Bệnh Parkinson nên ăn gì, kiêng gì? Dinh dưỡng cho bệnh nhân

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, PlinkCare TP.HCM.

Parkinson là căn bệnh đang gây ảnh hưởng đến hơn 10 triệu người trên thế giới. Sụt giảm dopamine trong cơ thể là nguyên nhân gây ra nhiều triệu chứng của bệnh Parkinson như run, di chuyển chậm, cơ bắp cứng và không linh hoạt. Đồng thời, người bệnh còn gặp các triệu chứng về thể chất và tâm lý như trầm cảm, lo lắng, mất thăng bằng, mất khứu giác, khó ngủ, giảm trí nhớ…

Vậy, bên cạnh điều trị, kiểm soát bệnh theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh Parkinson nên ăn gì, kiêng gì?

Vai trò của dinh dưỡng đối với người bệnh Parkinson

Dinh dưỡng đối với người bệnh Parkinson có vai trò vô cùng quan trọng. Chế độ dinh dưỡng không thể thay thế cho thuốc nhằm mục đích điều trị đối với người bệnh Parkinson. Thế nhưng duy trì một chế độ ăn uống khoa học là cách có thể giúp người bệnh tăng cường sức khỏe, làm chậm quá trình tiến triển của bệnh và hạn chế các triệu chứng. (1)

Bệnh Parkinson nên ăn gì?

Người bệnh Parkinson nên ăn gì để có thể làm giảm thiểu các triệu chứng là câu hỏi của nhiều người bệnh cũng như người thân đang chăm sóc cho người bệnh. Trên nguyên tắc, thực phẩm bổ sung các vitamin và khoáng chất thiết yếu có thể giúp người bệnh sống vui khỏe hơn, bảo vệ cơ thể chống lại những yếu tố môi trường gây hại.

1. Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Căng thẳng oxy hóa gây ra bởi các gốc tự do trong cơ thể có thể làm tổn thương tế bào liên quan đến sự tiến triển của quá trình chết tế bào thần kinh trong bệnh Parkinson. Thực phẩm có nguồn gốc thực vật chứa nhiều chất chống oxy hóa có thể chống lại tình trạng stress oxy hóa. Ví dụ về chất chống oxy hóa bao gồm Vitamin A, C, E có thể được tìm thấy trong các loại thực phẩm như sau: (2)

• Quả mọng (quả việt quất, dâu tây, anh đào, mâm xôi).
• Các loại rau họ cải (bông cải xanh, súp lơ trắng, cải Brussels, cải xoăn).
• Rau củ (cà chua, cà tím, ớt).
• Gia vị (nghệ, quế, gừng).
• Các loại hạt cây (quả óc chó, quả hạch Brazil, quả hồ đào, quả hồ trăn).

2. Thực phẩm giúp tăng dopamine

Người bệnh Parkinson nên ăn gì để hỗ trợ giảm thoái hóa thần kinh? Thực phẩm làm tăng dopamine có vai trò quan trọng với người bệnh Parkinson. Dopamine đóng vai trò quan trọng trong chức năng điều hành, chú ý, ghi nhớ, kiểm soát động cơ, chuyển động… Việc mất đi các tế bào não sản xuất dopamine nằm trong một khu vực sâu của não giữa có thể tạo ra những triệu chứng của bệnh Parkinson, ví dụ như run, cứng, mất thăng bằng, đi lại khó khăn.

Thực phẩm chứa hàm lượng chất chống oxy hóa cao được đưa vào danh sách thực phẩm quan trọng để giữ cho bộ não ở trạng thái tốt. Các loại quả mọng, rau lá xanh, trứng, cá và dầu có đặc tính bảo vệ thần kinh có thể làm giảm sự suy giảm nhận thức, cải thiện chức năng ghi nhớ. Sữa chua, kefir và dưa cải bắp sống, men vi sinh… cũng có thể làm tăng sự sản xuất dopamine tự nhiên.

L-tyrosine (tiền chất của dopamine) có thể làm tăng dopamine trong não. L-tyrosine được tìm thấy trong thực phẩm giàu protein như những sản phẩm từ động vật và các loại đậu. L-theanine có thể được tìm thấy trong trà xanh, có thể được dùng như một chất bổ sung.

