Tắc ruột: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Tắc ruột là gì?

Tắc ruột là tình trạng tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn ruột non hay ruột già. Ruột đóng vai trò vận chuyển thức ăn và chất thải từ dạ dày đến trực tràng, hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn. Trường hợp ruột bị tắc sẽ gây nên tình trạng thức ăn và chất thải không thể di chuyển hoặc di chuyển chậm, gây ra các hệ lụy cho hệ tiêu hóa.

Ruột non được nối trực tiếp với dạ dày, đóng vai trò tiêu hóa, hấp thụ dưỡng chất từ thức ăn. Thức ăn sau khi được tiêu hóa sẽ tiếp tục di chuyển xuống ruột già. Tại đây, quá trình tổng hợp vitamin, hấp thụ nước, muối và phân hủy bilirubin (một loại sắc tố mật) sẽ diễn ra.

Khi có tình trạng tắc ruột, thức ăn sẽ không được hấp thu và đào thải ra ngoài một cách bình thường. Đoạn ruột tắc nghẽn có thể bị viêm, ruột phía trên giãn to. Nếu không được xử lý kịp thời có thể gây vỡ ruột, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí tính mạng của người bệnh.

Theo các bác sĩ chuyên khoa, tỷ lệ mắc hội chứng tắc nghẽn ruột non (small bowel obstructions – SBO) thường cao hơn tắc nghẽn ruột già (large bowel obstructions – LBO). Bệnh tắc ruột xuất hiện ở cả nam và nữ với tỷ lệ gần tương đương nhau. Yếu tố chính ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc bệnh và phân loại tắc ruột thường đến từ các nguyên nhân như phẫu thuật, ung thư, bệnh lý mãn tính, dị vật, liệu pháp điều trị…

Phân loại tắc ruột

Dưới đây là các phân loại thường gặp ở tắc đường ruột dựa trên nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh lý: (1)

1. Tắc ruột cơ học

Bị tắc ruột cơ học là tình trạng tắc nghẽn ruột do nguyên nhân thực thể, có thể do ung thư đường ruột, u bên ngoài đè vào, bất thường giải phẫu đường ruột, dây dính sau mổ… gây cản trở thức ăn đi qua ruột. Đây là phân loại phổ biến và xảy ra ở nhiều đối tượng khác nhau.

2. Tắc ruột cơ năng

Bệnh tắc ruột cơ năng (liệt ruột) xảy ra khi các vấn đề về cơ hoặc thần kinh gây gián đoạn chức năng nhu động ruột. Liệt ruột có thể làm chậm hoặc ngưng trệ sự chuyển động của thức ăn và nước qua hệ tiêu hóa, khiến người bệnh buồn nôn, nôn mửa và khó chịu vùng bụng.

3. Theo tiến triển của bệnh

Tắc ruột cấp tính và tắc ruột bán cấp

• Cấp tính: Bệnh lý xảy ra đột ngột, khởi phát trong thời gian ngắn và có mức độ nguy hiểm cao, thường do một bệnh nền khác gây nên.
• Bán cấp: Bệnh lý tiến triển trong khoảng vài ngày đến vài tuần, không quá nguy hiểm như tắc ruột cấp tính nếu được phát hiện và điều trị kịp thời.

Tắc ruột hoàn toàn và tắc ruột không hoàn toàn

• Hoàn toàn: Đây là bệnh lý nghiêm trọng, gây tắc nghẽn hoàn toàn một đoạn ruột. Dịch tiêu hóa không thể lưu thông qua đoạn ruột tắc nghẽn. Điều này khiến người bệnh thường không thể đi đại tiện, không xì hơi được, bụng chướng to dần, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
• Không hoàn toàn: Đây là tình trạng ruột bị tắc nghẽn một phần, làm chậm quá trình di chuyển của dịch tiêu hóa qua ruột. Hội chứng tắc ruột không hoàn toàn có thể gây đầy hơi, khó tiêu, khó đi cầu, đau bụng…

Đối tượng có nguy cơ tắc ruột

Bệnh lý này xảy ra ở nhiều đối tượng khác nhau, chủ yếu là ở những người có hệ tiêu hóa không ổn định hoặc mắc các bệnh nền liên quan. Dưới đây là một số đối tượng có nguy cơ tắc ruột cao: (2)

1. Tắc ruột ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh thường bị tắc ruột do tình trạng lồng ruột (phần ruột này lồng vào một phần ruột khác), xoắn ruột. Dấu hiệu tắc ruột ở trẻ sơ sinh thường mơ hồ, trẻ thường quấy khóc, sốt, bỏ bú, nôn ói…

2. Tắc ruột ở trẻ em

Trẻ em cũng là đối tượng dễ bị tắc ở ruột do hệ tiêu hóa còn non nớt, nếu không ăn uống, sinh hoạt đúng cách rất dễ mắc phải bệnh lý này. Ngoài ra, hội chứng lồng ruột cũng là một trong những nguyên nhân tắc ruột chủ yếu ở trẻ dưới 3 tuổi.

