Bệnh cơ tim chu sinh: Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán

Bệnh cơ tim chu sinh là gì?

Bệnh cơ tim chu sinh (còn được gọi là bệnh cơ tim chu sản) là bệnh cơ tim liên quan đến thai nghén.  Bệnh cơ tim chu sinh làm giảm chức năng co bóp của tim, giảm khả năng bơm máu của tim đến các bộ phận còn lại của cơ thể, có thể đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân.

Chỉ số để đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng này là phân suất tống máu thất trái (LVEF), tức là tỷ lệ phần trăm máu tâm thất trái bơm ra khỏi tim. [1]

Ai có nguy cơ cao mắc cơ tim chu sinh?

Bệnh cơ tim chu sinh có thể xảy ra với bất kỳ phụ nữ nào trong thai kỳ, tuy nhiên một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh này bao gồm:

• Tuổi tác: Phụ nữ trên 35 tuổi có nguy cơ cao hơn mắc bệnh cơ tim chu sinh. Tuổi tác cao có thể làm tăng khả năng xuất hiện các biến chứng trong thai kỳ.
• Huyết áp cao: Phụ nữ bị huyết áp cao, bao gồm tiền sản giật hoặc tăng huyết áp thai kỳ, có nguy cơ cao mắc bệnh cơ tim chu sinh. Do những nguy cơ này có thể làm gia tăng căng thẳng lên hệ thống tim mạch. [2]

• Đa thai: Mang thai đôi hoặc nhiều hơn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, do những căng thẳng từ việc nuôi dưỡng nhiều thai nhi, gây ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch của mẹ. Các sản phụ sinh đôi, hoặc nhiễm độc thai nghén có nguy cơ mắc bệnh cơ tim chu sản cao 5-7 lần so với nhóm sản phụ bình thường
• Chủng tộc: Theo thống kê, bệnh cơ tim chu sinh phổ biến hơn ở những người thuộc chủng tộc da đen. Tuy nhiên, nguyên nhân ảnh hưởng từ chủng tộc đối với sự phát triển của bệnh vẫn chưa được xác định rõ ràng.

Nguyên nhân của bệnh cơ tim chu sản

Nguyên nhân chính xác của bệnh cơ tim chu sinh vẫn chưa được kết luận rõ ràng, tuy nhiên một số nghiên cứu cho thấy, bệnh có thể được kích hoạt bởi một số yếu tố, bao gồm:

• Viêm cơ tim do virus.
• Tăng tiết prolactin.
• Thiếu hụt dinh dưỡng trong thai kỳ.
• Căng thẳng huyết động trong thai kỳ.
• Phản ứng miễn dịch bất thường.

Gần đây, các nghiên cứu cho thấy rằng bệnh cơ tim chu sinh có thể liên quan đến sự hoạt động quá mức của một số hormone, gây tổn thương hệ thống mạch máu. Mức độ hormone này thường cao hơn ở những phụ nữ mắc tiền sản giật. Ngoài ra, yếu tố di truyền, hoặc tiền sử gia đình cũng có thể là một trong những nguyên nhân cần lưu ý.

Triệu chứng của bệnh cơ tim chu sinh

Bệnh nhân cơ tim chu sinh có thể gặp một số triệu chứng rõ ràng, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống bao gồm:

• Hạn chế hoạt động thể lực: Người bệnh hay có cảm giác mệt mỏi và thiếu năng lượng, ngay cả khi thực hiện những hoạt động nhẹ nhàng hàng ngày. Triệu chứng này khiến bệnh nhân không thể tham gia các hoạt động thể chất bình thường như trước đây.
• Khó thở và hụt hơi: Cảm giác khó thở, hụt hơi đặc biệt là khi gắng sức hoặc khi người bệnh nằm xuống. Trong trường hợp này, bệnh nhân nên dừng lại các hoạt động hiện tại và hít thở thật sâu để cảm thấy dễ chịu hơn.
• Phù: Sự ứ dịch trong cơ thể do suy giảm chức năng tim có thể gây sưng tấy (phù) ở mắt cá chân, bàn chân và đôi khi cả bàn tay. Hiện tượng này khiến người bệnh cảm thấy mệt, nặng nề và khó chịu.
• Nhịp tim nhanh và hồi hộp: Tim đập nhanh, không đều đi kèm cảm giác hồi hộp là những triệu chứng có thể xuất hiện, khiến bệnh nhân cảm thấy lo lắng hoặc khó chịu.

Những triệu chứng này có thể bắt đầu xuất hiện trong tháng cuối của thai kỳ hoặc vài tháng sau khi sinh. Do đó, sản phụ cần được theo dõi thường xuyên và điều trị kịp thời để bảo vệ sức khỏe của của mẹ và bé.

