Bệnh động kinh ở trẻ em: Dấu hiệu, nguyên nhân và chẩn đoán

Bệnh động kinh ở trẻ em là gì?

Bệnh động kinh ở trẻ em là căn bệnh liên quan đến hệ thần kinh của trẻ em, xảy ra do có sự bất thường trong não bộ, làm kích thích đồng thời một nhóm những tế bào thần kinh tại vỏ não, qua đó gây ra sự phóng điện đột ngột, không kiểm soát, sự kích thích vỏ não tại những vùng khác nhau có thể dẫn đến các triệu chứng khác nhau. Trong đó, điển hình nhất là triệu chứng co giật. (1)

Bệnh động kinh ở trẻ có thể ảnh hưởng đến trẻ em ở mọi lứa tuổi (từ khi sinh ra đến tuổi vị thành niên). Một số trẻ bị động kinh liên quan đến tuổi và sẽ khỏi khi đến một độ tuổi nhất định. Một số trẻ khác có thể bị chứng bệnh này đến tuổi trưởng thành.

Ước tính tỷ lệ mắc bệnh động kinh nói chung tại Việt Nam là 0,5 – 1% dân số, trong đó trẻ em bị động kinh chiếm đa số.

Dấu hiệu bệnh động kinh ở trẻ em

Triệu chứng lâm sàng của bệnh động kinh ở trẻ em thường xảy ra đột ngột, đa dạng về biểu hiện, bao gồm các rối loạn vận động như co cứng hoặc co giật, mất trương lực, đánh trống ngực, tăng tiết nước bọt, tè dầm…; rối loạn cảm giác (cảm giác như kim châm, kiến bò, có luồng điện, chóng mặt, ù tai, nhìn mờ…); rối loạn tâm thần (sợ hãi, lo lắng, ảo giác, rối loạn trí nhớ, rối loạn hành vi, chậm phát triển tinh thần…). Một số dấu hiệu bệnh động kinh ở trẻ em tùy trường hợp, ví dụ như: (2)

1. Triệu chứng cơn động kinh cục bộ

• Cơn cục bộ đơn giản vận động: Là một loại cơn động kinh mà trong đó bệnh nhân không mất ý thức, bao gồm tình trạng co giật ngón chân, ngón tay, nửa mặt, nửa người nhưng không bị mất ý thức, hoặc trẻ gặp tình trạng mất phát âm, không thể nói được. Một số trường hợp, trẻ có những hành động tự động như quay đầu, hay giơ tay mà không kiểm soát được, giống như đang nhìn vào nắm tay của mình.
• Cơn cục bộ đơn giản giác quan, cảm giác: Là một loại cơn động kinh mà người bệnh trải qua các rối loạn cảm giác không mất ý thức, bao gồm tình trạng rối loạn cảm giác thân thể đối bên (kim châm, kiến bò, đau như điện giật). Trẻ có thể gặp tình trạng ảo giác (thấy điểm sáng, tia sáng, ánh sáng lờ mờ, hình các ngôi sao) hoặc tạm thời không nhìn thấy. Trẻ nghe tiếng huýt sáo, tiếng động ù tai, có thể ngửi thấy mùi khó chịu, kỳ lạ. Trẻ có thể bị quay cuồng, chóng mặt, bồng bềnh, muốn ngã. Trẻ có thể cảm nhận được vị chua hoặc vị đắng.
• Cơn cục bộ đơn giản với triệu chứng thực vật: Trẻ có thể bị tăng tiết nước bọt, buồn nôn. Hoặc trẻ bị khó thở, đánh trống ngực, xanh, tái, tè dầm, xung huyết.
• Cơn cục bộ đơn giản với triệu chứng tâm thần: Trẻ bị mất khả năng nói chuyện, bị nói ngọng. Hoặc trẻ cảm thấy sợ hãi, lo âu, khó chịu, đói, khát…
• Cơn cục bộ phức tạp: Đây cũng là một trong những dấu hiệu bệnh động kinh ở trẻ em, trẻ sẽ bị mất ý thức ngay từ đầu kèm theo những động tác tự động ở miệng (ngoạm, liếm láp, nuốt, nhai). Trẻ có thể thực hiện một số động tác ở bàn tay như gãi, cọ xát, cài cúc áo, cởi cúc áo, cầm một vật gì đó, di chuyển, sắp xếp đồ vật. Hoặc có thể phát ra tiếng kêu, từ tượng thanh, nói một đoạn hoặc một từ.