3. Thực phẩm chứa nhiều omega-3

Viêm hệ thần kinh (viêm thần kinh) cũng liên quan đến sự gia tăng tổn thương trong bệnh Parkinson. Chất béo tốt hoạt động như chất chống viêm, có thể làm giảm viêm thần kinh và làm chậm sự tiến triển của bệnh Parkinson. Thực phẩm giàu omega-3 và các chất béo tốt khác là sự lựa chọn phù hợp khi bạn thắc mắc người bệnh Parkinson nên ăn gì. Axit béo omega-3 cần thiết cho hầu hết mọi chế độ ăn uống khoa học, có thể được tìm thấy trong:

• Cá (cá hồi, cá thu, cá tuyết, cá trích, cá hồi hồ).
• Các loại hạt lanh, hạt chia, hạt bí ngô, óc chó.
• Đậu nành.

Người bệnh cũng có thể bổ sung axit béo omega-3 thông qua các chất bổ sung hàng ngày như dầu cá, dầu hạt lanh, dầu gan cá và dầu tảo.

4. Thực phẩm chứa nhiều khoáng chất

Nếu bạn vẫn còn băn khoăn người bệnh Parkinson nên ăn gì thì có thể chọn thực phẩm chứa nhiều khoáng chất. Khoáng chất có trong nhiều loại thực phẩm (dù chỉ với số lượng rất nhỏ), ví dụ như: canxi, clorua, iod, sắt, magie, mangan, phốt pho, kali, selen, natri, lưu huỳnh, kẽm… Đây đều là những khoáng chất người bệnh Parkinson có thể bị thiếu hụt.

Tốt hơn hết, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ/dược sĩ khi dùng bất kỳ chất bổ sung nào. Vì một số chất có thể ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của thuốc được chỉ định. Người bệnh cũng không nên dùng quá nhiều chất bổ sung vì chúng có thể gây ra các vấn đề sức khỏe khác.

5. Thực phẩm giàu chất xơ (rau xanh, trái cây…)

Rau xanh và trái cây là một nguồn chất xơ tốt, cần thiết cho đường ruột, giúp ngăn ngừa chứng táo bón vốn dễ xảy ra ở người bệnh Parkinson. Rau xanh và trái cây cũng chứa một số carbohydrate cùng nhiều vitamin và khoáng chất. (3)

Người bệnh có thể ăn trái cây và rau quả tươi, đông lạnh, đóng hộp hoặc sấy khô. Dung nạp nhiều axit béo không bão hòa, tiêu thụ ít chất béo bão hòa, áp dụng chế độ ăn kiêng dựa trên thực vật (bao gồm trái cây, rau, các loại đậu, hạt, ngũ cốc nguyên hạt…) và cá có thể giúp chống lại bệnh Parkinson.

Bệnh Parkinson kiêng ăn gì?

Người bệnh Parkinson nên kiêng ăn gì để giảm những triệu chứng run, co cứng, khó ngủ, trầm cảm? Để làm được điều này, người bệnh cần tránh dùng các loại thực phẩm thiếu giá trị dinh dưỡng. Đồng thời, nên hạn chế/loại bỏ các thực phẩm sau đây khỏi chế độ ăn uống của mình. (4)

1. Thực phẩm nhiều protein

Nếu bạn thắc mắc người bệnh Parkinson kiêng ăn gì thì có thể chủ động hạn chế dùng quá nhiều thực phẩm giàu chất đạm như thịt. Protein dường như cản trở việc cơ thể hấp thụ levodopa và có thể gây ra các triệu chứng dao động. Levodopa có thể góp phần điều trị triệu chứng hiệu quả cho người bệnh Parkinson. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, người bệnh có khả năng bị giảm đáp ứng với levodopa và phát triển các dao động vận động.

Cần lưu ý rằng chế độ ăn hạn chế protein cũng có thể góp phần gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm rối loạn vận động, giảm cân và suy dinh dưỡng (ví dụ như thiếu protein, canxi). Do đó, người bệnh vẫn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi áp dụng chế độ ăn hạn chế protein.

