Thuốc ngủ là gì? Tác dụng khi sử dụng đúng cách như thế nào?

Vậy thuốc ngủ là thuốc gì? Những loại thuốc ngủ nào cần kê đơn, loại nào không cần kê đơn? Người bệnh nên dùng thuốc ngủ như thế nào để an toàn, đảm bảo tác dụng của thuốc ngủ được phát huy hiệu quả?

Thuốc ngủ là gì?

Thuốc ngủ là loại thuốc thường được sử dụng cho người bị mất ngủ, khó ngủ, ngủ chập chờn không yên giấc, thường xuyên thức giấc giữa đêm… giúp ngủ ngon và sâu giấc hơn. Hiện nay có nhiều loại thuốc ngủ khác nhau, mỗi loại có cấu trúc hóa học và tác dụng dược lý riêng. Tùy theo từng nguyên nhân gây mất ngủ và triệu chứng mà bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc ngủ phù hợp. (1)

Tác dụng của thuốc ngủ

Uống thuốc ngủ có tác dụng gì? Nhìn chung, công dụng của thuốc ngủ giúp hỗ trợ người bị rối loạn giấc ngủ có thể ngủ ngon giấc hơn. Khi dùng thuốc ngủ, người bệnh có thể dễ dàng đi vào giấc ngủ, hạn chế tình trạng trằn trọc khó ngủ.

Bên cạnh đó, tác dụng của thuốc ngủ giúp phần nào ngăn ngừa được những vấn đề trong giấc ngủ như ngủ chập chờn không sâu giấc, dễ gặp ác mộng, hay thức giấc giữa đêm và khó trở lại giấc ngủ. Một số loại giấc ngủ còn có tác dụng hỗ trợ an thần, giúp giảm tình trạng lo lắng, căng thẳng. Đây cũng là những nguyên nhân gây mất ngủ ở người bệnh.

Tuy nhiên, thuốc ngủ cũng không hoàn toàn điều trị chứng mất ngủ hay các vấn đề liên quan đến rối loạn giấc ngủ. (2)

Mất ngủ uống thuốc gì?

Người bị mất ngủ có thể sử dụng kết hợp thuốc hỗ trợ cùng thuốc điều trị mất ngủ để khắc phục nguyên nhân gây mất ngủ. Người thường xuyên bị mất ngủ cũng có thể dùng các loại thực phẩm chức năng, thảo dược giúp hỗ trợ ngủ ngon giấc hơn. Lưu ý, tất cả những thuốc hỗ trợ, thuốc điều trị hay thực phẩm chức năng cần tuân theo chỉ định của bác sĩ. Tùy theo nguyên nhân mà người bị mất ngủ uống các loại thuốc phù hợp để khắc phục tình trạng rối loạn giấc ngủ. (3)

3 nhóm thuốc ngủ phổ biến

1. Thuốc ngủ không kê đơn

Trong nhóm thuốc điều trị mất ngủ, thuốc ngủ không kê đơn phù hợp với những người mất ngủ cấp tính do jetlag (rối loạn giấc ngủ do thay đổi múi giờ đột ngột tại điểm đến), sang chấn tâm lý, căng thẳng lo lắng… Bạn có thể dễ dàng mua thuốc tại các nhà thuốc hoặc các cửa hàng bán thiết bị, vật tư y tế.

Thuốc ngủ không kê đơn thường không áp dụng điều trị cho các trường hợp mất ngủ mãn tính.

Các loại thuốc ngủ không kê đơn phổ biến bao gồm:

• Thuốc hỗ trợ giấc ngủ có chứa kháng histamine: Thường dùng cho người bị mất ngủ do nghẹt mũi, ho khi mắc bệnh cúm hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên. Các loại thuốc chứa doxylamine succinate sẽ khiến bạn dễ đi vào giấc ngủ hơn. Tuy nhiên, những loại thuốc này cũng có thể gây ra các biểu hiện như buồn ngủ vào ban ngày, khô miệng, mờ mắt, táo bón và khó tiểu. Các loại thuốc kháng histamine phổ biến như Diphenhydramine (Benadryl), Doxylamine (Unisom)…
• Melatonin: Hormone melatonin giúp kiểm soát chu kỳ ngủ-thức tự nhiên của cơ thể. Một số nghiên cứu cho thấy bổ sung melatonin có thể hỗ trợ ngủ nhanh hơn ở người hay trằn trọc khó ngủ, người bị lệch múi giờ (khi đi du lịch, công tác…). Tác dụng phụ của loại thuốc ngủ không kê đơn này có thể bao gồm đau đầu, buồn nôn và buồn ngủ ban ngày. (4)