2. Triệu chứng cơn động kinh toàn thể

Trẻ bị động kinh còn có các triệu chứng cơn động kinh toàn thể, là loại cơn động kinh mà toàn bộ não bị ảnh hưởng, dẫn đến mất ý thức và có thể có nhiều triệu chứng khác nhau, ví dụ như:

• Cơn vắng ý thức: Là những cơn rối loạn hoặc mất ý thức, xuất hiện trong giai đoạn ngắn (mắt nhìn xa xăm mơ màng, bất động, các hoạt động trẻ đang làm bị ngắt quãng). Trẻ có thể vắng ý thức kèm theo tình trạng co giật (giật nhẹ ở miệng, cơ mí mắt), kèm mất trương lực tư thế (trẻ gập thân và đầu), kèm tăng trương lực (trẻ đảo ngược nhãn cầu, ngửa đầu và ưỡn người ra sau). Trong một số trường hợp, trẻ sẽ tự động lặp lại những cử động thông thường, kèm với yếu tố thực vật khiến trẻ gặp tình trạng rối loạn vận mạch, giãn đồng tử, thay đổi về hô hấp, tè dầm.
• Cơn giật cơ: Là những động tác giật cơ ngắn, khiến trẻ ngã mà không kèm theo tình trạng rối loạn ý thức.
• Cơn co giật: Trẻ bất chợt bị co giật hai bên người cân xứng với tốc độ chậm dần và thời gian dao động khác nhau. Trẻ hay gặp cơn co giật khi sốt cao.
• Cơn tăng trương lực: Cơn co cứng cơ không kèm theo tình trạng rung cơ, kéo dài trong khoảng từ vài giây đến 1 phút, hay kèm theo tình trạng rối loạn thực vật và rối loạn ý thức.
• Cơn mất trương lực: Biểu hiện là cơn mất hoặc giảm trương lực. Nếu thời gian xảy ra rất ngắn thì chỉ dẫn đến hiện tượng gục đầu hoặc gấp người ra trước. Nếu cơn mất trương lực xảy ra lâu hơn thì trẻ bị ngã ra đất trong tình trạng cơ hoàn toàn mềm.
• Cơn co cứng – co giật (cơn lớn): Khởi đầu là tình trạng trẻ bị mất ý thức, cơ co cứng sau đó giảm dần kèm theo chứng rối loạn thần kinh thực vật (tăng huyết áp, nhịp tim nhanh, đỏ mặt, giãn đồng tử), trẻ có thể cắn phải lưỡi trong một số trường hợp. Tiếp đó đột ngột xảy ra tình trạng co giật cơ hai bên, có thể bị ngừng hô hấp. Giai đoạn sau, cơn co giật kéo dài trong khoảng vài phút đến vài giờ (trẻ bất động, giảm ý thức, giảm cơ lực, giãn cơ hoàn toàn, thở hổn hển, té ngã, ý thức cải thiện dần dần, có thể tăng tiết đờm dãi), đau người, đau đầu.

Cách xử trí khi bé lên cơn động kinh

Cơn bệnh động kinh ở trẻ em thường xuất hiện đột ngột, khó lường. Lúc này trẻ có thể bị co giật, bị ngã, gặp tai nạn, tự cắn vào lưỡi, ngạt thở, sặc, chấn thương, … thậm chí rơi vào trạng thái hôn mê hoặc nguy hiểm đến tính mạng. Khi cơn động kinh ở trẻ xuất hiện, bố mẹ hoặc những người xung quanh cần thực hiện một số thao tác xử trí đúng, đơn giản và nhanh chóng để giúp trẻ được an toàn.