Chẩn đoán bệnh cơ tim chu sản

Việc chẩn đoán sớm không chỉ giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng mà còn tăng cường cơ hội hồi phục cho bệnh nhân. Để chẩn đoán bệnh cơ tim chu sản, bác sĩ sẽ xem xét dựa vào các yếu tố sau:

• Bệnh nhân xuất hiện triệu chứng suy tim vào giai đoạn cuối thai kỳ hoặc trong vòng năm tháng sau khi sinh, đây có thể là dấu hiệu quan trọng của bệnh cơ tim chu sản.
• Bác sĩ tiến hành loại trừ các nguyên nhân có thể gây suy tim, để đảm bảo rằng, không có yếu tố nào khác gây ra các triệu chứng của bệnh cơ tim chu sinh.
• Phân suất tống máu thất trái (LVEF) dưới 45%, đây là tiêu chuẩn chẩn đoán trên siêu âm tim.

Cùng với các yếu tố trên, bác sĩ có thể kết hợp sử dụng một số phương pháp và kỹ thuật phối hợp chẩn đoán như:

1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ thực hiện một cuộc kiểm tra tổng quát để tìm ra các dấu hiệu của việc tích tụ dịch trong cơ thể, như phù nề ở chân hoặc tay, cũng như các biểu hiện khác của suy tim.

2. Xét nghiệm máu

Nhằm phát hiện các dấu hiệu viêm nhiễm, rối loạn chức năng tim, hoặc những vấn đề liên quan đến thận. Kết quả xét nghiệm máu có thể cung cấp thông tin quan trọng về tình trạng tim mạch của bệnh nhân. Đặc biệt xét nghiệm NT proBNP với vai trò chẩn đoán và tiên lượng tình trạng suy tim của bệnh cơ tim chu sinh

3. Điện tâm đồ (ECG/EKG)

Điện tâm đồ ghi lại hoạt động của tim, từ đó phát hiện các rối loạn nhịp tim hay các bất thường khác trong hệ thống điện tim.

4. Chụp X-quang ngực

Chụp X-quang ngực cho phép bác sĩ quan sát kích thước và hình dạng của tim, cũng như kiểm tra sự tích tụ dịch trong phổi, đây một dấu hiệu quan trọng của tình trạng suy tim.

5. Siêu âm tim (Echocardiogram)

Đây là phương pháp hàng đầu trong chẩn đoán bệnh cơ tim chu sinh, siêu âm tim cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc và chức năng tim. Đặc biệt, siêu âm tim giúp đo lường phần trăm phân suất tống máu thất trái (LVEF), yếu tố quyết định quan trọng trong việc xác định tình trạng suy tim.

6. Chụp MRI tim

MRI tim giúp cung cấp hình ảnh chi tiết và chính xác hơn về cấu trúc và chức năng của tim. Đặc biệt, chụp MRI hữu ích trong việc phát hiện các tổn thương mà các phương pháp khác có thể bỏ sót.

7. Thông tim

Đây là phương pháp xâm lấn, giúp đo lường áp lực trong các buồng tim và thu thập dữ liệu chi tiết về chức năng tim, từ đó, giúp bác sĩ loại trừ các nguyên nhân khác của suy tim.

8. Sinh thiết cơ tim (hiếm khi thực hiện)

Trong một số trường hợp đặc biệt, sinh thiết cơ tim là một thủ thuật được thực hiện để lấy mẫu mô tim và xác định nguyên nhân chính xác của tình trạng bệnh, chẳng hạn như viêm cơ tim.

Những xét nghiệm này không chỉ giúp bác sĩ phát hiện các vấn đề tim mạch tiềm ẩn người bệnh có thể đã mắc phải trước khi mang thai, mà còn giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương tim. Việc chẩn đoán sớm giúp cải thiện hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ xảy ra biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, thủ thuật này cũng có những nguy cơ biến chứng cao và cũng chỉ có giá trị trong một số trường hợp nhất định nên chưa thực hành phổ biến trong lâm sàng.

Điều trị bệnh cơ tim chu sinh

Điều trị bệnh cơ tim chu sinh thường tập trung vào việc quản lý triệu chứng suy tim và giúp tim được hồi phục. Các phương pháp điều trị bệnh cơ tim chu sinh được áp dụng phổ biến bao gồm:

Điều trị nội khoa bằng một số loại thuốc suy tim được chỉ định như:

