Bệnh gout có di truyền không? Có lây không?

Trước nay, mọi người thường cho rằng bệnh gout phát triển từ thói quen ăn nhiều đạm và thường xuyên nhậu nhẹt. Tuy nhiên, ít ai biết rằng nguyên nhân góp phần dẫn đến căn bệnh viêm khớp này còn có thể gồm nhiều yếu tố khác, bao gồm cả vật chất di truyền. Vậy, bố mẹ mắc bệnh gout có di truyền cho con không? Liệu một người khỏe mạnh có bị lây bệnh gout từ người khác không? Nếu có thì bệnh gút lây qua đường nào? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp cho bạn những thắc mắc này.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh gout là gì?

Ở người mắc bệnh gút, các tinh thể urat lắng đọng trong mô chính là hệ quả của tình trạng có quá nhiều axit uric trong máu (còn gọi là tăng axit uric máu) liên quan đến vấn đề rối loạn chuyển hóa nhân purin. Axit uric có thể được chính cơ thể tổng hợp hoặc lấy từ môi trường bên ngoài nên nguyên nhân hàm lượng của hợp chất này quá cao thường đến từ vấn đề:

• Giảm bài tiết axit uric
• Tăng lượng axit uric sản sinh
• Chế độ ăn uống chứa nhiều purin

Trong một số trường hợp, tình trạng mất cân bằng giữa quá trình sản sinh và bài tiết axit uric có thể liên quan đến khả năng hoạt động của vật chất di truyền. (1)

Bệnh gout có di truyền không?

Theo ThS.BSNT Nguyễn Thị Phương đến từ PlinkCare Hà Nội, gout là bệnh lý có yếu tố di truyền. Cụ thể hơn, nếu bố hoặc mẹ bị viêm khớp do vi tinh thể, con của họ sẽ có 20% rủi ro mắc bệnh. Nguyên nhân là do tình trạng tăng axit uric máu gây ra gout có mối liên hệ với một số gene.

Trong nhiều năm qua, các chuyên gia đã tiến hành nghiên cứu và xác nhận vai trò của hàng chục gene trong sự hình thành của bệnh gút. Những gene này chịu trách nhiệm vận chuyển urat (dạng ion hóa của axit uric) trong cơ thể, chủ yếu là:

• Giải phóng urat vào nước tiểu khi nồng độ axit uric tăng
• Tái hấp thu urat trở lại máu nếu hàm lượng axit uric thấp hơn mức cần thiết
• Phân giải đường và giải phóng purin (axit uric là sản phẩm của quá trình chuyển hóa hoạt chất này)

Mỗi sự thay đổi, đột biến của các gene này có thể chỉ gây tác động nhỏ. Tuy nhiên, số lượng đột biến di truyền xảy ra quá nhiều sẽ gây rối loạn những chức năng trên, từ đó làm tăng nguy cơ phát triển bệnh gout.

Bên cạnh đó, trong số các gene đã được nghiên cứu, SLC2A9 và ABCG2 là những gene có ảnh hưởng lớn nhất đến hàm lượng axit uric trong cơ thể.

Vai trò của gene ABCG2 trong bệnh gout

Gene ABCG2 có khả năng mã hóa thành một loại protein đóng vai trò giải phóng urat vào ruột để loại bỏ cơ thể. Nếu gene bị đột biến, cấu trúc protein cũng sẽ chịu ảnh hưởng dẫn đến chức năng vận chuyển urat vào ruột suy giảm, từ đó gây tăng axit uric máu và phát triển bệnh gout.

Gene SLC2A9 và bệnh gút

Tương tự ABCG2, SLC2A9 cũng là gene mang thông tin mã hóa protein. Protein SLC2A9 chủ yếu được tìm thấy ở thận, đảm đương công việc hỗ trợ đào thải ion urat ra ngoài theo đường tiểu hoặc tái hấp thu chúng vào máu. Những thay đổi di truyền trong gene này có nguy cơ gây tăng tái hấp thu và giảm thải urat ra ngoài, qua đó dẫn đến bệnh gút.

Vì con cái có khả năng thừa hưởng gene ABCG2 và SLC2A9 đột biến từ bố hoặc mẹ nên về cơ bản, bệnh gout có thể di truyền trong gia đình. (2)

Người bị bệnh gout có thể lây cho người khác không?