2. Thuốc ngủ thảo dược

Thuốc ngủ thảo dược là một loại thuốc ngủ không kê đơn có nguồn gốc từ thực vật như các loại cây, lá, hoa,… Thuốc ngủ thảo dược thường được biết đến với công dụng tác động đến hệ thần kinh, giúp hỗ trợ giảm lo lắng căng thẳng và giúp người mất ngủ dễ đi vào giấc ngủ hơn.

3. Thuốc ngủ theo toa

Thuốc ngủ theo toa là các loại thuốc được dùng theo chỉ định của bác sĩ. Người bệnh không được tự ý dùng thuốc hoặc thay đổi liều lượng của thuốc.

Công dụng của thuốc ngủ theo toa có thể giúp dễ ngủ hay ngủ sâu giấc hơn hoặc bao gồm cả hai công dụng này.

Một số loại thuốc ngủ theo toa phổ biến được bác sĩ chỉ định với người bị mất ngủ nghiêm trọng, mất ngủ mãn tính bao gồm: (5)

• Daridorexant (Quviviq)
• Doxepin (Silenor)
• Eszopiclone (Lunesta)
• Lemborexant (Dayvigo)
• Ramelteon (Rozerem)
• Suvorexant (Belsomra)
• Temazepam (Restoril)
• Triazolam (Halcion)
• Zaleplon (Sonata)
• Zolpidem (Ambien, Edluar, Zolpimist)

Trước khi chỉ định loại thuốc theo toa phù hợp với người bệnh, bác sĩ có thể đặt ra những câu hỏi để nắm được nguyên nhân gây mất ngủ, khoảng thời gian diễn ra tình trạng mất ngủ… Người bệnh cũng được thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán để loại trừ những nguyên nhân mất ngủ do bệnh lý; kiểm tra các vấn đề liên quan đến dị ứng, phản ứng khi dùng những loại thuốc khác, tiền sử bệnh lý… Sau khi xem xét tất cả các yếu tố, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp, tránh các tương tác thuốc không như ý có thể xảy ra.

Xem thêm: 3 nhóm thuốc ngủ liều mạnh thường gặp: Tác dụng và lưu ý khi sử dụng.

Tác dụng phụ của thuốc ngủ

Việc sử dụng thuốc ngủ cũng có thể gây một số tác dụng phụ nếu không dùng đúng cách. Các tác dụng phụ của thuốc ngủ thường gặp bao gồm: (6)

• Cảm giác nóng đốt hoặc ngứa ran ở bàn tay, cánh tay, bàn chân hoặc chân
• Thay đổi khẩu vị
• Táo bón
• Tiêu chảy
• Mất thăng bằng
• Chóng mặt
• Buồn ngủ ban ngày
• Khô miệng hoặc cổ họng
• Đau đầu
• Ợ hơi, ợ nóng
• Mệt mỏi, lơ mơ, kém tỉnh táo, có vấn đề về sự chú ý hoặc trí nhớ vào hôm sau
• Đau dạ dày
• Tay chân run rẩy không kiểm soát

Các tác dụng nguy hiểm của thuốc ngủ bao gồm: co giật, suy hô hấp. Một số người còn gặp phản ứng dị ứng do thuốc ngủ dẫn đến khó thở, đau ngực, buồn nôn và sưng phù toàn bộ cơ thể.

Xem thêm: Uống thuốc ngủ có hại không? 14 tác hại khi lạm dụng thuốc ngủ.