Người xung quanh trẻ cần giữ bình tĩnh, tạo ra không gian thoáng, an toàn, tiến hành nới lỏng quần áo, đặt trẻ nằm nghiêng tại vị trí an toàn. Người sơ cứu không nên cố gắng khống chế sự cử động của trẻ hay đè, kìm chặt trẻ. Bạn có thể đặt vật mềm như gối, chăn màn, áo, … gấp gọn dưới đầu của trẻ để tránh nguy cơ chấn thương. Khi trẻ chưa hoàn toàn tỉnh táo, tuyệt đối không cho trẻ ăn uống bất kỳ thứ gì. Sau khi cơn động kinh qua đi, cần đưa trẻ đến bệnh viện để được kiểm tra, thăm khám. (3)

Các cơn động kinh ngắn có thể tự kết thúc trong vài phút. Tuy nhiên trong một số trường hợp trẻ bị động kinh kéo dài, xảy ra cơn co giật ngay sau khi cơn động kinh đầu vừa dứt hoặc trẻ gặp cơn động kinh có thể gây suy hô hấp, phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu càng sớm càng tốt.

Tìm hiểu thêm: Hướng dẫn cách sơ cứu động kinh đúng kỹ thuật, an toàn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Cần đưa trẻ mắc bệnh động kinh đến gặp bác sĩ thăm khám ngay khi:

• Những dấu hiệu trẻ bị động kinh không thuyên giảm hoặc trở nên nghiêm trọng hơn. Những cơn động kinh gia tăng về tần suất và thời gian xảy ra.
• Liên hệ với bệnh viện ngay khi thấy trẻ lên cơn co giật kéo dài quá 5 phút hoặc có hai cơn co giật trong vòng 5 phút; trẻ không có phản ứng trong hơn 10 – 15 phút sau khi cơn co giật dừng lại; trẻ phải mất hơn 30 phút để phục hồi sau cơn động kinh.
• Trẻ gặp tác dụng phụ của thuốc chống co giật.
• Trẻ gặp chứng lo âu, trầm cảm.
• Trẻ có dấu hiệu chậm trễ trong việc đạt được các mốc phát triển theo độ tuổi.

Nguyên nhân trẻ bị động kinh

Hoạt động điện không kiểm soát trong não của trẻ gây ra bệnh động kinh ở trẻ em. Điện sẽ chạy giữa các tế bào não, giúp những tế bào “giao tiếp” với nhau. Điện giữa các tế bào não đôi khi trở nên bất thường và tạm thời làm thay đổi những thông điệp được gửi giữa chúng. Sự bất thường này dẫn đến những triệu chứng tạm thời của cơn động kinh, đến khi những tế bào não của trẻ có thể gửi lại những thông điệp chính xác. Những nguyên nhân trẻ bị động kinh bao gồm: (4)

• Biến chứng khi sinh (bị chấn thương khi sinh).
• Sự bất thường trong quá trình não bộ hình thành trước khi sinh.
• Nhiễm trùng (chẳng hạn như viêm não hoặc viêm màng não).
• Sự thay đổi bẩm sinh trong cấu tạo di truyền của trẻ (có khuynh hướng di truyền).
• Chấn thương não hoặc chấn thương đầu.
• Đột quỵ, có khối u não, não úng thủy, sốt cao…

Đôi khi không có nguyên nhân rõ ràng dẫn đến bệnh động kinh ở trẻ em. Tình trạng trẻ động kinh có thể xuất hiện một cách ngẫu nhiên, hoặc không thường xuyên. Trẻ có nguy cơ bị động kinh cao hơn nếu: có tiền sử động kinh trong gia đình (khuynh hướng di truyền), có tiền sử nhiễm trùng não, có tiền sử bị chấn thương sọ não, hoặc gặp những vấn đề hoặc tình trạng thần kinh khác.

Biến chứng bệnh động kinh ở trẻ em

Chứng động kinh ở trẻ có thể tác động đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Những biến chứng thường gặp mà trẻ bị động kinh có thể gặp phải bao gồm: chấn thương vật lý, rối loạn giấc ngủ, thiếu tập trung, lo âu, trầm cảm, tự ti, … Chấn thương thường xảy ra trong cơn động kinh, đặc biệt là khi trẻ bị ngã, mất ý thức.

