Trẻ chậm nói là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách chẩn đoán bệnh

Trẻ chậm nói là gì?

Trẻ chậm nói là tình trạng trẻ phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với độ tuổi bình thường. Điều này có thể thể hiện qua việc trẻ gặp khó khăn trong việc phát âm, nói và giao tiếp bằng ngôn ngữ như những trẻ khác. Theo thống kê, cứ 5 trẻ thì có 1 trẻ học nói hoặc sử dụng ngôn ngữ chậm hơn những trẻ khác cùng tuổi. (1)

Phân biệt trẻ chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ

Một trong những sai lầm phổ biến của nhiều bậc phụ huynh là ngầm hiểu chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ là giống nhau. Tuy nhiên, hai khái niệm này thực sự có những điểm khác biệt rõ ràng.

Trẻ chậm nói là tình trạng trẻ bị hạn chế khả năng phát âm từ ngữ, nhưng vẫn có khả năng hiểu ngôn ngữ và biết cách giao tiếp thông qua cử chỉ, ánh mắt hoặc hành động. Chẳng hạn, trẻ có thể hiểu những gì người lớn nói và yêu cầu, nhưng không thể đáp lại bằng lời. Đây là dấu hiệu cho thấy trẻ có vấn đề về khả năng phát âm hoặc vận động cơ miệng, chứ không phải về khả năng tiếp thu ngôn ngữ.

Ngược lại, trẻ chậm phát triển ngôn ngữ là tình trạng phức tạp hơn vì trẻ không chỉ gặp khó khăn trong việc phát âm mà còn gặp trở ngại trong việc hiểu và sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả.

Nguyên nhân trẻ chậm nói

Nguyên nhân khiến trẻ chậm nói có thể đến từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm: (2)

• Vấn đề về cấu trúc miệng, chẳng hạn như dính thắng lưỡi và các khiếm khuyết ở vòm miệng.
• Các vấn đề về thính giác như viêm tai giữa, viêm mãn tính và nhiều bệnh lý khác liên quan đến thính giác…
• Thiếu sự tương tác ngôn ngữ với ba mẹ và các thành viên trong gia đình.

Dấu hiệu trẻ chậm nói

Thật khó để phân biệt trẻ chỉ chậm nói hay chậm phát triển ngôn ngữ. Tùy theo từng giai đoạn phát triển khác nhau mà tình trạng chậm nói ở trẻ cũng có những biểu hiện khác nhau. Một số dấu hiệu ba mẹ cần quan tâm ở trẻ chẳng hạn như: (3)

1. Đến 12 tháng

• Trẻ chưa biết bắt chước âm thanh hay lặp lại lời nói của mọi người xung quanh.
• Trẻ không sử dụng cử chỉ, chẳng hạn như chỉ tay hoặc vẫy tay tạm biệt.

2. Đến 18 tháng

• Trẻ thích dùng cử chỉ để giao tiếp hơn là dùng lời nói.
• Gặp khó khăn trong việc hiểu các yêu cầu bằng lời nói đơn giản.

3. Đến 24 tháng

• Trẻ chỉ biết bắt chước lời nói hoặc hành động của người khác.
• Chưa tự nói theo ý mình hoặc chỉ nói được vài từ đơn giản.
• Thường chỉ lặp lại lời nói của người khác, mà không diễn đạt được đúng ý của mình.
• Giọng nói thường khác lạ so với các trẻ cùng tuổi.

4. Đến 36 tháng

• Trẻ vẫn chưa thể kết hợp các từ thành một câu hoàn chỉnh để thể hiện ý muốn.
• Vốn từ vẫn còn hạn chế.
• Không thể gọi tên các vật quen thuộc.
• Ngay cả ba mẹ cũng sẽ khó hiểu được lời nói của con.

