Áp xe gan do amip: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng ngừa

Áp xe gan do amip thường có các biểu hiện lâm sàng giống với những dạng áp xe khác. Để nhận biết áp xe gan amip, bác sĩ sẽ cần thực hiện những phương pháp cận lâm sàng, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp cho mỗi người bệnh.

Áp xe gan amip là gì?

Áp xe gan do amip là biểu hiện ngoài ruột phổ biến nhất của bệnh amip. Đây là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ tư trên toàn thế giới do nhiễm ký sinh trùng và ước tính có khoảng 50.000 ca tử vong hàng năm. Amip gây nhiễm trùng gan bằng cách đi lên hệ thống tĩnh mạch cửa. Hầu hết tất cả các trường hợp đều do Entamoeba histolytica gây ra, nhưng áp xe gan do Entamoeba dispar đã được báo cáo ở vùng Nam Mỹ.

Loại amip này gây bệnh thông qua đường phân miệng. Một người khi nhiễm amip sẽ gây nên bệnh lý ở đại tràng. Tại đại tràng, chúng thải ra kén amip theo phân, kén có thể tồn tại khoảng 10-15 ngày.

Người bị nhiễm amip là do ăn hay uống các thức ăn có kén (bào nang) amip. Sau khi vào cơ thể, kén di chuyển tới đại tràng và sinh sôi phát triển tại đó, gây ra tình trạng viêm đại tràng do amip, hay có người bị nhiễm thể không triệu chứng.

Lúc này, nếu có một thương tổn ở niêm mạc đại tràng, amip có thể xâm nhập và đi đến tuần hoàn tĩnh mạch cửa hay bạch mạch rồi đến gan và hình thành các ổ áp xe gan. Ở một số trường hợp, chúng có thể vào tuần hoàn chung, gây áp xe phổi, não hoặc lách, nhưng khó phát hiện khi thăm khám. (1)

Đối tượng có nguy cơ mắc áp xe gan do amip

Một số yếu tố có thể làm gia tăng nguy cơ mắc áp xe gan do amip như:

• Ăn uống không vệ sinh
• Mắc những bệnh lý ở gan như nhiễm trùng gan, suy chức năng gan…
• Người trong độ tuổi 60 – 70 có nguy cơ cao mắc bệnh. Bệnh cũng có thể gặp ở trẻ sơ sinh, liên quan tới thông tĩnh mạch rốn, nhiễm trùng.

Nguyên nhân áp xe gan do amip

Amip thuộc loại nguyên sinh vật (protozeaire) họ Entamoeba. Ở người gồm có 4 loại là Entamoeba, Endolima, Pseudolima, Dientamoeba. Tuy nhiên, thường chỉ có loại E.histolytica hoạt động gây bệnh. Thể E.minuta sống cộng sinh không gây bệnh ở đại tràng, dạng kén gây lây nhiễm bệnh. (2)

Khi bị nhiễm amip, người bệnh sẽ xuất hiện những tổn thương đặc trưng là loét tại niêm mạc đại tràng. Bệnh có xu hướng kéo dài, mạn tính nếu không được điều trị tích cực. Tổn thương mạch máu tại đại tràng sẽ hỗ trợ amip theo tĩnh mạch vào tuần hoàn cửa hay hệ bạch mạch tới gan. Tại đây, chúng thường bị chặn bởi những xoang tĩnh mạch gây nên hoại tử để hình thành những ổ áp xe gan.

Dấu hiệu áp xe gan do amip

Người bị áp xe gan nhiều ổ thường có biểu hiện cấp tính. Phần lớn các trường hợp áp xe gan một ổ sẽ tiến triển chậm hơn với các biểu hiện như:

• Khai thác được tiền sử du lịch tới vùng dịch tễ của amip
• Thường bị đau ở vị trí 1/4 trên bên phải của bụng hay hạ sườn phải, có thể đau lan đến vai phải, do ổ áp xe đa số nằm ở thùy phải của gan. Cơn đau tăng lên khi người bệnh thở mạnh, đau ở vùng gan (hạ sườn phải) là dấu hiệu nổi bật của tình trạng áp xe gan amip
• Sốt: Triệu chứng này thường xảy ra đột ngột. Người bệnh bị sốt cao, môi khô, lưỡi bẩn, có thể đi kèm rét run. Đôi khi, một vài trường hợp không điển hình có thể không sốt hoặc bị sốt nhẹ
• Rối loạn tiêu hóa: Nôn, buồn nôn, chán ăn và giảm cân
• Ho, khó thở do bị kích thích vùng cơ hoành
• Vàng da
• Sờ vùng gan thấy có khối

Chẩn đoán áp xe gan do amip

Sau khi thăm khám lâm sàng, nếu nghi ngờ áp xe gan do amip, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện các phương pháp chẩn đoán như: (3)

• Xét nghiệm máu: Tăng bạch cầu, thiếu máu đẳng sắc nhẹ và tốc độ máu lắng tăng.
• Sinh hóa máu: Bất thường chức năng ở gan như tăng ALP, ALT, AST, giảm albumin và tăng bilirubin.
• Xét nghiệm phân: Xét nghiệm giúp tìm kháng nguyên của E.histolytica. Xét nghiệm phân có độ nhạy cùng độ đặc hiệu cao.
• Xét nghiệm tìm kháng thể amip với kỹ thuật Elisa trong huyết thanh.
• Chụp X-quang ngực thẳng: Vòm hoành bên phải nâng cao, có thể phát hiện xẹp phổi hay tràn dịch màng phổi.
• Siêu âm ổ bụng tổng quát: Siêu âm thấy hình ảnh ổ áp xe, có thể cho phép bác sĩ chọc hút qua da, dẫn lưu dưới hướng dẫn của siêu âm. Dịch mủ trong nhiễm amip thường có màu nâu chocolate.
• Chụp CT ổ bụng: Chụp CT ổ bụng cũng là phương pháp chẩn đoán giúp phát hiện áp xe khi siêu âm không rõ hoặc nghi ngờ, cho phép bác sĩ chọc hút và dẫn lưu. Phương pháp chẩn đoán này còn giúp phát hiện áp xe khác trong bụng hay những bệnh lý khác như bệnh túi thừa, viêm ruột thừa… Chụp CT có thể hỗ trợ bác sĩ phát hiện các áp xe nhỏ mà khó phát hiện ở trên siêu âm thông thường.
• Nội soi mật tụy ngược dòng: phương pháp này giúp bác sĩ xác định rõ vị trí áp xe nơi khó tiếp cận trong gan, nguyên nhân và điều trị kết hợp.

Biến chứng áp xe gan do amip

Tình trạng áp xe gan do amip có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm gồm:

• Vỡ vào màng phổi và phổi: Khối áp xe nằm tại đỉnh của gan, bên phải. Khi khối áp xe bị vỡ có khả năng làm thủng cơ hoành, vỡ thẳng vào phổi, tràn dịch mủ vào màng phổi, phổi
• Vỡ vào màng ngoài tim: đối với trường hợp áp xe gan trái, gần tim, Khi bị vỡ, khối áp xe gây ra tình trạng ép tim hoặc suy tim. Khi không được cấp cứu kịp thời, người bệnh có nguy cơ cao tử vong.
• Vỡ vào ổ bụng: Khối áp xe gan bị vỡ vào ổ bụng có thể gây viêm phúc mạc toàn thể. Người bệnh có khả năng bị sốc nhiễm khuẩn, hoặc gây mất máu do xuất huyết nội, thậm chí dẫn tới tử vong khi không có biện pháp xử trí kịp thời.
• Vỡ vào ống tiêu hóa: Khi bị vỡ vào dạ dày và đại tràng, khối áp xe có thể khiến người bệnh nôn hay đại tiện ra mủ/máu kéo dài.
• Một số biến chứng ít gặp khác như nung mủ kéo dài, bội nhiễm áp xe, khối áp xe vỡ hay rò mủ vào thành bụng.

Điều trị áp xe gan do amip

Như đã đề cập, bệnh áp xe gan khi không được điều trị hoặc giải phẫu kịp thời có thể dẫn tới nhiều biến chứng nặng như vỡ mủ gây viêm toàn bộ ổ bụng. Lúc này, người bệnh có thể bị choáng nhiễm khuẩn nhiễm độc, dẫn tới hôn mê và tử vong. Một số trường hợp ổ mủ vỡ vào màng phổi và phổi, màng tim sẽ khiến bệnh nhân bị khó thở, suy hô hấp, chèn ép tim cấp tính.