Khi ruột bị tắc trẻ thường sốt cao, phân lẫn máu, nôn dịch xanh vàng, mệt mỏi, mắt lờ đờ, căng cứng bụng… Người lớn nên quan sát và đưa trẻ đến bệnh viện khi có các dấu hiệu bất thường để tránh dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

3. Tắc ruột ở người già

Người già thường bị tắc ở ruột do các nguyên nhân như dính ruột, dây thắt, thoát vị hoặc ung thư đường ruột. Ngoài ra, lối sinh hoạt thiếu khoa học như ăn quá nhiều thực phẩm chứa chất xơ, bị táo bón lâu ngày, nhai không kỹ… cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tắc ruột ở người già. Một số biểu hiện tắc ruột ở người già dễ nhận biết là đầy hơi, chướng bụng, đau bụng, khó đi cầu, mệt mỏi…

4. Người mắc bệnh lý về ruột

• Bệnh viêm ruột (inflammatory bowel disease – IBD): Các bệnh lý như viêm ruột mạn tính từng vùng (Crohn) có thể khiến mô sẹo hình thành trên thành ruột của người bệnh và gây nên tình trạng hẹp, tắc ruột.
• Viêm túi thừa: Bệnh lý này xảy ra khi các túi thừa trong đại tràng bị viêm, sưng, gây tắc nghẽn một phần ruột.
• Xoắn đại tràng: Đây là tình trạng một phần đại tràng bị xoắn gây tắc nghẽn, thiếu máu cục bộ. Bệnh lý này nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến hoại tử và thủng đại tràng.

Nguyên nhân tắc ruột

Có rất nhiều nguyên nhân gây nên hội chứng tắc ruột, tuy nhiên hội chứng này thường được chia thành 2 nhóm chính sau:

1. Nguyên nhân gây tắc ruột cơ học

• Dính do phẫu thuật: Đây là hiện tượng ruột dính vào thành bụng hoặc dính vào nhau do các dải sẹo hình thành khi thực hiện các phẫu thuật vùng bụng chậu trước đó, gây nên tình trạng tắc nghẽn đường ruột.
• Thoát vị: Các đoạn ruột có thể thoát vị qua chỗ thành bụng suy yếu (thoát vị thành bụng, thoát vị bẹn…) gây tắc nghẽn hoặc chèn ép ruột.
• Khối u: Tế bào ung thư có thể hình thành trong ruột hoặc di căn từ các bộ phận khác trong cơ thể đến ruột. Sự tăng trưởng của khối u gây tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ ruột.

2. Nguyên nhân gây tắc ruột cơ năng

• Tiền sử phẫu thuật vùng bụng hoặc chậu.
• Viêm nhiễm trong ổ bụng.
• Rối loạn chuyển hóa gây hạ kali máu.
• Nhiễm khuẩn toàn thân.
• Rối loạn chức năng cơ và thần kinh.
• Tụ máu: Chấn thương thành bụng, tạng đặc, tạng rỗng, hệ mạch; phình động mạch chủ bụng.
• Tổn thương thận hoặc lồng ngực: Nhồi máu cơ tim, gãy xương sườn dưới, viêm thùy dưới phổi…
• Thuốc: Một số loại thuốc có thể làm ngưng trệ tạm thời nhu động ruột như thuốc chẹn kênh canxi, thuốc phiện, thuốc trầm cảm…

Triệu chứng tắc ruột

Tắc ruột ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, gây khó khăn trong sinh hoạt thường ngày của người bệnh do các triệu chứng như:

• Đau bụng dữ dội hoặc đau bụng từng cơn
• Chướng bụng
• Buồn nôn, nôn mửa
• Chán ăn
• Táo bón hoặc không đi cầu được
• Không xì hơi được
• Khó chịu, mệt mỏi
• Rối loạn nhịp tim

Chẩn đoán tắc ruột

Chẩn đoán bệnh tắc ruột dựa vào các thông tin khai thác từ bệnh sử, kết quả khám lâm sàng, xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang, chụp CT, chụp MRI… Từ các thông tin thu được, bác sĩ sẽ xác định tắc ruột hoàn toàn hay không hoàn toàn, vị trí tắc, mức độ, nguyên nhân gây tắc, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp cho người bệnh.