2. Thực phẩm nhiều chất béo

Tiêu thụ một lượng lớn chất béo bão hòa động vật có liên quan đến sự gia tăng nguy cơ phát triển bệnh Parkinson. Một số thực phẩm giàu chất béo bão hòa bao gồm: thịt bò, mỡ heo, bơ, phô mai, dầu cọ, món nướng và chiên. Mặc dù việc hấp thụ nhiều cholesterol hơn có thể làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh Parkinson. Thế nhưng hấp thụ nhiều axit béo không bão hòa đa hơn có thể làm giảm nguy cơ mắc căn bệnh này. (5)

3. Thực phẩm chế biến sẵn

Một số nghiên cứu y học đã trả lời cho vấn đề bệnh Parkinson nên kiêng ăn gì, thực phẩm chế biến sẵn có thể liên quan đến mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng Parkinson. Người bệnh nên tránh ăn thực phẩm chế biến sẵn, ví dụ như: thực phẩm đóng hộp, khoai tây chiên, thịt xông khói, nước ngọt có ga và bánh ngọt…

Thực phẩm đóng hộp và soda có thể khiến bệnh Parkinson tiến triển nhanh hơn. Ngoài ra, ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn có thể dẫn đến sự tăng tính thẩm thấu của ruột, tương quan với các triệu chứng của bệnh Parkinson. Vì vậy người bệnh Parkinson kiêng ăn gì? Người bệnh nên tránh dùng thực phẩm chế biến sẵn càng nhiều càng tốt. Thay vào đó, bạn hãy ưu tiên ăn các món tự làm và thực phẩm nguyên chất.

Người bệnh Parkinson thường gặp tình trạng táo bón. Trong khi đó, thực phẩm chế biến sẵn có xu hướng thiếu chất xơ, làm tình trạng táo bón diễn ra nghiêm trọng hơn. Thực phẩm chế biến sẵn cũng có xu hướng chứa nhiều muối và nitrit, không tốt cho sức khỏe não bộ.

4. Thức ăn khó nhai

Nhiều người bệnh Parkinson gặp khó khăn trong việc nuốt và nhai thức ăn. Mặc dù các bác sĩ có thể giúp người bệnh khắc phục vấn đề này. Thế nhưng việc tránh dùng thức ăn khó nhai cũng có thể giúp người bệnh giảm đau. Người bệnh Parkinson cần tránh ăn thức ăn cứng, dai, khô, vụn. Người bệnh nên ưu tiên dùng thực phẩm mềm hoặc thêm nước sốt/nước thịt vào thức ăn.

5. Thực phẩm giàu đường

Bên cạnh thắc mắc bệnh Parkinson nên ăn gì nhiều người bệnh khi đi khám cũng thường hỏi bác sĩ bệnh Parkinson nên kiêng ăn gì. Đường là một trong những đáp án cho câu hỏi này. Tiêu thụ lượng đường nhiều có thể dẫn đến thoái hóa thần kinh tiến triển trong thời gian dài. Những người bị Parkinson nên được kiểm tra bệnh tiểu đường một cách thường xuyên.

6. Các chất kích thích, caffeine

Người bệnh Parkinson nên kiêng các chất kích thích, caffeine vì chúng có thể tác động xấu đến thần kinh. Caffeine có liên quan đến việc làm giảm nguy cơ bị Parkinson, đặc biệt là ở nam giới. Tuy nhiên, còn quá sớm để khuyến nghị tăng tiêu thụ caffein để ngăn ngừa bệnh Parkinson, đặc biệt là ở phụ nữ dùng estrogen. Nguy cơ mắc bệnh Parkinson có thể tăng lên ở phụ nữ sử dụng estrogen sau mãn kinh và tiêu thụ lượng caffeine cao.

Chế độ dinh dưỡng  cho người bệnh Parkinson

Áp dụng một chế độ ăn uống cân bằng, khoa học đối với người bệnh Parkinson là việc làm vô cùng quan trọng. Để giữ sức khỏe luôn ổn định, người bệnh Parkinson nên ăn gì và nên lập kế hoạch ăn uống hàng ngày ra sao? Người bệnh cần ăn nhiều loại thực phẩm đa dạng, áp dụng khẩu phần cân bằng, khoa học, ví dụ như: (6)

• Bữa sáng: Trái cây hoặc nước ép trái cây; sữa và ngũ cốc (ngũ cốc nguyên cám nếu có vấn đề về táo bón); bánh mì/bánh mì nướng với bơ thực vật và mứt…
• Bữa trưa: Thịt, cá, trứng, phô mai, đậu lăng hoặc protein khác; khoai tây, gạo, mì ống, mì, bánh mì hoặc carbohydrate khác; rau hoặc salad; sữa chua, bánh pudding sữa hoặc nước trái cây.
• Bữa tối: Xây dựng khẩu phần tương tự như bữa trưa.
• Đồ ăn nhẹ giữa các bữa ăn: Trái cây, bánh ngọt, bánh quy, bánh mì và ngũ cốc.
• Đồ uống: Người bệnh nên uống chất lỏng trong bữa ăn và giữa các bữa ăn, ví dụ như: nước ép trái cây, nước, sữa, súp… Cẩn thận với việc uống quá nhiều đồ uống có ga vì chúng có thể khiến người bệnh cảm thấy đầy bụng, không thể ăn hết bữa ăn nhẹ hoặc bữa chính.

