Cách chăm sóc âm đạo sau ung thư vú hiệu quả và an toàn

Các vấn đề trên âm đạo sau điều trị ung thư vú là gì?

Các vấn đề trên âm đạo hay còn gọi là sức khỏe âm đạo sau ung thư vú là tình trạng phụ nữ đã điều trị ung thư vú trước khi mãn kinh xuất hiện các triệu chứng như: nóng và khó chịu trong người, đổ mồ hôi ban đêm, đau khớp và khô âm đạo.

Đây là những triệu chứng của nồng độ estrogen thấp, xảy ra tự nhiên theo tuổi nhưng cũng có thể xảy ra ở phụ nữ trẻ đang điều trị ung thư vú. Những thay đổi này được gọi là hội chứng tiết niệu – sinh dục của thời kỳ mãn kinh (GSM), trước đây được gọi là viêm teo âm đạo. Không giống như một số triệu chứng mãn kinh, như nóng và khó chịu trong người có thể biến mất theo thời gian, khô âm đạo, khó quan hệ tình dục và thay đổi chức năng tình dục thường kéo dài và có thể trở nên khó khăn hơn theo thời gian.

Việc tăng cường sử dụng phương pháp điều trị hỗ trợ (như: thuốc được sử dụng sau phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị) có thể làm giảm nguy cơ ung thư tái phát nhưng gây nhiều tác dụng phụ với âm đạo sau ung thư vú.

Triệu chứng trên âm đạo sau ung thư vú thường gặp

Một số triệu chứng âm đạo bị ảnh hưởng thường gặp, bao gồm:

• Kích ứng âm đạo: người bệnh cảm thấy âm đạo bị kích ứng, nóng rát, ngứa, nứt nẻ hoặc khó chịu.
• Khô âm đạo: điều này xảy ra do âm đạo giảm tiết dịch. Điều này khiến việc quan hệ tình dục trở nên khó chịu hoặc gây đau.
• Chảy máu âm đạo: người bệnh nhận thấy âm đạo chảy máu nhẹ, vì bộ phận này dễ tổn thương hơn. Bất kỳ hiện tượng chảy máu âm đạo nào cũng cần được bác sĩ khám đánh giá lại.
• Viêm teo âm đạo: viêm hay còn được gọi viêm teo âm đạo, có thể gây đau khi đi tiểu và nhiễm trùng.
• Âm đạo tiết dịch dai dẳng, có mùi hôi: triệu chứng này do độ kiềm trong âm đạo tăng cao (pH cao hơn). Ngoài ra, đôi khi người bệnh còn nhầm với bệnh nấm âm đạo. Vì vậy, khi có bất kỳ dịch tiết âm đạo nào cũng cần đến gặp bác sĩ để được kiểm tra.

Nguyên nhân ảnh hưởng trên âm đạo sau ung thư vú

Một số nguyên nhân ảnh hưởng âm đạo sau ung thư vú, bao gồm:

• Hóa trị: phụ nữ có thể bỏng âm hộ và âm đạo do viêm. Tình trạng này tương tự như những thay đổi xảy ra ở niêm mạc miệng và đường tiêu hóa.
• Tamoxifen: tác dụng của thuốc này rất khác nhau tùy vào tình trạng mỗi người. Một số phụ nữ tiền mãn kinh bị khô do tamoxifen ngăn estrogen ở niêm mạc âm đạo trong khi người khác tiết dịch âm đạo nhiều hơn. Ở phụ nữ sau mãn kinh, người đã có lượng estrogen thấp hơn, sự thay đổi có thể ít rõ hơn.
• Thuốc ức chế Aromatase: phụ nữ sau mãn kinh bị ung thư vú dương tính với thụ thể estrogen thường được điều trị bằng các thuốc ức chế aromatase gồm: anastrozole (arimidex®), letrozole (femara®) hoặc exemestane (aromasin®). Hiện, các nghiên cứu cho thấy người bệnh xuất hiện nhiều triệu chứng âm đạo hơn khi điều trị chỉ dùng thuốc ức chế aromatase so với điều trị chỉ dùng tamoxifen.
• Raloxifene: thuốc này (Evista®) ban đầu được phê duyệt để điều trị loãng xương. Năm 2007, thuốc đã được sử dụng để giảm nguy cơ ung thư vú. Ở phụ nữ sau mãn kinh, thuốc không liên quan đến các triệu chứng suy giảm ở âm đạo và cả chức năng tình dục. Hiện cũng không có bằng chứng xác thực về tác dụng của raloxifene ở phụ nữ tiền mãn kinh.

