Bé chậm tăng cân: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách chăm sóc

Trẻ tăng cân như thế nào là hợp lý?

Để biết cân nặng của trẻ như thế nào là phù hợp ở từng độ tuổi và trẻ tăng cân như thế nào là hợp lý, cần dựa trên biểu đồ tăng trưởng tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Biểu đồ này sẽ giúp xác định trẻ có đang đạt mức cân nặng phù hợp với độ tuổi và chiều cao của mình hay không.

Ba mẹ hoặc người chăm sóc cần theo dõi cân nặng của trẻ và so sánh nhật ký cân nặng theo từng tuần, từng tháng để tự đánh giá ban đầu về tốc độ tăng trưởng của trẻ; đồng thời chủ động đưa trẻ đi khám bác sĩ dinh dưỡng để kịp thời đánh giá chính xác, đưa ra hướng khắc phục.

Thông thường, trẻ trong 3 tháng đầu sau khi chào đời có thể tăng từ 1-1,2 kg/tháng và ở giai đoạn từ 4-6 tháng tuổi thì cân nặng của trẻ sẽ tăng khoảng 500-600 gram/tháng. Những tháng sau, cân nặng của trẻ trong mỗi tháng thay đổi trong khoảng từ 300-400 gram/tháng là phù hợp. Với những trẻ lớn hơn, tốc độ tăng cân tùy thuộc vào từng độ tuổi, thể trạng, chiều cao tương ứng… Phụ huynh nên tư vấn bác sĩ để biết các mốc tiêu chuẩn cụ thể.

Dấu hiệu trẻ chậm tăng cân dễ nhận biết

Có những dấu hiệu dễ nhận biết giúp phụ huynh phát hiện khi bé chậm tăng cân. Trong đó, cân nặng không thay đổi hoặc thay đổi tăng ít, ví dụ khoảng 100-200 gram/tháng, thì có thể được xem là trẻ không tăng cân.

Khi không tăng cân đều, trẻ sẽ có vóc dáng thấp bé hơn các bạn đồng trang lứa. Trẻ cũng có thể gầy gò, xanh xao, hay mệt mỏi và thiếu năng lượng. Trẻ có thể không hứng thú với các hoạt động vui chơi, dễ cáu gắt và quấy khóc, hay thậm chí dễ mắc các bệnh lý như sốt, cảm cúm, …

Nguyên nhân trẻ chậm tăng cân

Trẻ chậm tăng cân có thể do nhiều nguyên nhân, một số lý do phổ biến ảnh hưởng đến cân nặng của trẻ gồm:

1. Chất và lượng sữa không phù hợp

Chất lượng sữa có ảnh hưởng đáng kể đến tốc độ tăng cân và phát triển của trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ. Nếu mẹ ăn uống không đầy đủ, ăn thiếu các nhóm chất dinh dưỡng khiến cho sữa mẹ không thể cung cấp đủ các dưỡng chất cần thiết cho trẻ, sẽ dẫn đến tình trạng trẻ không tăng cân. Hoặc nếu bé dùng sữa công thức không đảm bảo, kém chất lượng cũng khiến bé chậm tăng cân hơn và dễ gặp các vấn đề hay bệnh lý khác.

Bên cạnh đó, trẻ không được bú đủ lượng sữa so với nhu cầu cũng là nguyên nhân làm trẻ chững cân hoặc trẻ không tăng cân. Khi trẻ vừa bắt đầu ăn dặm, việc cắt hoàn toàn sữa mẹ cũng có thể khiến bé không thể tăng cân. Theo WHO, mẹ cần tiếp tục cho bé bú thường xuyên, theo nhu cầu cho đến khi con được 2 tuổi hoặc lớn hơn.

2. Trẻ biếng ăn chậm tăng cân

Những trẻ có thói quen ăn ít, biếng ăn thường ăn ít hơn nhu cầu dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển. Nếu tình trạng lượng thức ăn hằng ngày không đáp ứng đủ cho nhu cầu cơ thể kéo dài, trẻ không chỉ chậm tăng cân mà còn có thể sụt cân, suy dinh dưỡng, suy giảm sức đề kháng và dễ mắc các bệnh lý nguy hiểm hơn do hệ miễn dịch suy giảm.

3. Trẻ thiếu vitamin và khoáng chất

Bé ăn nhiều nhưng không tăng cân vì trẻ thiếu chất.

Vi chất dinh dưỡng là các vitamin và khoáng chất mà cơ thể cần. Việc thiếu hụt bất kỳ chất nào trong số các vi chất dinh dưỡng đều có thể gây ra sụt giảm cân, ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

Khi bị thiếu hụt các vi chất dinh dưỡng, cơ thể của trẻ sẽ bắt đầu giảm tiết men tiêu hóa thức ăn. Điều này dẫn đến tình trạng trẻ chán ăn, rối loạn tiêu hóa, chậm tiêu hóa thức ăn, chậm hấp thu chất dinh dưỡng từ thực phẩm, … Từ đó khiến bé tăng cân chậm, còi cọc, suy nhược.

4. Bé kém hấp thu chậm tăng cân

Nhiều trường hợp bé chậm tăng cân dù ba mẹ vẫn cho ăn uống đầy đủ, bổ sung các vitamin và khoáng chất cần thiết theo nhu cầu phát triển. Tình trạng này xảy ra ở những bé có tốc độ hấp thu kém, không thể chuyển hoá hết các chất dinh dưỡng trong thực phẩm ăn hằng ngày.

Theo báo cáo từ Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), các vấn đề về hệ tiêu hóa hoặc các bệnh lý liên quan như hội chứng ruột kích thích, bệnh Crohn, bệnh trào ngược axit ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, … có thể làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng của trẻ, dẫn đến tình trạng bé chậm tăng cân. Ngoài ra, nhiễm giun sán, không được tẩy giun định kỳ, … cũng khiến trẻ dễ gặp tình trạng hấp thu kém.

5. Sai lầm trong chế biến thực phẩm và chăm sóc trẻ

Bên cạnh các yếu tố trên, một số thói quen không đúng trong việc chế biến thức ăn cũng có thể dẫn đến tình trạng mất dưỡng chất trong thực phẩm. Chẳng hạn như khi đun, hầm thực phẩm quá lâu khiến thực phẩm không còn giữ được các chất dinh dưỡng vốn có, khiến trẻ dù ăn nhiều nhưng vẫn chậm tăng cân.

Việc ba mẹ thường xuyên ép bé ăn cũng có thể dẫn đến những ám ảnh tâm lý. Điều này khiến bé sợ hãi, không hứng thú với bữa ăn. Nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên, bé có thể gặp các vấn đề về căng thẳng tâm lý và gây ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của cơ thể, trẻ không tăng cân.

6. Trẻ lười hoặc quá hiếu động

Trẻ ít vận động hay quá năng động, liên tục chạy nhảy và hoạt động cũng có thể gây ra tình trạng trẻ không tăng cân. Nguyên nhân do trẻ ít vận động thì hệ tiêu hóa hoạt động kém, còn hoạt động nhiều thì khiến lượng calo tiêu thụ nhiều hơn so với lượng calo nạp vào, từ đó dẫn đến tình trạng chậm tăng cân. Đây là nguyên nhân khiến trẻ chậm tăng cân phổ biến đối với các trường hợp trẻ ăn nhiều nhưng vẫn chững cân.

Những yếu tố nguy cơ khiến bé chậm tăng cân

Một số yếu tố nguy cơ cũng có thể ảnh hưởng đến cân nặng, làm cho trẻ chậm tăng cân như:

1. Trẻ sinh không đủ tháng

Trẻ sinh non trước 37 tuần tuổi thường có thể trạng yếu hơn trẻ sinh đủ tháng. Không chỉ vậy, trẻ sinh non từ 34 đến 37 tuần hoặc thậm chí sớm hơn thường gặp vấn đề khi bú do chưa đủ khả năng để phối hợp các động tác mút, thở và nuốt.

Các bệnh khác cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng bú bằng miệng của trẻ, chẳng hạn như bệnh về hô hấp, nhiễm trùng máu,… Trẻ sinh non cũng khó duy trì sự cân bằng nước thích hợp trong cơ thể, khiến trẻ dễ mất nhiều nước qua da hoặc đường hô hấp hơn trẻ sinh đủ tháng.