Biện pháp giúp giảm triệu chứng bệnh Parkinson

Để duy trì cân nặng khỏe mạnh, người bệnh Parkinson nên ăn gì? Parkinson có thể dẫn đến tăng cân do giảm khả năng vận động. Thừa cân có thể làm căng và tăng áp lực lên các khớp, từ đó khiến việc di chuyển trở nên khó khăn hơn. Người bệnh nên theo dõi chế độ ăn uống của mình và kiểm soát lượng calo tiêu thụ, chẳng hạn như tránh dùng đồ chiên, món tráng miệng ngọt, đồ uống có đường…

Nếu đang lo lắng về sự sụt cân, người bệnh Parkinson nên ăn gì? Giảm cân có thể do một số yếu tố, ví dụ như chán ăn, khó ăn/khó nuốt, buồn nôn, sử dụng thêm năng lượng để đối phó với các triệu chứng rối loạn vận động hoặc cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng hiệu quả.

Người bệnh Parkinson bị giảm cân hãy ăn bốn hoặc năm bữa ăn nhỏ mỗi ngày. Bạn có thể dùng một ít bơ, kem, sữa lắc, bánh quy, sô cô la khi ăn tráng miệng. Hãy thêm ba hoặc bốn thìa sữa bột vào nửa lít sữa nguyên kem để sữa có nhiều chất dinh dưỡng hơn. Bạn có thể dùng thức uống bổ dưỡng được pha chế đặc biệt và ăn món mình thích.

Nếu bị táo bón, người bệnh Parkinson nên ăn gì, kiêng gì? Táo bón là một vấn đề xảy ra phổ biến ở người bệnh Parkinson. Thay đổi chế độ ăn uống có thể là yếu tố chính trong việc kiểm soát vấn đề này. Người bệnh cần tăng dần lượng thức ăn giàu chất xơ như trái cây, rau, đậu, bánh mì nguyên hạt và ngũ cốc. Tăng lượng chất lỏng giúp ruột làm mềm phân, hỗ trợ người bệnh đi đại tiện dễ dàng hơn. Tập thể dục cũng có lợi với người bị táo bón.

Nếu có cảm giác chán ăn, buồn nôn và nôn, người bệnh Parkinson nên ăn gì? Theo Đông y, uống một chút rượu gừng có thể giúp làm giảm tình trạng buồn nôn (người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ Đông y trước khi áp dụng). Bên cạnh đó, người bệnh nên ăn những bữa ăn nhỏ.

Ngoài ra, nếu bị ợ nóng, trào ngược và đầy hơi, người bệnh Parkinson nên kiêng ăn gì? Người bệnh nên hạn chế hoặc tránh uống rượu, caffeine và đồ uống có ga. Sau khi ăn xong, người bệnh nên ngồi thẳng trong khoảng 45 – 60 phút. Người bệnh cần hạn chế/tránh dùng các loại thực phẩm có thể gây ra triệu chứng ợ nóng, trào ngược và đầy hơi, ví dụ như bạc hà, nước cam quýt, hành, tỏi, cà chua… Người bệnh nên tránh sử dụng ống hút và ngậm kẹo cứng để làm giảm tình trạng đầy hơi, chướng bụng.

Ngoài việc tìm hiểu người bệnh Parkinson nên ăn gì, kiêng gì thì luyện tập thể dục có thể giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh, góp phần duy trì sự cân bằng và khả năng vận động. Đi bộ, bơi lội, chạy bộ, khiêu vũ có thể là những hoạt động hữu ích. Người bệnh có thể thực hiện bài tập nâng tạ để làm giảm nguy cơ bị loãng xương.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Hy vọng bài viết đã phần nào giải đáp cho bạn thắc mắc người bệnh Parkinson nên ăn gì hay bệnh Parkinson kiêng gì. Người bệnh nên áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học, cân bằng để nâng cao sức khỏe, cải thiện triệu chứng. Tốt hơn hết, người bệnh nên áp dụng khẩu phần do bác sĩ tư vấn.