Đối tượng rủi ro bị ảnh hưởng sau điều trị ung thư vú

Hầu hết phụ nữ đều bị ảnh hưởng sau điều trị ung thư vú. Đặc biệt, phụ nữ đã vượt qua bệnh ung thư vú sau mãn kinh. [1]

Những ảnh hưởng tới âm đạo sau ung thư vú có chữa được không?

Có, những ảnh hưởng tới âm đạo sau ung thư vú có thể chữa được. Tuy nhiên, phụ nữ sau điều trị ung thư vú có triệu chứng kiểm soát hơn do hạn chế sử dụng hormone.

Khi nào tình trạng thay đổi trên âm đạo cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần gặp bác sĩ khi tình trạng sức khỏe âm đạo ảnh hưởng đến các hoạt động trong cuộc sống hàng ngày. Bác sĩ có thể đề xuất kết hợp các phương pháp điều trị (bao gồm cả thuốc không kê đơn) hoặc cho lời khuyên về thời gian và liều lượng thuốc phù hợp theo tình trạng mỗi người bệnh.

Cách xử lý và điều trị các vấn đề trên âm đạo sau ung thư vú

Một số cách xử lý và điều trị các vấn đề trên âm đạo sau ung thư vú, bao gồm:

1. Vệ sinh vùng kín: người bệnh hãy vệ sinh và chườm mát vùng kín để giảm ngứa và khó chịu nhẹ. Lau khô với lực nhẹ ở vùng kín. Đồng thời, tránh gãi và giữ vùng kín luôn khô, thoáng mát. Nếu các triệu chứng vẫn không thuyên giảm hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh hãy đến gặp bác sĩ để được khám và lên liệu trình điều trị phù hợp.
2. Kem dưỡng ẩm âm đạo: người bệnh có thể sử dụng kem này tạm thời nhằm tăng hàm lượng nước trong tế bào âm đạo. Người bệnh hãy hỏi bác sĩ về các kem bôi này trước khi sử dụng.
3. Chất bôi trơn âm đạo: chất bôi trơn gốc nước và silicone giúp giảm ma sát và hỗ trợ việc quan hệ tình dục thoải mái hơn. Ngoài ra, còn có một số sản phẩm bôi trơn chứa cồn hoặc chất bảo quản có thể gây kích ứng. Chất bôi trơn gốc nước hoặc gốc silicone có thể được sử dụng an toàn với bao cao su. Tuy nhiên, chất bôi trơn gốc dầu không nên sử dụng với bao cao su.
4. Các loại dầu tự nhiên: một số loại dầu tự nhiên (như dầu hạnh nhân ngọt hoặc dầu bơ) có thể giúp ích cho âm đạo. Mặt khác, một số loại dầu và kem (như dầu cây trà và thuốc mỡ chân) có thể gây viêm da tiếp xúc, làm âm đạo tăng ngứa và khó chịu.
5. Vitamin E: người bệnh có thể bổ sung vitamin này bằng đường uống hoặc bôi tại chỗ (dưới dạng thuốc mỡ) để làm giảm các triệu chứng ở âm đạo.
6. Phyto-oestrogen: chất này được một số phụ nữ sử dụng nhưng thiếu bằng chứng về tính hiệu quả và an toàn. Hơn nữa, chất này không được khuyên dùng cho phụ nữ bệnh ung thư vú.
7. Các bài tập thư giãn sàn chậu: điều này giúp ích cho sức khỏe âm đạo sau ung thư vú. Tuy nhiên, để thực hiện đúng động tác, bài tập hiệu quả, người bệnh hãy gặp chuyên gia vật lý trị liệu sàn chậu để được nghe lời khuyên về các bài tập và kỹ thuật giúp việc quan hệ tình dục dễ hơn.
8. Một số phương pháp điều trị cần kê toa:
   • Liệu pháp estrogen hoặc progestogen: 2 liệu pháp này bằng đường uống hoặc miếng dán không được khuyến khích cho người bệnh sau ung thư vú vì hormone này có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú mới hoặc tái phát bệnh. Tibolone (livial®) cũng không được khuyến khích vì làm tăng nguy cơ tái phát ung thư vú.
   • Estrogen âm đạo: estrogen âm đạo ở dạng vòng tránh thai hoặc kem được đưa vào bằng chất bôi trơn. Phương pháp này có thể được khuyên dùng vì chủ yếu tác động cục bộ. Tuy nhiên, một số estrogen cũng được hấp thụ vào tuần hoàn nên người bệnh cần cân nhắc kỹ và trao đổi với bác sĩ trước khi sử dụng. Một số phương pháp điều trị ung thư vú, chẳng hạn như thuốc ức chế aromatase có chức năng giảm lượng estrogen trong cơ thể càng nhiều càng tốt. Vì vậy, việc người bệnh sử dụng estrogen âm đạo nhằm làm tăng estrogen trong cơ thể có giảm công dụng của việc sử dụng chất ức chế aromatase. Hơn nữa, hiện chưa có nghiên cứu nào chỉ ra việc sử dụng estrogen âm đạo có nhiều khả năng dẫn đến tái phát ung thư vú, nhưng nhiều bác sĩ không khuyên phụ nữ sử dụng estrogen âm đạo sau khi ung thư vú. Mặt khác, tamoxifen hoạt động khác với các chất ức chế aromatase nhưng giống estrogen ở một số mô và ngăn ở những mô khác. Vì vậy, bác sĩ có thể xem xét việc sử dụng estrogen âm đạo ở người dùng tamoxifen hơn so với thuốc ức chế aromatase.
   • Với phụ nữ có vấn đề về khô âm đạo. Người bệnh cần thảo luận về các lựa chọn điều trị với bác sĩ vì vấn đề về chất lượng cuộc sống được coi là một phần trong quá trình điều trị tổng thể để đảm bảo sức khỏe âm đạo sau ung thư vú.