Nếu cho trẻ sinh non bú một lượng sữa bằng với trẻ sinh đủ tháng thì có thể không đáp ứng đúng nhu cầu cơ thể, khiến trẻ chậm tăng cân hơn.

2. Bé hay bị nôn trớ

Nôn trớ có thể xảy ra ở bé đang bú mẹ, bú bình hoặc ăn dặm. Nôn trớ sau khi ăn khiến cơ thể không hấp thụ được lượng sữa cũng như thực phẩm mà bé đã ăn. Điều này làm tăng khả năng chậm tăng cân.

3. Do di truyền

Tình trạng chậm tăng cân ở trẻ sơ sinh và các trẻ nhỏ có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền. Đây là một trong những yếu tố khó can thiệp.

4. Bệnh vàng da

Vàng da là tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh, có thể khiến trẻ buồn ngủ và không muốn bú hay ăn. Nếu mẹ không kiên trì cho trẻ bú hoặc đút ăn mà chấp nhận cho trẻ bỏ cữ thì sẽ dễ gặp tình trạng trẻ chậm tăng cân hơn so với bạn bè cùng trang lứa.

Trẻ chậm tăng cân có sao không?

Trẻ chậm cân thường khiến bố mẹ lo lắng, sợ ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Tuy nhiên, mỗi trẻ đều có tốc độ phát triển riêng. Trẻ có thể tăng cân chậm hơn một chút, có thể gầy hơn hay không bụ bẫm bằng so với bạn bè,…

Nếu trẻ chỉ chậm tăng cân trong một thời gian ngắn, chẳng hạn như sau một đợt ốm thì ba mẹ không cần phải quá lo lắng. Hoặc nếu tốc độ tăng cân của trẻ chậm hơn các bạn bằng tuổi nhưng bé vẫn tăng cân đều mỗi tháng, cân nặng vẫn đạt chuẩn trong biểu đồ tăng trưởng thì ba mẹ cũng không cần phải băn khoăn quá nhiều.

Tuy nhiên, trong trường hợp bé chậm tăng cân kéo dài, cân nặng không thay đổi trong nhiều tháng liền thì ba mẹ không nên chủ quan. Tình trạng đó có thể là tiền đề dẫn đến một số vấn đề như:

1. Chậm phát triển thể chất

Bé chậm tăng cân có thể gặp khó khăn trong việc phát triển chiều cao và cân nặng. Điều này gây ảnh hưởng đến sự phát triển chung của cơ thể và khả năng hoạt động thể chất, khiến bé thấp còi, hay cảm thấy mệt mỏi uể oải.

2. Trẻ dễ mắc bệnh

Trẻ chậm tăng cân kéo dài có nguy cơ suy dinh dưỡng cao hơn, dẫn đến thiếu hụt các nhóm chất dinh dưỡng, suy giảm sức đề kháng, làm cho trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng và bệnh khác. Không chỉ tăng nguy cơ mắc bệnh mà thời gian hồi phục sau bệnh của những bé chậm tăng cân cũng thường chậm hơn so với các bạn bè cùng trang lứa.

3. Ảnh hưởng đến sự hoàn thiện và phát triển trí não

Trẻ em cần đủ dưỡng chất để phát triển các kỹ năng ngôn ngữ, kỹ năng xã hội và khả năng học tập. Thiếu dinh dưỡng ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ, đặc biệt là trong những năm đầu đời, khi não bộ đang dần hoàn thiện. Điều này có thể gây ra các vấn đề học tập, tư duy, sinh hoạt,… của bé.

Bé chậm tăng cân phải làm sao?

Khi bé tăng cân chậm, ba mẹ cần đến gặp bác sĩ để được tư vấn, đưa ra giải pháp và có thể áp dụng thêm một số cách giúp bé tăng cân tại nhà:

1. Đa dạng và cân đối chế độ ăn

Cung cấp cho trẻ một chế độ ăn đa dạng, cân đối giữa các nhóm dưỡng chất và thực phẩm, bao gồm tinh bột, chất xơ, protein, chất béo có lợi.

