ung thư tuyến giáp, nguyên nhân có thể do những người có quan hệ huyết thống có cùng chung một hoặc một vài đột biến gen, hoặc thói quen ăn uống, sinh hoạt tương tự nhau (ăn uống không lành mạnh, chế biến thực phẩm sai cách làm tăng nguy cơ ung thư, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia,…), hoặc do các thành viên sống chung với nhau và tiếp xúc cùng với một yếu tố nguy cơ gây ung thư tuyến giáp.

Mô hình nguy cơ ung thư tuyến giáp có thể đang thay đổi. Các nghiên cứu cho thấy ngoài yếu tố gia đình, tiền căn xạ trị vùng đầu mặt cổ, tình trạng béo phì,… cũng có thể làm gia tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp.

Bệnh tuyến giáp lây qua đường nào?

Do bệnh tuyến giáp không phải bệnh truyền nhiễm nên người bệnh không cần băn khoăn bệnh tuyến giáp lây qua đường nào. Các yếu tố nguy cơ của bệnh thường liên quan đến di truyền, môi trường sống và dinh dưỡng, lối sống nhiều hơn là từ virus, vi khuẩn,… Đặc biệt, ung thư tuyến giáp có khả năng di truyền. Nếu một thành viên trong gia đình mang gen liên quan đến ung thư tuyến giáp thì các thế hệ sau cũng có nguy cơ di truyền gen đó.

>>Xem thêm: Bệnh tuyến giáp có nguy hiểm không?

Yếu tố nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp

Bất cứ ai cũng có nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp, tuy nhiên một số trường hợp có nguy cơ mắc bệnh cao hơn đáng kể:

• Phụ nữ dưới 40 tuổi hoặc trên 50 tuổi: phụ nữ mắc bệnh tuyến giáp có nguy cơ cao hơn 5 – 8 lần nam giới. Đặc biệt trong thời kỳ mãn kinh, có đến 50% phụ nữ xuất hiện nhân giáp hoặc đa nhân giáp lành tính. (5)
• Phụ nữ mang thai: do sự ảnh hưởng của thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ, phụ nữ mang thai có thể bị các rối loạn chức năng tuyến giáp như cường giáp hoặc suy giáp. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh làm tăng nguy cơ tiền sản giật, sảy thai hoặc sinh non.
• Người từng xạ trị.
• Người mắc các bệnh tự miễn như: tiểu đường type 1, thiếu máu ác tính, viêm khớp dạng thấp, bệnh Celiac, bệnh Addison, hội chứng Sjogren, Lupus,…
• Phụ nữ sau sinh có nguy cơ mắc bệnh viêm tuyến giáp sau sinh. Các triệu chứng của bệnh sẽ biến mất sau 12 – 18 tháng do chức năng tuyến giáp tự khôi phục. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp người bệnh bị biến chứng suy giáp và phải điều trị lâu dài.

Lưu ý khi điều trị bệnh lý tuyến giáp

Tuy người bệnh không cần lo lắng bị bệnh tuyến giáp có lây không, nhưng khi phát hiện bất thường tuyến giáp, nên sắp xếp thời gian khám bệnh sớm và thông báo cho người thân trực hệ đi kiểm tra tuyến giáp. Hầu hết các bệnh tuyến giáp cần theo dõi, tái khám theo hẹn hoặc điều trị nội khoa, can thiệp phẫu thuật. Trong và sau quá trình điều trị bệnh tuyến giáp, người bệnh cần chú ý các vấn đề sau:

1. Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian uống thuốc

Điều này rất quan trọng đối với mọi chứng bệnh, không riêng bệnh tuyến giáp. Sử dụng đúng loại thuốc, đúng liều lượng và thời gian chỉ định sẽ giúp tăng hiệu quả điều trị và hạn chế tác dụng phụ không mong muốn.

2. Kiểm tra nồng độ hormon tuyến giáp theo chỉ định của bác sĩ

Người bệnh nên kiểm tra nồng độ hormone tuyến giáp trong máu theo chỉ định của bác sĩ. Dựa vào kết quả xét nghiệm và khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc tuyến giáp phù hợp với từng tình trạng bệnh.

3. Chế độ ăn uống và vận động

Chế độ dinh dưỡng lành mạnh và vận động hợp lý sẽ giúp người bệnh tăng cường sức khỏe, hỗ trợ điều trị và phòng ngừa tái phát bệnh tuyến giáp hiệu quả. Người bệnh nên tuân thủ chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng, đầy đủ các nhóm chất bao gồm:

• Đạm động vật và đạm thực vật.
• Các loại hạt.
• Các loại đậu, ngũ cốc.
• Chất béo lành mạnh từ dầu ăn, như dầu oliu nguyên chất, dầu hướng dương, dầu hạt cải hữu cơ…
• Trái cây tươi.
• Rau xanh.

Về chế độ bổ sung iod, đậu nành, bắp cải,… người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

4. Kiểm tra các triệu chứng và tác dụng phụ

Người bệnh cần theo dõi thường xuyên các triệu chứng và tác dụng phụ của thuốc. Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ do tác dụng phụ của thuốc, phải thông báo ngay với bác sĩ để xét nghiệm nồng độ hormone và điều chỉnh thuốc kịp thời. Phần lớn thuốc tuyến giáp sẽ không gây tác dụng phụ nếu sử dụng đúng liều lượng. Nhưng nếu người bệnh dùng quá nhiều hormone tuyến giáp, các tác dụng phụ có thể xuất hiện như:

• Hay có cảm giác đói.
• Đổ mồ hôi, lo âu, mệt mỏi.
• Run tay.
• Sụt cân bất thường.
• Tóc dễ gãy.
• Nhịp tim nhanh.

Ngoài ra còn có một số tác dụng phụ hiếm gặp hơn như: sốt, giảm bạch cầu, ớn lạnh, vàng da, đau họng.

Ngược lại, nếu người bệnh dùng không đủ liều thuốc hormone giáp theo chỉ định hoặc dùng thuốc kháng giáp liều quá cao sẽ xuất hiện các triệu chứng suy giáp.

5. Không tự ý thay đổi liều lượng thuốc

Người bệnh tuyệt đối không được tự ý thay đổi liều lượng của thuốc đã được bác sĩ kê toa. Thay đổi liều lượng thuốc có thể dẫn đến tình trạng suy giáp hoặc cường giáp, gây nguy hiểm đến sức khỏe người bệnh.

Khi nhận thấy cơ thể có những dấu hiệu bất thường, người bệnh nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa để khám, xét nghiệm tầm soát bệnh tuyến giáp. Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, PlinkCare TP.HCM với đội ngũ y bác sĩ tâm huyết, giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại chẩn đoán chính xác, hiệu quả là lựa chọn uy tín để người bệnh an tâm điều trị và hồi phục.

Các bệnh tuyến giáp tuy phổ biến nhưng không thuộc nhóm bệnh truyền nhiễm. Do đó người bệnh không cần lo lắng bệnh tuyến giáp có lây không, bệnh tuyến giáp lây qua đường nào. Người bệnh nên tuân thủ các chỉ định điều trị của bác sĩ để cải thiện nhanh triệu chứng bệnh, tránh các biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe.