Hội chứng bàng quang thần kinh: Nguyên nhân, triệu chứng

Hội chứng bàng quang thần kinh là bệnh gì?

Bàng quang thần kinh là tình trạng bàng quang bị rối loạn chức năng do một phần hệ thống thần kinh bị tổn thương, ảnh hưởng đến khả năng lưu trữ và thải nước tiểu. Hệ thần kinh đóng vai trò quan trọng trong quá trình kiểm soát hoạt động của bàng quang, bao gồm việc thư giãn và co bóp của cơ bàng quang và cơ vòng niệu đạo để kiểm soát việc đi tiểu. Khi có bất thường hoặc tổn thương ở hệ thần kinh, những chức năng này bị ảnh hưởng, dẫn đến bàng quang không thể hoạt động bình thường.

Bàng quang có 2 chức năng chính là chức năng chứa đựng (lưu trữ nước tiểu) và tống xuất (co bóp đẩy nước tiểu ra khỏi bàng quang một cách có chủ ý ở người trưởng thành và không có khiếm khuyết về thần kinh). Khi nước tiểu chưa đầy bàng quang, các cơ bàng quang sẽ thả lỏng. Các tín hiệu thần kinh sẽ đưa ra tín hiệu phản hồi từ bàng quang về não thông qua tuỷ sống.

Nước tiểu đầy trong bàng quang cũng kích thích các thụ cảm này, gửi tín hiệu mắc tiểu lên các trung tâm phản xạ tiểu tiện ở não và tủy sống kích thích đi tiểu qua việc co bóp cơ chóp bàng quang, đồng thời mở cơ thắt niệu đạo để nước tiểu được bài xuất ra ngoài qua niệu đạo. Cơ thắt niệu đạo giúp giữ niệu đạo đóng kín để nước tiểu không rò rỉ trước khi người bệnh sẵn sàng đi vệ sinh.

Bàng quang và hệ thống dẫn truyền thần kinh phối hợp trong suốt quá trình lưu giữ nước tiểu và cả đi tiểu. Nếu dẫn truyền thần kinh xuất hiện kích thích bất thường hoặc bị gián đoạn sẽ dẫn đến việc bàng quang hoạt động bất thường. Kết quả là dẫn đến hoạt động đi tiểu không đáp ứng đúng tình trạng tích trữ nước tiểu trong bàng quang. Hội chứng bàng quang thần kinh chia ra thành 2 rối loạn: tăng hoạt và giảm hoạt. (1)

Bàng quang tăng hoạt là triệu chứng có cảm giác buồn tiểu gấp, tiểu nhiều lần, có hoặc không có són tiểu trong khi bàng quang chưa có nhiều nước tiểu.

Bàng quang giảm hoạt là tình trạng bàng quang đã chứa đầy nước tiểu nhưng người bệnh không có cảm giác buồn tiểu hoặc không thể đi tiểu được mặc dù đã cố gắng rặn tiểu do cơ chóp bàng quang không đủ trương lực để co bóp tống xuất nước tiểu.

Ngoài ra, người bệnh còn có thể xuất hiện tình trạng tiểu không tự chủ khi cơ thắt không hoạt động, suy chức năng cơ thắt niệu đạo dẫn đến tình trạng bàng quang không giữ được nước tiểu.

Nguyên nhân gây bàng quang thần kinh

Bàng quang thần kinh có thể xuất phát từ các dị tật bẩm sinh: (2)

• Gai đôi cột sống (Thoát vị màng não tủy): rối loạn này xảy ra khi cột sống không phát triển hoàn toàn trong tháng đầu tiên của thai kỳ. Trẻ sinh ra bị thoát vị tủy màng não thường bị liệt hoặc yếu, ảnh hưởng đến hoạt động của bàng quang.
• Bất sản xương cùng: là tình trạng khiếm khuyết phần dưới của xương cùng.
• Bại não: là tình trạng tổn thương các vùng vận động của não do bẩm sinh hoặc mắc phải, dẫn đến suy giảm khả năng vận động, kiểm soát tư thế đúng của cơ thể, ảnh hưởng đến thị giác, thính giác và chuyển động tứ chi, thậm chí tê liệt toàn thân.

Các bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh có thể gây ra bàng quang thần kinh bao gồm:

• Đột quỵ.
• Bệnh Parkinson.
• Bệnh đa xơ cứng.
• Các khối u của hệ thần kinh trung ương.
• Chấn thương tủy sống và phẫu thuật cột sống.
• Rối loạn cương dương.
• Chấn thương/tai nạn.