Lưu ý chăm sóc tình trạng âm đạo bị ảnh hưởng sau điều trị ung thư vú

Một số lưu ý chăm sóc tình trạng âm đạo sau ung thư vú bị ảnh hưởng, bao gồm:

• Mặc đồ lót làm từ sợi tự nhiên như cotton và thay đồ lót hàng ngày. Cân nhắc việc không mặc đồ lót khi có thể như lúc đi ngủ.
• Hạn chế mặc đồ lót bó sát, quần tất hoặc quần bó, quần jeans hoặc quần dài vì điều này gây đổ mồ hôi. Đồng thời, hạn chế mặc trang phục bơi hoặc quần áo tập thể dục ẩm ướt.
• Giặt quần áo bằng các sản phẩm giặt không có hương thơm hoặc ít gây dị ứng. Tránh sử dụng các chất làm mềm vải. Cân nhắc rửa lại lần thứ hai nếu các triệu chứng vẫn tồn tại.
• Tránh sử dụng dung dịch vệ sinh phụ nữ và thụt rửa.
• Tránh dùng băng vệ sinh dày quá và giấy vệ sinh có mùi thơm.
• Tránh cạo hoặc tẩy lông vùng sinh dục, đặc biệt khi xảy ra hiện tượng kích ứng.
• Nhẹ nhàng rửa sạch da vùng sinh dục chỉ bằng nước thường với dung dịch vệ sinh vùng kín dịu nhẹ như: Cetaphil®, QV wash® hoặc Dermaveen® và tránh xà phòng, xà phòng lỏng, sữa tắm và sữa tắm tạo bọt.
• Luôn lau khô vùng kín sau vệ sinh (không chà xát).
• Người bệnh có thể tiếp tục hoạt động tình dục. Điều này có thể cải thiện triệu chứng bệnh. Bởi, các hoạt động tình dục đều cải thiện lưu lượng máu và giúp duy trì các mô khỏe mạnh. Nếu khô âm đạo, người bệnh có thể cân nhắc sử dụng chất bôi trơn hoặc kem dưỡng ẩm âm đạo.
• Quan hệ tình dục an toàn với các mối quan hệ nhằm giảm bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs).
• Không hút thuốc. Bởi, điều này làm tăng tình trạng teo cơ bằng cách giảm lưu lượng máu đến vùng sinh dục, ảnh hưởng trực tiếp đến tế bào âm đạo và đe dọa sức khỏe tổng thể.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao estrogen quan trọng đối với sức khỏe âm đạo?