Việc lạm dụng thuốc ngủ, dùng thuốc quá liều hoặc uống trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến chức năng não, thay đổi cấu trúc giấc ngủ, gây tình trạng lệ thuộc thuốc ngủ. Người bệnh sẽ không thể ngủ nếu không uống thuốc. Tình trạng dùng thuốc kéo dài còn gây nên các tác dụng phụ khác, bao gồm:

• Nguy cơ mất trí nhớ, đặc biệt ở người cao tuổi
• Thoái hóa não, tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer
• Có thể dẫn đến trầm cảm
• Rối loạn chức năng tình dục
• Suy hô hấp trong khi ngủ, có thể dẫn đến tử vong

Lưu ý khi dùng thuốc ngủ

Thuốc ngủ là một trong những phương pháp điều trị chứng mất ngủ phổ biến nhất. Nếu sử dụng đúng cách, thuốc ngủ có thể giúp bạn dễ dàng chìm vào giấc ngủ. Ngược lại, nếu dùng sai cách, thuốc ngủ có thể gây ra những tác dụng phụ nguy hiểm.

Để làm tăng hiệu quả của điều trị mất ngủ, cùng với việc dùng thuốc ngủ đúng cách, bạn cần lưu ý: (7)

• Kết hợp thuốc ngủ cùng với thay đổi lối sống nhằm cải thiện giấc ngủ.
• Một số vấn đề về giấc ngủ có thể đến từ nguyên nhân bệnh lý, do đó nên chủ động thăm khám nếu bị mất ngủ kéo dài.
• Không lạm dụng thuốc ngủ, uống quá liều chỉ định hay dùng trong thời gian dài trừ khi có chỉ định từ bác sĩ.
• Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng bởi mỗi loại thuốc ngủ sẽ có hướng dẫn về cách dùng thuốc và liều lượng dùng khác nhau.
• Thuốc sẽ cần thời gian để phát huy tác dụng, bạn có thể mất vài đêm trước khi thấy giấc ngủ của mình được cải thiện. Do đó, bạn không nên thay đổi liều lượng mà không tham khảo ý kiến với bác sĩ.
• Một số loại thuốc có thể gây mất ngủ trở lại nếu ngưng dùng thuốc quá đột ngột. Nếu bạn nhận thấy tác dụng phụ hoặc có bất kỳ mối lo ngại nào khác khi ngừng dùng thuốc ngủ, cần trao đổi sớm với bác sĩ để tìm ra giải pháp an toàn.
• Nên đến bệnh viện ngay lập tức nếu nhận thấy các tác dụng phụ của thuốc ngủ như buồn nôn, nôn ói, mất ngủ tái phát, phát ban da, rối loạn nhận thức,…
• Người đang có các vấn đề về sức khỏe như mắc bệnh thận, các vấn đề về gan, huyết áp thấp, khó thở, rối loạn nhịp tim hoặc co giật… nên cẩn thận hơn khi dùng thuốc ngủ.
• Phụ nữ mang thai nên hạn chế việc dùng thuốc ngủ khi không thật sự cần thiết.
• Rất ít nghiên cứu được thực hiện về việc sử dụng thuốc ngủ cho trẻ em và hầu hết các chuyên gia đều khuyên không nên sử dụng thuốc hỗ trợ giấc ngủ ở lứa tuổi này. Nếu trẻ bị mất ngủ kéo dài, hãy đưa trẻ đến thăm khám tại bệnh viện có chuyên khoa thần kinh thay vì tự ý cho trẻ sử dụng thuốc ngủ.
• Thuốc ngủ cũng có thể tương tác với các loại thuốc khác và gây tác dụng phụ nguy hiểm. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc nếu bạn đang sử dụng những loại thuốc khác.