Cách chẩn đoán trẻ chậm nói

Theo bác sĩ Tùng – khoa Nhi, PlinkCare, “Chậm nói ở trẻ có thể được phát hiện qua nhiều dấu hiệu khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi và mức độ phát triển của trẻ. Một đứa trẻ bình thường có thể bắt đầu phát âm và học các từ đơn giản vào khoảng 12 tháng tuổi, phát triển khả năng ghép từ thành cụm ngắn ở giai đoạn 18-24 tháng, và bắt đầu tham gia các cuộc hội thoại ngắn ở độ tuổi từ 2 – 3 tuổi.

Nếu nhận thấy trẻ không đạt được các giai đoạn phát triển này, hoặc có các dấu hiệu chậm nói rõ rệt như không phản ứng với lời nói, không bập bẹ hay không thể nói được những từ đơn nào khi hơn 1 tuổi, phụ huynh nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán tình trạng chậm nói.”

Một số cách chẩn đoán trẻ chậm nói thường được bác sĩ sử dụng như:

• Kiểm tra tình trạng vòm miệng.
• Kiểm tra thính giác.
• Đánh giá khả năng ngôn ngữ và giao tiếp của trẻ.

Các bài test trẻ chậm nói

Bài test trẻ chậm nói được sử dụng phổ biến nhất hiện nay chính là bài test Ages and Stages Questionnaire, Third Edition (ASQ-3). Đây là bộ câu hỏi có thể đánh giá sự phát triển của trẻ nhỏ, áp dụng tốt cho trẻ từ 1 tháng đến 66 tháng tuổi (tương đương 5 tuổi rưỡi).

Hiện nay, bài test ASQ-3 đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ và được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Với những câu hỏi dễ hiểu và phù hợp với từng lứa tuổi, phụ huynh hoàn toàn có thể thực hiện bài test chậm phát triển cho trẻ này với con ngay tại nhà để có được những đánh giá khách quan. Hoặc để an tâm hơn, bố mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện và nhờ đến sự hỗ trợ của các bác sĩ chuyên khoa để được hướng dẫn cụ thể và chi tiết nhất.

>>>Có thể bạn chưa biết: Trẻ chậm nói đơn thuần là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết

Trẻ chậm nói phải làm sao?

Tình trạng chậm nói ở trẻ không chỉ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp của trẻ mà còn có thể tác động đến sự phát triển xã hội và học tập về lâu dài. Do đó, khi nhận thấy con có dấu hiệu chậm nói, bố mẹ có thể áp dụng một số biện pháp sau đây để tăng cường giao tiếp và cải thiện tình trạng chậm nói của trẻ.

1. Trò chuyện với bé nhiều hơn

Tích cực tương tác và trò chuyện với trẻ là một trong những cách hiệu quả nhất để giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ. Khi trò chuyện, bố mẹ nên sử dụng ngôn ngữ rõ ràng và chậm rãi. Điều này không chỉ giúp trẻ học được cách phát âm chính xác mà còn giúp trẻ hiểu được nghĩa của các câu. Hãy cố gắng kể chuyện, hát cho bé nghe và thường xuyên gọi tên bé để tập cho bé có phản xạ tốt hơn về các âm thanh xung quanh mình.

2. Cho bé tham gia các hoạt động ngoài trời

Các hoạt động ngoài trời không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất mà còn tạo cơ hội cho trẻ tương tác với thế giới xung quanh, qua đó kích thích sự phát triển ngôn ngữ hiệu quả hơn. Khi tham gia các trò chơi ngoài trời, bé sẽ được tiếp xúc với nhiều tình huống giao tiếp mới, gặp gỡ các bạn mới. Bố mẹ có thể giải thích, mô tả các hoạt động và khuyến khích con diễn đạt suy nghĩ hoặc cảm xúc của mình bằng lời nói.

3. Hạn chế cho con sử dụng thiết bị thông minh

Nhiều ông bố bà mẹ ngày nay thường lạm dụng điện thoại thông minh để con có thể tự chơi mà không cần đến sự giúp đỡ của bố mẹ. Tuy nhiên, điều này lại vô tình làm hạn chế khả năng giao tiếp của trẻ và tăng nguy cơ khiến trẻ mắc chứng chậm nói. Thay vì thế, bố mẹ nên dành nhiều thời gian cho con hơn, khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời và tăng tần suất giao tiếp hàng ngày để con có nhiều cơ hội được “nói chuyện” với bố mẹ, từ đó cải thiện khả năng ngôn ngữ một cách tốt nhất.