Bản chất của bệnh gút là sự tăng nhanh của hàm lượng axit uric trong máu do rối loạn chuyển hóa purin, từ đó gây lắng đọng tinh thể urat tại các mô mềm quanh khớp và dẫn đến sưng viêm (thường ở màng hoạt dịch). Bên cạnh những thay đổi trong vật chất di truyền, tình trạng này còn có khả năng xảy ra bởi những yếu tố như:

• Ăn nhiều thực phẩm giàu đạm (purin), chẳng hạn như thịt đỏ, hải sản…
• Nghiện bia, rượu hoặc bất kỳ thức uống chứa cồn nào khác
• Tuổi cao, đặc biệt là phụ nữ mãn kinh do thiếu hụt estrogen
  Estrogen đã được chứng minh về khả năng hỗ trợ đào thải urat ra khỏi cơ thể

Như vậy, có thể thấy được rằng bệnh gout có mang tính di truyền nhưng không lây truyền như các bệnh lý truyền nhiễm.

Tham khảo: Bệnh gout có chữa được không?

Phòng ngừa bệnh gout hiệu quả

Do có yếu tố di truyền nên bệnh gout không thể chữa khỏi và phòng tránh hoàn toàn. Mặc dù vậy, vẫn có thể phòng ngừa bệnh gout bằng cách xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh sẽ góp phần giảm thiểu nguy cơ tích tụ axit uric, đặc biệt là các đợt viêm cấp. Chúng có thể kể đến như:

• Uống nhiều nước giúp đào thải axit uric qua đường tiểu hiệu quả hơn, đồng thời giữ cho thận khỏe mạnh
• Hạn chế uống nhiều rượu, bia để tránh ức chế chức năng bài tiết axit uric
• Duy trì cân nặng hợp lý với thói quen tập thể dục thể thao thường xuyên và chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ dinh dưỡng
• Không ăn quá nhiều các thực phẩm như thịt bò, thịt cừu, thịt xông khói, hải sản, nội tạng… để tránh tăng lượng purin tiêu thụ
• Khám sức khỏe tổng quát đúng định kỳ để được đánh giá và tầm soát rủi ro tiềm ẩn của bệnh gout

Ngoài ra, để ngăn ngừa các cơn gút cấp, bệnh nhân cũng nên:

• Điều trị chứng ngưng thở khi ngủ (nếu có) nhằm giảm tần suất bùng phát các đợt viêm cấp
• Sử dụng các loại thuốc chữa bệnh gút (ví dụ như allopurinol, febuxostat, colchicine, pegloticase, probenecid…) theo đúng chỉ định của bác sĩ
• Hạn chế hoặc tạm thời loại bỏ những thực phẩm giàu đạm (purin) và thức uống chứa cồn ra khỏi chế độ ăn uống hàng ngày (3)

Tham khảo thêm: Cách phòng ngừa bệnh Gout

Cách chăm sóc và phục hồi cho người mắc bệnh gout

Vì người bị gout không có khả năng lây bệnh cho người khác nên người chăm sóc sẽ không cần phải quá lo lắng, đề phòng như khi tiếp xúc với các bệnh nhân mắc bệnh truyền nhiễm. Thay vào đó, họ nên:

• Quan tâm, chia sẻ và tâm sự với người bệnh để cải thiện sức khỏe tinh thần
• Hỗ trợ bệnh nhân trong các sinh hoạt thường ngày, đặc biệt nếu những nốt tophi đã hình thành xung quanh khớp
• Nhắc nhở người bệnh uống thuốc đúng giờ, đúng liều lượng
• Đảm bảo khẩu phần ăn của bệnh nhân gout khoa học, phù hợp và đầy đủ dinh dưỡng
• Cổ vũ, giúp đỡ người bị gout tập vật lý trị liệu đều đặn
• Chườm ấm và chườm lạnh đúng cách khi các cơn gout cấp xảy ra

Nhìn chung, một người khỏe mạnh sẽ không bị lây bệnh từ bệnh nhân gout nhưng lại có nguy cơ di truyền từ bố hoặc mẹ. Do đó, tự trang bị kiến thức về căn bệnh viêm khớp này là điều cần thiết để có thể chủ động hơn trong việc phòng ngừa cũng như điều trị, kiểm soát triệu chứng hiệu quả nếu chẳng may mắc bệnh.

Có thể thấy, bệnh gout có di truyền tuy nhiên lại không có yếu tố lây truyền của các bệnh truyền nhiễm. Người bệnh gout nên có chế độ ăn uống, chế độ sinh hoạt khoa học góp phần đẩy lùi bệnh gout và các cơn đau do bệnh gout gây ra. Hy vọng với những kiến thức trên sẽ giúp bạn hiểu hơn về bệnh gout và có hướng điều trị hợp lý cho mình và người thân.