Bàn chân rũ (chứng thả bàn chân): Nguyên nhân, dấu hiệu, điều trị

Bàn chân rũ là gì?

Bàn chân rũ (chứng thả bàn chân) là tình trạng người bệnh không có khả năng nâng phần trước của bàn chân, khiến những ngón chân phải kéo lê trên mặt đất trong khi di chuyển. Để tránh kéo lê các ngón chân, người bệnh phải nâng đầu gối cao hơn bình thường trong khi đi lại, hoặc có thể vung chân theo hình vòng cung rộng hơn.

Chứng thả bàn chân có thể xuất hiện ở một chân hay cả hai chân cùng lúc. Tình trạng này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. (1)

Chứng thả bàn chân có nguồn cơn từ sự yếu hay tê liệt của những cơ gấp lưng bàn chân. Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Phương pháp điều trị cho các trường hợp bàn chân rũ sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Dấu hiệu mắc hội chứng thả bàn chân

Tình trạng bàn chân rũ gây nhiều khó khăn cho bệnh nhân khi nâng phần phía trước bàn chân. Do đó, chân bị kéo lê trên sàn khi người bệnh di chuyển. Để tránh tình trạng này, người bệnh thường nâng cao đùi khi đi lại, tương tự thao tác leo cầu thang, để hỗ trợ bàn chân chạm vào sàn.

Dáng đi kỳ lạ này có thể khiến người bệnh phải đặt chặt chân xuống sàn với mỗi bước đi. Một số trường hợp, vùng da trên cùng của bàn chân và ngón chân có thể bị tê liệt. (2)

Tình trạng rũ bàn chân thường chỉ ảnh hưởng một bên chân. Tuy nhiên, tùy theo nguyên nhân gây bệnh, chứng thả bàn chân cũng có thể khiến cả hai chân của người bệnh bị ảnh hưởng.

Nguyên nhân gây bàn chân rũ

Những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng rũ bàn chân gồm:

1. Chấn thương trực tiếp đến cơ

Các chấn thương trực tiếp gây đụng giập hay rách những cơ gấp lưng bàn chân có thể làm gia tăng nguy cơ mắc chứng thả bàn chân.

2. Tổn thương thần kinh

Nguyên nhân thường gặp nhất của bàn chân rũ là do dây thần kinh mác bị chèn ép. Dây thần kinh này có thể bị tổn thương trong quá trình phẫu thuật thay khớp háng hay thay khớp gối. Những u bướu ở vùng cột sống hoặc vùng đầu gối phát triển quá mức, dẫn tới tình trạng chèn ép lên dây thần kinh cũng có khả năng gây ra chứng thả bàn chân. (3)

Bệnh đái tháo đường hoặc ngộ độc thuốc dễ gây rối loạn thần kinh, cũng có liên quan tới tình trạng này.

3. Bệnh lý thần kinh cơ

Loạn dưỡng cơ (một bệnh lý di truyền) có khả năng gây yếu cơ tiến triển, có thể dẫn tới tình trạng bàn chân rũ. Ngoài ra, những bệnh lý như bại liệt, bệnh Charcot – Marie – Tooth cũng có thể là nguyên nhân gây ra chứng thả bàn chân.

4. Bệnh lý tủy não

Bệnh xơ cứng cột bên teo cơ (ALS), đa xơ cứng hay đột quỵ có nguy cơ gây ra tình trạng bàn chân rũ.

5. Hội chứng chèn ép khoang

Hội chứng chèn ép khoang cũng có thể gây ra hội chứng thả bàn chân. Đây là tình trạng cấp cứu ngoại khoa cần can thiệp phẫu thuật để cứu chi. Chèn ép khoang trước cẳng chân thường gặp nhất gây ra chứng thả bàn chân.

6. Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng thả bàn chân

Dây thần kinh mác chi phối những cơ gấp lưng bàn chân. Dây thần kinh này chạy gần bề mặt da tại chỏm xương mác. Những hoạt động chèn ép dây lên thần kinh này có thể làm gia tăng nguy cơ gây ra tình trạng bàn chân rũ, cụ thể:

• Bắt chéo chân: Thói quen bắt chéo chân có thể gây chèn ép lên dây thần kinh mác tại chỏm xương mác
• Quỳ gối kéo dài: Những công việc liên quan tới việc ngồi xổm hay quỳ kéo dài có thể dẫn đến chứng thả bàn chân
• Bó bột: Bó bột quá chặt tại cẳng bàn chân có thể gây chèn ép lên dây thần kinh này.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bàn chân rũ là một tình trạng bất thường ở vị trí bàn chân. Bất cứ khi nào, người bệnh cảm thấy khó khăn khi di chuyển hoặc xuất hiện các dấu hiệu đã đề cập, cần đi khám càng sớm càng tốt. Phần lớn trường hợp thường đi khám khi đã thấy chân kéo lê trên sàn mỗi khi bước đi.

