Soi đáy mắt: Chỉ định, quy trình, phương pháp và kết quả

Soi đáy mắt là gì?

Soi đáy mắt là một bài kiểm tra mà bác sĩ nhãn khoa sử dụng để nhìn đáy mắt, võng mạc (vùng cảm nhận ánh sáng và hình ảnh), đĩa thị giác (nơi dây thần kinh thị giác đưa thông tin đến não) và các mạch máu.

Khi nào cần soi đáy mắt?

Soi đáy mắt thường được sử dụng thường quy khi khám mắt [1]. Soi đáy mắt cũng được dùng để kiểm tra mắt nhằm phát hiện và đánh giá các triệu chứng bong võng mạc hoặc các bệnh nhãn khoa như bệnh tăng nhãn áp, các dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh cao huyết áp, tiểu đường, hoặc các bệnh khác ảnh hưởng đến mạch máu. [2]

Có 2 loại kính soi đáy mắt:

• Kính toàn thị (panoptic) – hơi giống kính viễn vọng.
• Kính tiêu chuẩn (standard head) – dạng kính soi đáy mắt truyền thống nhỏ gọn hơn.

Đối tượng chỉ định và không chỉ định soi đáy mắt

Tùy theo tình trạng sức khỏe và cơ địa từng người mà bác sĩ sẽ xếp người bệnh vào nhóm đối tượng chỉ định hoặc không chỉ định khi soi đáy mắt.

1. Chỉ định soi đáy mắt

Các đối tượng được chỉ định soi đáy mắt bao gồm người bệnh gặp vấn đề về võng mạc, giác mạc, dây thần kinh thị giác, đĩa thị giác, hoàng điểm….

2. Chống chỉ định soi đáy mắt

Đối tượng chống chỉ định soi đáy mắt bao gồm các trường hợp gặp tác dụng phụ do thuốc giãn đồng tử gây ra:

• Chóng mặt.
• Khô miệng.
• Mặt đỏ.
• Buồn nôn và ói mửa.

Ngoài ra, người bệnh tăng nhãn áp góc đóng cấp tính, đục giác mạc, đục thủy tinh thể hoặc mắt bị kích thích nhiều cũng không nên thực hiện soi đáy mắt.

Soi đáy mắt có thể phát hiện gì?

Soi đáy mắt có thể phát hiện nguyên nhân tiềm ẩn của các bệnh sau:

• Viêm võng mạc do virus.
• Bệnh tiểu đường.
• Bệnh tăng nhãn áp (cườm nước).
• Huyết áp cao.
• Thoái hóa hoàng điểm do tuổi tác.
• Khối u ác tính trong mắt.
• Các vấn đề về thần kinh thị giác.
• Bong tróc võng mạc.

Kết quả soi đáy mắt có độ chính xác lên đến 90% – 95%, giúp phát hiện giai đoạn đầu của nhiều bệnh nghiêm trọng.

Phương pháp soi đáy mắt

Có 3 phương pháp soi đáy mắt được sử dụng phổ biến hiện nay: soi đáy mắt trực tiếp, soi đáy mắt gián tiếp và nội soi đèn khe.

1. Soi đáy mắt trực tiếp

Bác sĩ nhãn khoa sẽ thực hiện bài kiểm tra bằng cách cho người bệnh ngồi trong một căn phòng tối và chiếu một chùm ánh sáng qua đồng tử bằng kính soi đáy mắt. Kính soi đáy mắt có kích thước bằng một chiếc đèn pin gồm 1 nguồn sáng và các thấu kính nhỏ khác nhau cho phép bác sĩ nhìn thấy rõ đáy mắt.

2. Soi đáy mắt gián tiếp

Người bệnh sẽ nằm hoặc ngồi ở tư thế nửa nghiêng, bác sĩ sẽ giữ mắt mở và chiếu luồng ánh sáng cực chói vào mắt bằng dụng cụ đeo trên đầu giống đèn của thợ mỏ, từ đó nhìn rõ đáy mắt thông qua một thấu kính được đặt gần mắt. Người bệnh sẽ được yêu cầu nhìn theo nhiều hướng khác nhau. Phương pháp này cho phép bác sĩ nhìn rõ hơn toàn bộ võng mạc, bao gồm cả những phần phía trước khó nhìn thấy bằng các phương pháp khác

3. Soi đáy mắt với đèn khe

Người bệnh sẽ được yêu cầu tựa cằm và trán lên một giá đỡ của đèn khe, để giữ phần đầu ổn định. Bác sĩ nhãn khoa sẽ sử dụng phần kính hiển vi của đèn khe và một thấu kính nhỏ đặt sát phía trước mắt để kiểm tra. Kỹ thuật này tương đối giống soi đáy mắt gián tiếp, tuy nhiên có độ phóng đại cao hơn và trường nhìn hẹp hơn.

Quy trình soi đáy mắt

Quy trình soi đáy mắt gồm 3 bước: trước khi soi, tiến hành soi và sau khi có kết quả.