Triệu chứng bàng quang thần kinh

Triệu chứng phổ biến nhất của bàng quang thần kinh là không thể kiểm soát việc đi tiểu. Các dấu hiệu thường gặp bao gồm:

• Dòng nước tiểu yếu hoặc nhỏ giọt.
• Tiểu nhiều lần (trên 8 lần đi tiểu mỗi ngày).
• Tiểu gấp: tình trạng cần đi tiểu ngay lập tức.
• Đau buốt khi đi tiểu, có thể bị nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Tiểu són, tiểu rỉ, bí tiểu.
• Thận ứ nước.
• Suy thận.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn xuất hiện các triệu chứng như trên, cần trao đổi với bác sĩ để được thăm khám, tư vấn và có được những lời khuyên sức khoẻ phù hợp, vì những biểu hiện trên cũng có thể là dấu hiệu của sỏi tiết niệu, nhiễm trùng tiết niệu hoặc các vấn đề bất thường khác của hệ tiết niệu. Việc được chẩn đoán và điều trị ngay từ khi bệnh mới khởi phát sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng.

Phương pháp chẩn đoán bàng quang thần kinh

Qua quá trình hỏi bệnh cũng như thăm khám, nếu bác sĩ nghi ngờ người bệnh có các triệu chứng bàng quang thần kinh, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm bổ sung thông tin. Các xét nghiệm có thể bao gồm:

• Đo niệu động học: giúp đo lường lượng nước tiểu mà bàng quang có thể giữ được bằng cách đo áp lực bàng quang, đo niệu dòng đồ, đo điện cơ đáy chậu, đo thể tích nước tiểu tồn lưu và video xét nghiệm niệu động học. Các cảm biến đặc biệt được đặt vào bàng quang, trực tràng, trên da vùng đáy chậu (gần niệu đạo, tầng sinh môn) để xem hoạt động của cơ chóp bàng quang, phối hợp hoạt động của cơ bàng quang và cơ thắt niệu đạo,… có bình thường hay không.
• Nội soi bàng quang: để kiểm tra có những bất thường bên trong bàng quang và niệu đạo hay không bằng cách sử dụng ống soi bàng quang.
• Các xét nghiệm sinh hóa máu, nước tiểu.
• Siêu âm.
• Chụp X – quang hệ niệu.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) bụng, tiểu khung.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) bụng, chậu.

Điều trị bàng quang thần kinh

Không thể điều trị khỏi hoàn toàn bệnh lý này, tuy nhiên có thể chữa trị để giảm các triệu chứng, tiến triển của bệnh cũng như những biến chứng do bàng quang thần kinh gây ra.

Dựa trên mức độ bệnh, tuổi tác, bệnh sử, khả năng dung nạp với thuốc và tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán và phương pháp điều trị bàng quang thần kinh phù hợp nhất. Bao gồm:

• Thay đổi lối sống: tránh một số loại thực phẩm hoặc đồ uống có thể gây kích ứng bàng quang như rượu, một số đồ uống có chứa caffeine (như cà phê) và soda.
• Kiểm soát tốt nồng độ glucose trong máu với người bị đái tháo đường; ăn nhiều rau xanh, trái cây, vận động nhiều để tránh táo bón.
• Tập luyện bàng quang trì hoãn việc đi tiểu, tập sàn chậu.
• Thuốc: các loại thuốc điều trị bàng quang tăng hoạt bao gồm oxybutynin, tolterodine, mirabegron, solifenacin, succinate và các loại khác.
• Đặt ống thông tiểu sạch ngắt quãng (CIC): ống thông là những ống mỏng, dẻo dai được đưa qua niệu đạo vào bàng quang để dẫn lưu nước tiểu. Người bệnh hoặc người nhà được hướng dẫn để có thể tự thông tiểu mỗi 3 giờ hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Đặt ống thông liên tục: ống thông liên tục được đặt qua niệu đạo hoặc qua thành bụng, trên xương mu, người bệnh cần phải luôn đeo ống thông.
• Tiêm botox: bác sĩ sẽ tiến hành tiêm botox (Botulium A toxin) vào cơ bàng quang để giữ cho cơ bàng quang khỏi co bóp bất thường, Liệu trình cần lặp lại trong vòng 6 tháng hoặc 1 năm.
• Kích thích thần kinh chày sau (PTNS: percutaneous tibial nerve stimulation): sử dụng một kim nhỏ cắm vào vị trí thần kinh chày sau ở cẳng chân. Kim được kết nối với một thiết bị mà phát ra các xung điện đi tới thần kinh chày rồi đến thần kinh cùng. Liệu trình kéo dài 12 tuần cách nhau 1 tuần, sau đó 1 lần mỗi tháng tùy theo đáp ứng của người bệnh.
• Điều biến thần kinh cùng (Sacral neuromodulation: SNS): thần kinh dẫn truyền tín hiệu từ bàng quang tới tủy sống. Bác sĩ sẽ đặt 1 sợi dây nhỏ gần thần kinh cùng, sợi dây được kết nối với nguồn điện (ắc quy) được đặt dưới da bệnh nhân để tạo ra những xung điện tới bàng quang để ngừng gửi những tín hiệu “bad” (không thích hợp) gây ra bàng quang tăng hoạt.
• Cơ thắt nhân tạo: được đặt ở vị trí niệu đạo, điều trị tiểu không kiểm soát mức độ nặng do cơ thắt niệu đạo bị suy yếu, kiểm soát đóng mở cơ thắt có chủ ý qua một cái bơm nhỏ đặt ở dưới da bìu.
• Phẫu thuật mở rộng bàng quang: bác sĩ phẫu thuật sẽ lấy một đoạn ruột (ruột non hoặc đại tràng sigma), cô lập chúng ra khỏi đường tiêu hóa và nối với bàng quang. Điều này làm tăng thể tích bàng quang, giảm áp lực bên trong bàng quang và tăng khả năng lưu trữ nước tiểu.
• Chuyển lưu nước tiểu vào hồi tràng: nước tiểu từ thận xuống qua 2 niệu quản (được nối với một đoạn ruột non), và một đầu ruột non được đưa ra ngoài thành bụng, sau đó dẫn lưu vào một túi gắn bên ngoài cơ thể.