Biện pháp chẩn đoán chứng bàn chân rũ

Tình trạng này thường được chẩn đoán bằng việc thăm khám lâm sàng. Bác sĩ theo dõi việc đi bộ và kiểm tra sức cơ ở cẳng chân của người bệnh. Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng được thăm khám cảm giác vùng da tại bàn chân để xác định thần kinh có bị ảnh hưởng hay không. Những phương pháp cận lâm sàng có thể hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán như: (4)

• Chụp X-quang: Với các trường hợp bàn chân rũ xảy ra sau chấn thương, chụp X-quang sẽ giúp bác sĩ xác định những chấn thương tại xương chày, xương mác hay cổ chân. Ngoài ra, chụp X-quang còn hỗ trợ xác định những rối loạn chức năng giải phẫu như bệnh khớp Charcot
• Siêu âm: Phương pháp chẩn đoán này có thể giúp bác sĩ kiểm tra những u nang chèn ép lên thần kinh. Khi nghi ngờ có chảy máu sau thay khớp háng hoặc khớp gối, siêu âm sẽ là phương pháp chẩn đoán hữu ích
• Chụp CT: Chụp CT giúp bác sĩ đánh giá tốt hơn các hình ảnh của những khối u, với những hình ảnh mặt cắt ba chiều
• Chụp MRI: Phương pháp chẩn đoán cho thấy hình ảnh với độ phân giải cao của những mô thần kinh, cấu trúc xung quanh. Từ đó, bác sĩ có thể dễ dàng khảo sát những tổn thương thần kinh hơn những phương pháp chẩn đoán khác
• Đo điện cơ (EMG): Kỹ thuật giúp đo hoạt động điện trong cơ và dây thần kinh của người bệnh. Qua đó, bác sĩ có thể chẩn đoán phân biệt những bệnh lý thần kinh cơ gây ra căn bệnh bàn chân rũ như liệt cứng, loạn trương lực cơ, bệnh thần kinh vận động, bệnh rễ thần kinh L5, liệt dây thần kinh ngồi, chèn ép lên thần kinh mác, bệnh thần kinh ngoại biên.

EMG còn hỗ trợ bác sĩ xác định vị trí, ước tính mức độ tổn thương thần kinh, từ đó đưa ra tiên lượng. Phương pháp chẩn đoán này cũng rất hữu ích trong quá trình theo dõi hồi phục ở người bệnh tổn thương thần kinh cấp tính.

Phương pháp điều trị bàn chân rũ

Tùy theo nguyên nhân gây ra tình trạng bàn chân rũ, bác sĩ sẽ có hướng điều trị phù hợp. Khi nguyên nhân được điều trị thành công, chứng thả bàn chân có khả năng cải thiện, thậm chí biến mất. Nếu nguyên nhân không thể được điều trị, hội chứng thả bàn chân có thể là vĩnh viễn. Các phương pháp điều trị bàn chân rủ như:

• Niềng hoặc nẹp: Người bệnh có thể được niềng vào mắt cá chân và bàn chân hay nẹp vào giày để giúp giữ bàn chân ổn định ở vị trí bình thường
• Vật lý trị liệu: Các bài tập tăng cường sức mạnh các cơ ở chân, giúp duy trì một loạt những chuyển động tại đầu gối và mắt cá chân có thể giúp cải thiện những vấn đề liên quan tới dáng đi ở người mắc chứng thả bàn chân. Đặc biệt, người bệnh nên thực hiện những bài tập kéo dài để tránh tình trạng gót chân bị cứng
• Kích thích thần kinh. Ở một số trường hợp, việc kích thích những dây thần kinh sẽ giúp cải thiện tình trạng bàn chân rũ
• Phẫu thuật: Tùy thuộc nguyên nhân và nếu tình trạng bàn chân rũ chỉ mới xuất hiện, phẫu thuật thần kinh có thể hữu ích. Nếu mắc chứng thả bàn chân đã lâu, bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật để nối và điều chỉnh gân sang nơi khác, giúp cải thiện khả năng vận động của bàn chân.

Phòng ngừa và kiểm soát tình trạng rũ bàn chân

Người bệnh có thể kiểm soát tình trạng bàn chân rũ khi thực hiện những biện pháp như:

• Giữ mặt sàn luôn sạch sẽ, không lộn xộn
• Tránh dùng các loại thảm rời
• Dời dây điện ra khỏi lối di chuyển
• Đảm bảo các khu vực sinh hoạt đủ ánh sáng, đặc biệt là phòng ngủ và cầu thang
• Đặt băng huỳnh quang trên những bước trên và dưới của cầu thang

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Bàn chân rũ xảy ra do nhiều nguyên nhân. Những phương pháp điều trị sẽ giúp cải thiện dáng đi tùy theo từng nguyên nhân cụ thể. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ bị rũ bàn chân, người bệnh nên nhanh chóng đi tới các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và có hướng can thiệp sớm. Việc điều trị sớm sẽ giúp cải thiện nhanh các triệu chứng, phòng ngừa những di chứng đáng tiếc xảy ra.