Estrogen quan trọng đối với sức khỏe âm đạo vì:

• Vùng âm đạo cần đủ lượng estrogen để duy trì mô khỏe mạnh.
• Lớp niêm mạc âm đạo phản ứng với estrogen giữ cho thành âm đạo dày và đàn hồi.
• Khi lượng estrogen trong cơ thể giảm thường liên quan đến tình trạng khô âm hộ và âm đạo.
• Trước khi mãn kinh, âm đạo có tính axit nhưng sau khi mãn kinh, độ axit (pH) thay đổi. Điều này ảnh hưởng đến khả năng chống nhiễm trùng của âm đạo và bàng quang.
• Vùng âm hộ cũng thay đổi theo tuổi do mô mỡ giảm và môi lớn (môi ngoài của âm đạo) và lớp da che phủ âm vật co lại. Nếu các khu vực nhạy cảm dễ lộ, tình trạng nứt nẻ có thể xảy ra.
• Cơ sàn chậu trở nên yếu hơn nên việc đi tiểu diễn ra thường xuyên và khó kiểm soát.

2. Liệu pháp hormone thay thế có an toàn không?

Có, liệu pháp hormone thay thế an toàn tùy theo tình trạng bệnh của mỗi người. Hơn nữa, một số liệu pháp còn đang nghiên cứu trên từng trường hợp. Vì vậy, người bệnh hãy đến gặp bác sĩ để được khám, chẩn đoán và lên liệu trình điều trị phù hợp với từng người bệnh. [2]

3. Làm thế nào để cải thiện ham muốn tình dục sau điều trị?

Các vấn đề về tình dục xảy ra ở nhiều phụ nữ đã điều trị ung thư vú. Vì vậy, người bệnh cần nhờ đến sự trợ giúp chuyên môn của bác sĩ để cải thiện ham muốn tình dục sau điều trị, gồm:

• Tham khảo lời khuyên của chuyên gia vật lý trị liệu điều trị sàn chậu: chuyên gia này có thể hướng dẫn người bệnh các kỹ thuật khắc phục vấn đề về tình dục như: thư giãn, xoa bóp, tập vùng chậu,…
• Nghỉ ngơi: mệt mỏi thường là hậu quả của việc trị liệu và khiến người bệnh giảm ham muốn quan hệ tình dục. Vì vậy, người bệnh cần nghỉ ngơi đầy đủ, bao gồm cả nghỉ ngơi vào giữa ngày nếu cần. Đồng thời, người bệnh hãy nhờ người thân hoặc bạn bè giúp làm việc nhà và chăm sóc trẻ em.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ: người bệnh hãy hỏi bác sĩ về những chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ điều trị liên quan vấn đề trong mối quan hệ tình dục.

4. Có nên sử dụng các sản phẩm hỗ trợ khác không?

Không, người bệnh không nên sử dụng các sản phẩm hỗ trợ khác. Nếu muốn, người bệnh hãy trao đổi với bác sĩ để xem sản phẩm có gây ảnh hưởng đến liệu trình điều trị và sức khỏe của bản thân không.

Khoa Ngoại Vú, PlinkCare TP.HCM quy tụ các chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm, liên tục trau dồi các phương pháp điều trị mới trên thế giới giúp chị em tầm soát ung thư vú, các bất thường bẩm sinh hay mắc phải hoặc các bệnh lý tuyến vú khác, để bác sĩ giúp bạn lập kế hoạch điều trị toàn diện, hiệu quả và rút ngắn thời gian đáng kể.

Ngoài ra, PlinkCare TP.HCM cũng liên tục nhập các máy móc, trang thiết bị tân tiến nhằm hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán và điều trị cho người bệnh. Khoa còn lập nhóm “CLB bệnh nhân ung thư vú bệnh viện Tâm Anh” giúp người bệnh có thể chia sẻ những khó khăn, lo lắng với những người bệnh cùng hoàn cảnh.

Sức khỏe âm đạo sau ung thư vú khiến nhiều người bệnh gặp khó khăn trong các hoạt động của cuộc sống, đặc biệt vấn đề quan hệ tình dục. Thông qua bài này, người bệnh biết được nhiều phương pháp điều trị như thuốc theo toa hoặc không kê đơn, thay đổi lối sống. Điều quan trọng, người bệnh hãy trao đổi với bác sĩ về các triệu chứng của bản thân để nhận được lời khuyên phù hợp tùy theo tình trạng của mỗi cá nhân. Sức khỏe và sự thoải mái của người bệnh rất quan trọng nên đừng ngại khi trao đổi những vấn đề này với bác sĩ.