Bệnh động kinh ở trẻ em cũng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, ví dụ như: khiến trẻ gặp những vấn đề về sự phát triển nhận thức (khuyết tật trí tuệ), trạng thái động kinh (co giật liên tiếp hoặc liên tục mà không có đủ thời gian để phục hồi giữa các cơn), chấn thương não, thậm chí tử vong.

Cách chẩn đoán bệnh động kinh ở trẻ nhỏ

Bác sĩ sẽ chẩn đoán bệnh động kinh ở trẻ em sau khi tiến hành thăm khám lâm sàng và thực hiện các xét nghiệm, kỹ thuật cận lâm sàng liên quan, chẳng hạn như:

• Khám sức khỏe: Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra những chỉ số sinh tồn của trẻ, cùng với việc tìm hiểu thêm về những triệu chứng mà trẻ đang gặp phải cũng như ghi nhận đầy đủ bệnh sử, tiền sử bệnh lý gia đình.
• Khám thần kinh: Bác sĩ sẽ đánh giá hoạt động của hệ thần kinh và não bộ của trẻ thông qua các bài kiểm tra.
• Xét nghiệm máu: Bác sĩ có thể chỉ định cho trẻ làm xét nghiệm máu để kiểm tra xem liệu có bệnh lý tiềm ẩn nào khiến trẻ bị động kinh hay không.
• Kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh: Chẳng hạn như kỹ thuật chụp MRI có thể giúp bác sĩ xem xét, đánh giá chức năng, cấu trúc não của trẻ. Bác sĩ cũng có thể chỉ định cho trẻ thực hiện chụp CT nếu cần thiết.
• Điện não đồ (EEG): Đây là kỹ thuật không gây đau khi thực hiện, giúp bác sĩ đo hoạt động điện trong não của trẻ.

Thông qua kết quả thăm khám, làm xét nghiệm, bác sĩ có thể tìm ra nguyên nhân trẻ bị động kinh. Việc chẩn đoán chứng động kinh ở trẻ có thể tốn nhiều thời gian và không dễ để thực hiện một cách nhanh chóng.

Cách điều trị bệnh động kinh ở trẻ em

Tùy vào tình trạng và biểu hiện bệnh động kinh ở trẻ em mà bác sĩ có thể chỉ định điều trị thông qua một số biện pháp, ví dụ như: (5)

• Dùng thuốc ngăn ngừa co giật: Loại thuốc này giúp chữa trị những triệu chứng của bệnh động kinh, làm giảm tần suất co giật. Thuốc ngăn ngừa co giật giúp ngăn ngừa những điểm bất thường về điện dẫn đến triệu chứng co giật. Điều quan trọng là trẻ phải sử dụng thuốc đúng chỉ định của bác sĩ.
• Phẫu thuật: Nếu thuốc không phát huy tác dụng, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện phẫu thuật não để chữa trị nguyên nhân trẻ bị động kinh.
• Sử dụng thiết bị y tế cấy ghép: Thiết bị y tế dùng công nghệ tiên tiến sẽ được áp dụng để giúp trẻ kiểm soát những triệu chứng động kinh nếu thuốc không phát huy hiệu quả. Những thiết bị y tế phổ biến gồm có máy kích thích não sâu hoặc máy kích thích dây thần kinh phế vị. Máy kích thích gửi dòng điện đi đến những bộ phận cụ thể trong não của trẻ để giúp điều chỉnh các cách thức hoạt động của những tế bào não.
• Áp dụng chế độ ăn, ngủ nghỉ khoa học: Với các bé bị chứng động kinh khó kiểm soát, việc áp dụng chế độ ăn ketogenic có thể mang đến lợi ích trong việc điều trị. Đây là chế độ ăn ít carbohydrate, nhiều chất béo nên cần được áp dụng dưới sự chỉ định, giám sát của bác sĩ. Trẻ cũng sẽ được bác sĩ tư vấn về chế độ nghỉ ngơi, vận động khoa học.