Ngoài ra, cần đảm bảo thức ăn cung cấp đủ năng lượng và dinh dưỡng cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Chẳng hạn như với bé sinh non hoặc sau khi ốm, bé quá hiếu động thì có thể tăng thêm lượng sữa và thức ăn hằng ngày theo tư vấn của bác sĩ.

2. Tẩy giun 6 tháng một lần cho bé

Thực hiện tẩy giun định kỳ cho bé để loại bỏ các loại giun sán có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng và sức khỏe tổng thể cũng là một yếu tố quan trọng ba mẹ cần lưu ý khi chăm sóc bé chậm tăng cân.

3. Theo dõi tốc độ tăng trưởng của con

Ba mẹ và người chăm sóc bé cần theo dõi sát sao tốc độ tăng trưởng, cân nặng và chiều cao của trẻ để phát hiện sớm các dấu hiệu chậm phát triển, để đưa trẻ đi thăm khám kịp thời.

4. Khuyến khích trẻ vận động đúng cách

Với các trường hợp bé tăng cân chậm, cần khuyến khích trẻ vận động thường xuyên nhưng phù hợp với thể trạng và đúng cách để giúp tăng cường sức khỏe, hỗ trợ quá trình phát triển tốt hơn. Không nên để trẻ hoạt động quá mức mà cần cân bằng giữa vận động và nghỉ ngơi để đảm bảo trẻ có thể tăng cân khỏe mạnh.

5. Cải thiện hệ tiêu hóa của trẻ

Hệ đường ruột khỏe mạnh giúp trẻ hấp thu dưỡng chất từ sữa mẹ và các loại thực phẩm tốt hơn. Có thể cải thiện hệ tiêu hoá của trẻ bằng cách cho con ăn thực phẩm chứa nhiều lợi khuẩn như sữa chua, hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, bổ sung thêm chất xơ trong các bữa ăn,…

6. Cung cấp thêm vitamin, khoáng chất dưới sự hướng dẫn của bác sĩ

Khi bé tăng cân chậm, ba mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được các bác sĩ nhi khoa hay dinh dưỡng tư vấn. Dựa trên thể trạng của trẻ, bác sĩ sẽ cân nhắc việc cho bé sử dụng thêm các loại vitamin và khoáng chất. Tuy nhiên, cần lưu ý việc bổ sung vi chất này nên được làm theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo trẻ được uống đúng và đủ loại vi chất cần thiết.

Khám và tư vấn bé chậm tăng cân tại Hệ thống PlinkCare

Việc phát hiện và can thiệp sớm đối với các trường hợp trẻ chậm tăng cân là rất quan trọng đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Bởi tình trạng này nếu kéo dài sẽ hưởng đến khả năng hoạt động thể chất và tư duy, phát triển trí não.

Do đó, phụ huynh và nhà trường nên chủ động trong việc theo dõi sự phát triển của trẻ. Nếu bé tăng cân chậm, không có sự cải thiện cân nặng trong vài tháng, ba mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám để tìm ra nguyên nhân; từ đó có sự điều chỉnh trong chế độ dinh dưỡng và cách chăm sóc phù hợp.

Ba mẹ có thể đưa bé đến thăm khám tại bệnh viện có chuyên khoa nhi, dinh dưỡng. Hệ thống PlinkCare có sự phối hợp giữa bác sĩ chuyên khoa Nhi cùng bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng tại khoa Dinh dưỡng Tiết chế, giúp chẩn đoán chính xác nhất về tình trạng của bé cũng như đưa ra phác đồ chăm sóc, điều trị hợp lý, giúp bé cải thiện cân nặng hiệu quả.

Ba mẹ có thể đặt lịch cho bé thăm khám tại Hệ thống PlinkCare thông qua website, fanpage PlinkCare hoặc liên hệ trực tiếp đến hotline 024 3872 3872 – 024 7106 6858 (Hà Nội), 093 180 6858 – 0287 102 6789 (TP.HCM) để được hỗ trợ.

Đặc biệt, ba mẹ cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ trong quá trình chăm sóc, điều trị cho bé chậm tăng cân, để giúp bé có thể cải thiện tình trạng này tốt hơn.