Các phương pháp điều trị áp xe gan do amip thường được chỉ định như:

• Điều trị nguyên nhân do amip: Bác sĩ có thể chỉ định người bệnh dùng kháng sinh nhóm Metronidazol. Đây là thuốc điều trị áp xe gan do amip được lựa chọn đầu tiên, nhiều trường hợp áp xe gan do amip hồi phục với điều trị này. Thuốc thường được chỉ định dùng trong 10 ngày.
• Dẫn lưu: chọc dẫn lưu được chỉ định thực hiện khi người bệnh không đáp ứng tốt với điều trị nội khoa. Phương pháp điều trị này thường áp dụng cho các trường hợp có các ổ áp xe lớn, ổ áp xe có nguy cơ vỡ mủ cao. Lúc này, bác sĩ sẽ tiến hành dẫn lưu dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc CT
• Chọc hút qua da: Phương pháp thường được áp dụng cho các trường hợp có các áp xe nhỏ. Tuy nhiên, phần lớn trường hợp sẽ cần thực hiện dẫn lưu
• Phẫu thuật: Phương pháp thường được chỉ định khi ổ áp-xe bị vỡ, xuất hiện dấu hiệu viêm phúc mạc, kích thước ổ áp-xe trên 5 cm hoặc nhiều vách, ổ áp xe nằm ở các vị trí không thể dẫn lưu
• Điều trị triệu chứng: Điều trị bằng những biện pháp khác như nghỉ ngơi, áp dụng chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, truyền dịch, sử dụng thuốc hạ sốt – giảm đau, điều trị biến chứng khác (nếu có).

Phòng ngừa áp xe gan do amip

Amip là nguyên sinh vật đơn bào, thường gây bệnh ở người và phát triển mạnh trong môi trường khí hậu nhiệt đới. Để phòng ngừa bệnh do amip gây ra, trong đó gồm áp xe gan, cần lưu ý:

• Rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh
• Rửa sạch rau củ quả đúng cách rồi mới ăn hoặc chế biến
• Uống nước đun sôi, để nguội
• Không dùng các thức ăn chưa nấu chín hoặc để lâu, không che đậy
• Thường xuyên vệ sinh, dọn dẹp tại nơi ở, sinh hoạt và làm việc
• Khi bị chứng lỵ do amip đại tràng, người bệnh cần thăm khám càng sớm càng tốt để được điều trị triệt để, ngăn ngừa amip di chuyển vào gan, gây áp xe và tổn thương gan.

Thắc mắc thường gặp

1. Áp xe gan amip có nguy hiểm không?

Áp xe gan do amip là tình trạng nguy hiểm khi không có biện pháp can thiệp kịp thời. Người bệnh có nguy cơ cao đối mặt với các biến chứng nghiêm trọng như khối áp xe vỡ vào màng phổi và phổi, vỡ vào màng ngoài tim, vỡ vào ổ bụng, vỡ vào ống tiêu hóa và các biến chứng hiếm gặp khác (bội nhiễm áp xe, nung mủ kéo dài, khối áp xe vỡ hay rò mủ vào thành bụng).

2. Áp xe gan amip có lây không?

Bệnh áp xe gan do amip chủ yếu lây nhiễm qua đường phân – miệng. Quá trình lây truyền bệnh thường bắt nguồn từ việc người bệnh ăn uống không vệ sinh, sinh hoạt thiếu sạch sẽ. Vì vậy, sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn cần rửa tay kỹ.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống PlinkCare, xin vui lòng liên hệ:

Nhờ những phương pháp chẩn đoán sớm và điều trị, bệnh áp xe gan amip đã giảm thiểu tỷ lệ tử vong nếu được phát hiện sớm. Để giảm nguy cơ mắc bệnh, cần thực hiện những biện pháp ăn uống đảm bảo vệ sinh, ăn chín uống sôi.

Nếu có những triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh áp xe gan do amip, người bệnh nên nhanh chóng tới các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và có hướng can thiệp sớm, giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các biến chứng nguy hiểm, đe dọa tới tính mạng.