4. Phương pháp dạy trẻ chậm nói đặc biệt

Trong một số trường hợp đặc biệt, trẻ chậm nói có thể cần đến sự can thiệp từ các chuyên gia ngôn ngữ trị liệu. Một số phương pháp dạy trẻ chậm nói đặc biệt sẽ giúp trẻ cải thiện kỹ năng ngôn ngữ tốt hơn.

Trẻ chậm nói nên bổ sung gì?

Trẻ chậm nói nên bổ sung gì cũng là vấn đề cần được quan tâm. Bên cạnh các biện pháp can thiệp và hỗ trợ chuyên khoa, trẻ chậm nói cũng cần được thiết lập một chế độ ăn uống tốt nhất cho sự phát triển của trẻ nhỏ.

1. Trẻ chậm nói uống thuốc gì?

Việc sử dụng thuốc để hỗ trợ trẻ chậm nói không phải là biện pháp thông thường và cần có sự chỉ định rõ ràng từ bác sĩ chuyên khoa Nhi. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc bổ sung bao gồm các loại vitamin và thuốc uống bổ não để hỗ trợ gián tiếp cho sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Tuy nhiên, cần phải dùng đúng cách và tuân theo chỉ định của bác sĩ về liều lượng, cách dùng để hạn chế những tác dụng phụ không mong muốn ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

2. Trẻ chậm nói nên uống sữa gì?

Sữa được xem là một phần quan trọng trong chế độ dinh dưỡng của trẻ nhỏ. Đối với trẻ chậm nói, việc cung cấp sữa vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày là điều vô cùng cần thiết. Theo chia sẻ từ các chuyên gia thì việc một đứa trẻ bị chậm nói có thể liên quan đến quá trình hấp thu dưỡng chất kém, ảnh hưởng đến chức năng não bộ.

Các bậc phụ huynh nên ưu tiên lựa chọn các loại sữa nguyên kem ít đường hoặc không đường để bổ sung dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ nhỏ. Do việc bổ sung lượng đường lớn vào cơ thể có thể khiến não bộ bị kích thích dẫn đến trẻ trở nên tăng động, dễ mất tập trung và khó tiếp thu.

3. Trẻ chậm nói nên ăn gì?

Trên thực tế, chế độ dinh dưỡng cho trẻ chậm nói không cần quá khắt khe, trẻ vẫn có thể sử dụng hầu hết các loại thực phẩm hàng ngày. Tuy nhiên, bố mẹ nên ưu tiên những loại thực phẩm sạch, xanh, giàu dinh dưỡng và hạn chế những món ăn chiên rán nhiều dầu mỡ, đặc biệt là đồ ăn nhanh, đồ ăn chế biến sẵn không đảm bảo vệ sinh.

4. Omega cho trẻ chậm nói

Omega-3 là một loại chất béo quan trọng và cần thiết cho sức khỏe tổng thể của mỗi người. Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh Omega-3 có thể mang đến nhiều lợi ích tích cực với trẻ chậm nói. Khi được cung cấp đủ lượng Omega-3 cần thiết sẽ giúp ích cho hoạt động của não bộ, từ đó giúp trẻ ghi nhớ và tập trung cao hơn, nhờ đó có thể cải thiện khả năng ngôn ngữ cho trẻ dễ dàng hơn.

Một số loại thực phẩm giàu Omega-3 tốt cho trẻ chậm nói có thể kể đến như: cá hồi, cá ngừ, trứng, sữa, các loại hạt, rau xanh…

5. DHA cho trẻ chậm nói

DHA (Docosa Hexaenoic Acid) là một loại acid béo không no thuộc nhóm Omega-3 mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe và sự phát triển của mỗi người, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Loại acid béo này giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ thông qua sự kích thích hệ thống thần kinh. DHA có thể được tìm thấy trong một số loại sữa công thức và các loại thực phẩm tự nhiên như cá, hải sản, các loại hạt, lòng đỏ trứng gà, rau xanh…

Trẻ chậm nói khám ở đâu tốt?