Cách giúp đi vào giấc ngủ nhanh không dùng thuốc

Làm sao để dễ dàng đi vào giấc ngủ mà không cần đến thuốc ngủ? Bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Tạo thói quen ngủ vào cùng một thời điểm mỗi ngày
• Tắt đèn phòng ngủ
• Không ngủ trong ngày hoặc chỉ ngủ trưa tối đa 30 phút
• Tập thể dục trước khi ngủ ít nhất 2 giờ
• Tránh sử dụng điện thoại di động hoặc thiết bị điện tử trước khi ngủ ít nhất 1 giờ
• Thư giãn trước khi ngủ bằng cách nghe nhạc, đọc sách, viết nhật ký…
• Tránh sử dụng caffeine (bao gồm trà, cà phê,…), bia rượu hay thức uống có cồn vào chiều tối.
• Tắm nước ấm, ngâm chân với nước ấm trước khi ngủ
• Dùng các loại trà thảo dược, uống sữa ấm trước khi ngủ
• Tránh ăn trước khi ngủ 2-3 giờ để thức ăn kịp tiêu hóa hết
• Massage, bấm huyệt để thư giãn trước khi ngủ

Câu hỏi thường gặp

1. Khi nào cần sử dụng thuốc ngủ?

Chỉ nên uống thuốc ngủ khi bạn bị mất ngủ trong nhiều ngày liền và gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống như cảm thấy mệt mỏi vào ban ngày, không thể tập trung làm việc hay học tập, tâm trạng thay đổi dễ cáu gắt…

2. Mang thai có được uống thuốc ngủ không?

Khi chưa được bác sĩ chỉ định, phụ nữ đang mang thai và dự định có thai không nên dùng thuốc ngủ. Một số nghiên cứu phát hiện ra rằng thuốc ngủ có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho em bé sau này.

3. Trẻ em có thể uống thuốc dễ ngủ không?

Với các loại thuốc ngủ thảo dược, chưa có hướng dẫn cụ thể cho trẻ em nhưng hầu hết các bác sĩ đều khuyến cáo không nên dùng thuốc hỗ trợ giấc ngủ cho trẻ dưới 5 tuổi ngoại trừ những trường hợp rất hiếm gặp. Nếu cần dùng thuốc ngủ cho trẻ, bắt buộc phải có chỉ định từ bác sĩ về loại thuốc, liều lượng, thời gian sử dụng.

4. Một viên thuốc ngủ có tác dụng trong bao lâu?

Tùy theo từng loại thuốc ngủ mà tác dụng của thuốc ngủ có thể kéo dài từ 4-10 tiếng. Thông thường, các loại thuốc ngủ có hiệu quả tốt nhất trong 4-8 tiếng đầu tiên sau khi uống thuốc.

5. Thuốc ngủ có gây nghiện không?

Thuốc ngủ có thể gây nghiện nếu lạm dụng, sử dụng thuốc quá mức và không kiểm soát. Khi bị nghiện thuốc ngủ, người bệnh khó hoặc không thể ngủ khi không dùng thuốc ngủ.

Thuốc ngủ có thể giúp bạn dễ đi vào giấc ngủ và ngủ ngon hơn. Dùng quá liều một số loại thuốc ngủ có thể dẫn đến mê sảng, suy hô hấp, tuần hoàn, thậm chí tử vong. Do đó, nếu cảm thấy bị mất ngủ, tốt nhất nên thăm khám tại các cơ sở uy tín để được chẩn đoán, điều trị.

Người bệnh bị mất ngủ có thể thăm khám tại khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Hệ thống PlinkCare. Chuyên khoa quy tụ các chuyên gia, bác sĩ được đào tạo chuyên môn sâu trong lĩnh vực rối loạn giấc ngủ. Đặc biệt, Khoa Thần kinh nói riêng và Hệ thống Bệnh viện Tâm Anh nói chung đầu tư nhiều máy móc giúp chẩn đoán, điều trị hiệu quả mất ngủ, khó ngủ và các bệnh lý thần kinh khác như hệ thống máy chụp CT 768 lát cắt,  máy chụp MRI 1,5 – 3 Tesla, máy đo điện não, máy đo đa ký giấc ngủ, máy kích thích từ trường xuyên sọ,…

Tóm lại, không phải lúc nào người bệnh mất ngủ cũng cần sử dụng thuốc ngủ. Khi được chỉ định dùng, người bệnh cần cẩn trọng và tuân theo chỉ định của bác sĩ để tránh tình trạng phụ thuộc hay gặp phải các tác dụng phụ của thuốc.