Biến chứng của tắc ruột

Ruột bị tắc có thể gây nên các biến chứng như mất nước, rối loạn cân bằng điện giải, vỡ ruột, suy thận, nhiễm trùng máu, viêm phúc mạc…

Điều trị tắc ruột

Tắc ruột là bệnh lý nguy hiểm và cần được điều trị kịp thời để tránh các biến chứng không mong muốn. Dựa vào kết quả chẩn đoán mà bác sĩ sẽ xác định phương pháp điều trị tắc ruột phù hợp như:

• Điều trị nội khoa bằng thuốc giảm đau, chống co thắt…
• Truyền dịch, dinh dưỡng tĩnh mạch
• Đặt ống thông dạ dày giải áp
• Phẫu thuật tắc ruột

Cách phòng ngừa tắc ruột

Thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đến chức năng hệ tiêu hóa. Để phòng ngừa tình trạng tắc ruột, người bệnh nên lưu ý các vấn đề sau:

• Uống đủ lượng nước cơ thể cần
• Dành thời gian cho các hoạt động thể dục thể thao
• Hình thành thói quen ăn chậm, nhai kỹ, ăn từng miếng nhỏ và nghiền nát thức ăn
• Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì chỉ tập trung vào 3 bữa chính
• Tiêu thụ lượng chất xơ phù hợp với nhu cầu của cơ thể
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Thắc mắc thường gặp

Dưới đây là những vấn đề người bệnh thường thắc mắc khi gặp phải hội chứng tắc ruột: (3)

1. Tắc ruột có nguy hiểm không?

Đây là bệnh lý nguy hiểm, mức độ nặng phụ thuộc vào phân loại, độ tuổi, bệnh nền và thời gian phát hiện. Trường hợp tắc ruột cơ học hoàn toàn mà không được can thiệp y tế kịp thời, tỷ lệ tử vong là rất cao. Do đó ngay khi có các dấu hiệu bị tắc ruột, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra và xử lý nhanh chóng.

2. Tắc ruột có phải mổ không?

Không phải tất cả các trường hợp tắc ở ruột đều cần phải mổ. Bác sĩ sẽ dựa trên kết quả chẩn đoán, từ đó đưa ra phương pháp điều trị cụ thể. Thông thường người bệnh chỉ mổ khi bị tắc ruột hoàn toàn hoặc do các nguyên nhân cơ học, hay khi các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả như mong muốn.

3. Tắc ruột có đi ngoài được không?

Người bệnh vẫn có thể đi ngoài khi tắc ruột không hoàn toàn, tuy nhiên tùy thuộc vào vị trí tắc và mức độ nghiêm trọng mà việc đại tiện có thể khó khăn hơn. Trường hợp tắc ruột hoàn toàn, người bệnh thường sẽ không đi đại tiện được, không xì hơi được.

4. Cách chăm sóc bệnh nhân tắc ruột

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
• Uống đủ lượng nước cần cho các hoạt động của cơ thể.
• Thường xuyên đi lại, vận động, có thể tham gia các hoạt động phù hợp.
• Giữ tâm trạng nhẹ nhàng, thoải mái, hạn chế căng thẳng.
• Điều chỉnh thói quen đi vệ sinh, người bệnh nên đi vệ sinh vào cùng 1 thời điểm mỗi ngày, không nên nhịn đi ngoài quá lâu.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ nhằm phát hiện sớm các bất thường để được điều trị nhanh chóng, tránh các biến chứng không mong muốn.
• Tham khảo ý kiến của bác sĩ về cách chăm sóc người bệnh tắc ruột trong và sau thời gian điều trị.

5. Bị tắc ruột nên ăn gì?

Như đã đề cập, dinh dưỡng có sự ảnh hưởng nhất định tới hệ tiêu hóa. Người bị tắc ruột nên đến khám với bác sĩ chuyên khoa để nhận được lời khuyên y tế về việc có nên tiếp tục ăn bằng đường miệng hay không. Trường hợp tắc ruột hoàn toàn, thường sẽ phải nhịn ăn. Đối với tắc ruột không hoàn toàn, người bệnh có thể ăn các thực phẩm dễ tiêu hóa theo chỉ định của bác sĩ.

6. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế nếu xuất hiện tình trạng đau bụng dữ dội kèm theo các triệu chứng như sốt, nôn mửa dai dẳng, chướng bụng, khô môi, táo bón lâu ngày, không xì hơi được… để được kiểm tra và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa, Hệ thống PlinkCare là đơn vị đi đầu trong cung cấp dịch vụ nội soi và phẫu thuật nội soi tiêu hóa cao cấp. Trung tâm hội tụ các chuyên gia đầu ngành, có nhiều kinh nghiệm trong khám chữa các bệnh lý liên quan đến hệ tiêu hóa, trong đó có tắc ruột.

Ngoài ra, trung tâm còn chú trọng đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại với máy móc và trang thiết bị tiên tiến, hỗ trợ tối ưu quá trình chẩn đoán và điều trị, giúp bảo vệ sức khỏe của người bệnh.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn về sức khỏe, Quý khách vui lòng liên hệ trực tiếp qua:

Tắc ruột là bệnh lý nguy hiểm có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và can thiệp y tế kịp thời. Người bệnh nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm những bất thường về hệ tiêu hóa, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp, hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tổng thể.