Bác sĩ Tùng cho biết, khi phát hiện trẻ có dấu hiệu chậm nói, điều quan trọng là bố mẹ cần đưa trẻ đến thăm khám và tìm kiếm sự can thiệp y tế kịp thời. Các bác sĩ Nhi khoa sẽ đánh giá toàn diện các kỹ năng phát triển của trẻ thông qua các bài kiểm tra ngôn ngữ, thính giác và phát triển tâm lý đặc biệt. Từ đó xác định nguyên nhân gây chậm nói và đề xuất các biện pháp can thiệp phù hợp.

Chuyên khoa Nhi – Hệ thống PlinkCare là địa chỉ thăm khám và chăm sóc sức khỏe đáng tin cậy được nhiều phụ huynh lựa chọn hiện nay. Quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giỏi chuyên môn, dày kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại. Trẻ chậm nói khi được thăm khám tại PlinkCare sẽ được xây dựng phác đồ cá nhân hóa và hỗ trợ điều trị từ nhiều chuyên khoa có liên quan, nhằm mang đến kết quả điều trị tốt nhất, giúp trẻ nhanh chóng cải thiện khả năng ngôn ngữ cũng như bắt kịp sự phát triển với bạn bè cùng tuổi.

Câu hỏi thường gặp

1. Trẻ chậm nói có ảnh hưởng đến trí tuệ không?

Điều này không hoàn toàn đúng. Chậm nói có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như việc trẻ thiếu sự giao tiếp hoặc “lười” nói vì tiếp xúc nhiều với điện thoại, ipad. Ngoài ra chậm nói cũng có thể liên quan đến các khiếm khuyết về thính giác, vòm miệng…

Cho đến hiện nay, vẫn chưa có bất kỳ bằng chứng nào xác định việc trẻ chậm nói sẽ làm ảnh hưởng đến trí tuệ của trẻ. Điều quan trọng là bố mẹ nên quan tâm và theo dõi sức khỏe của con trẻ nhiều hơn, nếu nhận thấy trẻ bị chậm nói quá lâu và kèm theo những biểu hiện bất thường khác, thì bố mẹ nên nhanh chóng đưa trẻ đến thăm khám và chẩn đoán tại các cơ sở y tế hoặc bệnh viện chuyên khoa uy tín để kịp thời điều trị.

2. Trẻ em chậm nói nhất là bao nhiêu tháng?

Ở hầu hết những đứa trẻ khỏe mạnh bình thường khi bước vào giai đoạn 12 đến 15 tháng tuổi sẽ bắt đầu nói những từ đơn giản. Đến 18 tháng, trẻ sẽ biết khoảng 10 đến 20 từ và bắt đầu hoàn thành một câu đơn giản vào khoảng 24 tháng tuổi.

Nếu nhận thấy trẻ chưa nói hoặc chỉ nói rất ít sau 18 tháng tuổi, điều này có thể được xem là chậm nói. Ở giai đoạn từ 3 tuổi đến 4 tuổi, các biểu hiện chậm nói ở trẻ sẽ rõ ràng hơn. Lúc này bố mẹ nên nhanh chóng đưa trẻ đến các bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra, đánh giá và nhận được sự hỗ trợ cần thiết.

Để đặt lịch thăm khám và lắng nghe tư vấn từ các chuyên gia về cách chăm sóc trẻ chậm nói, bố mẹ có thể liên hệ đến Chuyên khoa Nhi, PlinkCare theo thông tin sau:

Trẻ chậm nói không chỉ là một vấn đề ngôn ngữ đơn thuần mà còn phản ảnh nhiều vấn đề tiềm ẩn khác về tâm lý và sức khỏe của trẻ nhỏ. Do đó, việc nhận biết các dấu hiệu và hỗ trợ điều trị sớm có thể giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp một cách hiệu quả, hạn chế tối đa những ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển của trẻ trong tương lai.