Việc điều trị bệnh động kinh ở trẻ thường cần kéo dài hoặc trong một thời gian dài nhất định để kiểm soát bệnh hiệu quả nhất.

Cách phòng ngừa bệnh động kinh cho trẻ nhỏ

Hiện tại vẫn chưa có cách nào giúp ngăn ngừa được nguyên nhân dẫn đến bệnh động kinh ở trẻ em. Phụ huynh có thể giúp trẻ làm giảm nguy cơ bị động kinh thông qua cách ngăn ngừa tình trạng chấn thương đầu, cho trẻ dùng đồ bảo hộ khi tham gia những hoạt động có nguy cơ xảy ra va chạm. Ngoài ra, mẹ bầu nên đảm bảo đã chuẩn bị đầy đủ và cần thiết trước lúc lâm bồn để ngăn ngừa nguy cơ chấn thương khi sinh.

Câu hỏi thường gặp

Một số câu hỏi thường gặp có liên quan đến bệnh động kinh ở trẻ em:

1. Trẻ bị động kinh có nguy hiểm không?

Trẻ bị động kinh có thể gặp một số nguy cơ và biến chứng, nhưng mức độ nguy hiểm của tình trạng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại động kinh, tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn, cũng như cách quản lý, điều trị tình trạng này.

Một số loại bệnh động kinh xảy ra nghiêm trọng hơn và các triệu chứng của bệnh có thể đe dọa đến tính mạng. Trẻ có thể phải đối mặt với các biến chứng như rối loạn giấc ngủ, chấn thương vật lý, trầm cảm, khuyết tật trí tuệ, chấn thương não, trạng thái động kinh…

2. Trẻ bị động kinh có phát triển bình thường không?

Nhiều bé bị động kinh đáp ứng tốt với thuốc vẫn có tuổi thơ năng động, phát triển bình thường. Việc sớm phát hiện, đưa trẻ đi thăm khám và áp dụng phác đồ điều trị phù hợp, tiến hành chữa trị từ sớm có thể giúp trẻ cải thiện triệu chứng, phát triển thuận lợi.

3. Bé bị động kinh có đi học được không?

Khi chứng động kinh được điều trị, kiểm soát tốt thì trẻ vẫn có thể đi học như bình thường. Phụ huynh có thể cung cấp thêm thông tin về tình trạng sức khỏe của trẻ với nhà trường và giáo viên để có sự lưu tâm nhất định trong quá trình trẻ đi học.

4. Trẻ em bị động kinh có chữa được không?

Ước tính khoảng ⅔ trẻ em bị động kinh sẽ khỏi bệnh khi đến tuổi thiếu niên. Hầu hết trẻ em có thể chữa khỏi các cơn co giật và ngăn ngừa những ảnh hưởng phụ thông qua các biện pháp điều trị, chăm sóc sức khỏe.

5. Điều trị bệnh động kinh cho trẻ ở đâu?

Trung tâm Thần kinh, Hệ thống PlinkCare là địa chỉ uy tín, chuyên thăm khám, chẩn đoán, chữa trị hiệu quả nhiều bệnh lý thần kinh, trong đó có bệnh động kinh ở trẻ em. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ đầu ngành, có nhiều năm kinh nghiệm, chu đáo, tận tình, được trang bị máy móc hiện đại, phục vụ tối ưu cho quá trình thăm khám, điều trị bệnh động kinh, chẳng hạn như máy chụp cộng hưởng từ thế hệ mới 1,5 – 3 tesla, máy chụp cắt lớp vi tính 1975 lát cắt đồng bộ chính hãng duy nhất tại Việt Nam, máy điện não vi tính EEG-1200K…

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Bệnh động kinh ở trẻ em có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của trẻ. Trẻ bị động kinh cần được đi khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ. Ngay khi xuất hiện dấu hiệu trẻ bị động kinh, phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện uy tín, có chuyên khoa Thần kinh để thăm khám sớm.