Đồ lót có độ thấm hút tốt, miếng đệm, lớp lót quần lót và tã lót người lớn có thể giúp ngăn ngừa tình trạng ẩm ướt và mùi hôi, đồng thời bảo vệ da và quần áo, trong khi đó tấm lót giường có thể bảo vệ ga trải giường và nệm.

Phòng ngừa bàng quang thần kinh

Hiện, vẫn chưa tìm ra biện pháp phòng ngừa bàng quang thần kinh. Tuy nhiên, việc phát hiện và điều trị bệnh từ giai đoạn sớm sẽ giúp hạn chế các triệu chứng và giảm rủi ro mắc các biến chứng nguy hiểm.

Một số câu hỏi liên quan

1. Bàng quang thần kinh có nguy hiểm không?

Có. Bàng quang thần kinh không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày mà còn làm suy giảm chất lượng cuộc sống, dễ gây ra những biến chứng, như: nhiễm khuẩn đường tiết niệu tái phát, sỏi niệu và các biến chứng nặng nề, đe dọa đến tính mạng người bệnh như: trào ngược bàng quang – niệu quản, tổn thương thận tiến triển,…nếu không được điều trị tích cực.

Nước tiểu tiếp xúc với da trong thời gian dài sẽ gây viêm da tiếp xúc và tổn thương da. Nước tiểu còn sót lại sau khi đi tiểu có thể dẫn đến sự phát triển của vi khuẩn và nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI). Ở những bệnh nhân mắc bệnh bàng quang thần kinh, nhiễm trùng tiểu thường không gây ra các triệu chứng điển hình, thay vào đó là đau bụng hoặc đau lưng, căng tức vùng bụng dưới và tiểu không tự chủ.

UTI không được điều trị có thể nhanh chóng dẫn đến biến chứng nhiễm trùng huyết đe dọa tính mạng, trong khi điều trị quá mức sẽ thúc đẩy tình trạng kháng kháng sinh. Các biến chứng khi điều trị lâu dài bao gồm:

• Ống thông tiểu trong thời gian dài: nhiễm trùng bàng quang tái phát, sỏi bàng quang, viêm bể thận và tổn thương niệu đạo.
• Đặt ống thông tiểu ngắt quãng: nhiễm trùng bàng quang hoặc chấn thương niệu đạo.
• Ống thông trên xương mu: gây co thắt bàng quang, hình thành sỏi bàng quang và nhiễm trùng bàng quang.
• Các vấn đề khác có thể gặp khi thay ống thông qua da bao gồm: nhiễm trùng da, tụ máu, chấn thương ruột khi đặt lại ống thông không đúng vị trí.

2. Bàng quang thần kinh có chữa khỏi được không?

Hội chứng bàng quang thần kinh không thể chữa khỏi hoàn toàn, tuy nhiên nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp kiểm soát các triệu chứng lâm sàng ở người bệnh và ngăn ngừa các biến chứng.

Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, PlinkCare TP.HCM và Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 là nơi quy tụ đội ngũ các chuyên gia đầu ngành và bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm chuyên tư vấn, thăm khám và điều trị hiệu quả bệnh về đường tiết niệu, giúp hạn chế nguy cơ tái phát, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bàng quang thần kinh làm suy giảm chất lượng cuộc sống khi chức năng đi tiểu bị rối loạn, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt thường nhật. Để xác định mức độ bệnh và điều trị bệnh hiệu quả, ngay khi phát hiện các triệu chứng, người bệnh nên đến khám tại các bệnh viện uy tín.