• Thuốc ức chế men chuyển Angiotensin (ACE), giúp làm giảm huyết áp và giảm áp lực cho tim.
• Thuốc chẹn thụ thể Angiotensin II (ARBs), tương tự như ACE, thuốc giúp giảm huyết áp và bảo vệ tim mạch hiệu quả.
• Thuốc ức chế thụ thể Angiotensin/Neprilysin (ARNIs), là thuốc kết hợp tác dụng của ACE inhibitors và ARBs.
• Thuốc chẹn Beta có tác dụng làm chậm nhịp tim và giảm áp lực cho tim.
• Thuốc lợi tiểu, loại bỏ dịch dư thừa trong cơ thể và giảm phù nề.
• Thuốc Hydralazine/Nitrates với công dụng làm giãn mạch và giảm áp lực cho tim.
• Thuốc đối kháng thụ thể Mineralocorticoid (MRAs) có khả năng giảm giữ nước và muối trong cơ thể.
• Thuốc ức chế đồng vận chuyển Natri Glucose – 2 (SGLT2) nhằm điều trị suy tim

Tùy thuộc vào tình trạng bệnh và mức độ hoạt động của tim, bệnh nhân có thể cần các phương pháp điều trị bổ sung, như:

• Thiết bị trợ tim như máy khử rung, có thể đeo ngoài hoặc cấy ghép vào ngực để điều chỉnh nhịp tim.
• Thiết bị hỗ trợ thất trái (LVAD) giúp tim hỗ trợ bơm máu cho cơ thể, nếu tim không thể thực hiện đầy đủ các chức năng.
• Ghép tim thường được áp dụng cho những người mắc bệnh nặng, với phân suất tống máu thất trái (LVEF) rất thấp, và không đáp ứng được những phương pháp điều trị khác.

Các ảnh hưởng về lâu dài của bệnh cơ tim chu sinh

Khi tâm thất trái trở nên suy yếu và mệt mỏi, chúng không thể bơm máu hiệu quả đến phổi, gan và các cơ quan khác. Tình trạng này ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể gây suy tim, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và huyết khối. Bệnh cơ tim chu sinh lâu ngày có thể gây ra biến chứng đe dọa tính mạng người bệnh, bao gồm:

• Rối loạn nhịp tim, bao gồm những thay đổi bất thường trong nhịp tim có thể gây nguy hiểm cho người bệnh và cần được can thiệp kịp thời.
• Sốc tim, là biến chứng nghiêm trọng khi tim không còn khả năng bơm máu đủ để duy trì chức năng của các cơ quan khác trong cơ thể, gây ra tình trạng sốc và nguy cơ tử vong cao.
• Suy tim nặng, là tình trạng suy giảm chức năng tim ở mức nghiêm trọng, gây khó khăn trong việc cung cấp máu và oxy cho cơ thể.
• Vấn đề liên quan đến cục máu đông khi xuất hiện rối loạn nhịp tim như rung nhĩ, hình thành cục máu đông có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
• Sự thiếu máu và oxy đến não có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về chức năng não và khả năng nhận thức, do não gặp tổn thương.

Phòng ngừa cơ tim chu sinh như thế nào?

Cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh cơ tim chu sinh là bảo vệ tim khỏi những tác nhân gây hại. Dưới đây là những phương pháp giúp duy trì sức khỏe tim mạch và nâng cao chất lượng cuộc sống:

• Thăm khám sức khỏe định kỳ là một trong những biện pháp phòng ngừa bệnh cơ tim chu sinh hiệu quả. Bác sĩ có thể tìm thấy các dấu hiệu gây ra bệnh trong quá trình thăm khám và chẩn đoán, từ đó giúp người bệnh điều trị sớm và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
• Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện tuần hoàn máu và kiểm soát cân nặng ổn định. Kiểm soát cân nặng giúp giảm áp lực lên tim và giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch
• Sử dụng thuốc lá và rượu có thể gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe. Ngừng hút thuốc lá và hạn chế rượu bia, là một trong những yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Kiểm tra huyết áp định kỳ và điều trị kịp thời nếu phát hiện có dấu hiệu bất thường. Huyết áp cao có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng cho tim, vì vậy việc kiểm soát và duy trì huyết áp ổn định là rất quan trọng.
• Nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh tim bẩm sinh hoặc bệnh cơ tim chu sinh, hãy thảo luận với bác sĩ về nguy cơ mắc bệnh và các biện pháp phòng ngừa cụ thể để ngăn ngừa bệnh cơ tim chu sinh xảy ra.
• Bên cạnh đó, việc phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ sản khoa, bác sĩ tim mạch điều trị trong giai đoạn trước sinh và giai đoạn chuyển dạ là rất cần thiết để bảo đảm an toàn cho mẹ và con.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, PlinkCare, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Bệnh cơ tim chu sinh là một tình trạng nghiêm trọng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tim mạch của người bệnh. Tuy nhiên, bằng cách duy trì lối sống khỏe mạnh và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ, bệnh nhân mắc bệnh cơ tim chu sinh hoàn toàn có thể được chữa trị và cải thiện chất lượng cuộc sống.