1. Trước khi soi

Người bệnh hoàn toàn có thể ăn uống bình thường trước khi soi đáy mắt. Tuy nhiên, những trường hợp sau cần thảo luận trước với bác sĩ:

• Dị ứng với thuốc.
• Người bệnh tăng nhãn áp hoặc có tiền sử gia đình bị tăng nhãn áp.
• Đang sử dụng thuốc.

Trước khi soi đáy mắt, bác sĩ có thể nhỏ thuốc làm giãn đồng tử, đôi khi gây cay mắt.

2. Tiến hành soi

Soi đáy mắt thường được tiến hành cùng lúc với các bài test thị lực khác và là một phần của quy trình khám sức khỏe tổng quát. Bác sĩ sẽ tiến hành soi đáy mắt theo 1 trong 3 cách: soi đáy mắt trực tiếp, soi đáy mắt gián tiếp và nội soi đèn khe.

Trong quá trình soi đáy mắt, người bệnh có thể cảm thấy áp lực hoặc khó chịu do nguồn sáng hơi chói, tuy nhiên sẽ không đau mắt. Trường hợp cần nhỏ thuốc giãn đồng tử nên tham khảo tư vấn chuyên môn từ bác sĩ xem bao lâu mắt phục hồi trạng thái bình thường. Trường hợp thuốc chưa hết tác dụng, người bệnh có thể đeo kính râm và không tự lái xe về nhà mà cần có người đi cùng.

3. Sau khi có kết quả

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhãn khoa nếu gặp bất kỳ triệu chứng bất thường nào sau khi rời khỏi phòng khám bao gồm:

• Khô miệng.
• Buồn nôn.
• Ói mửa.

Ý nghĩa kết quả soi đáy mắt

Sau khi có kết quả soi đáy mắt, bác sĩ sẽ thảo luận với người bệnh bất cứ triệu chứng nào khác thường. Kết quả bình thường cho thấy [3]:

• Tầm nhìn 20/20, có nghĩa là bạn có thể nhìn rõ một số vật thể từ khoảng cách 20 feet (khoảng 6m).
• Phân biệt được màu sắc.
• Không có dấu hiệu của bệnh tăng nhãn áp (tổn thương thần kinh thị giác).
• Dây thần kinh thị giác, võng mạc và cơ mắt không có biểu hiện bất thường.
• Không xuất hiện các dấu hiệu của bệnh hoặc vấn đề về mắt.

Kết quả bất thường cho thấy mắt gặp vấn đề hoặc tình trạng sức khỏe mắt cần điều trị:

• Giảm thị lực cần sử dụng kính mắt hoặc kính áp tròng để điều tiết thị lực.
• Loạn thị.
• Nhiễm trùng.
• Mắt bị tổn thương.

Các tình trạng sau thường phổ biến ở trẻ em nhưng có thể gặp ở người lớn:

• Ống lệ bị tắc khiến mắt chảy nhiều nước.
• Nhược thị xảy ra khi não và mắt không hoạt động đồng thời.
• Lác mắt khi 2 mắt không nằm thẳng hàng với nhau.

Kết quả cũng giúp phát hiện một số bệnh nghiêm trọng để bác sĩ lên phác đồ điều trị kịp thời:

• Thoái hóa hoàng điểm tuổi già (AMD): một phần nhỏ của võng mạc bị hư, gây khó khăn cho việc hoạt động của mắt.
• Đục thủy tinh thể: hiện tượng mắt xuất hiện đốm trên thủy tinh thể, làm ảnh hưởng đến tầm nhìn. Đục thủy tinh thể khá phổ biến ở người lớn tuổi.
• Trầy xước giác mạc: gây mờ mắt hoặc khó chịu.
• Dây thần kinh hoặc mạch máu bị tổn thương: tổn thương dây thần kinh và mạch máu làm xuất hiện triệu chứng chảy máu. Tổn thương ở võng mạc do bệnh tiểu đường gây nên được gọi là bệnh võng mạc tiểu đường.
• Tăng nhãn áp: chỉ phát hiện khi khám mắt và nếu không được điều trị kịp thời người bệnh có khả năng mù lòa rất cao.

Câu hỏi thường gặp về soi đáy mắt

1. Soi đáy mắt có đau không?

Không. Luồng sáng mạnh được sử dụng trong quá trình soi đáy mắt có thể gây khó chịu, tuy nhiên chúng hoàn toàn không gây đau đớn cho mắt. Tương tự với áp lực từ thủ thuật soi đáy mắt gián tiếp có khả năng làm mắt cảm thấy khó chịu nhưng cũng không làm đau mắt. Trường hợp sử dụng thuốc nhỏ mắt có thể làm mắt châm chích trong thời gian ngắn khi nhỏ, hoặc người bệnh cũng có thể cảm thấy miệng có vị lạ.

2. Soi đáy mắt nhanh không?

Soi đáy mắt thường chỉ kéo dài 5 – 10 phút, tuy nhiên đây chỉ là phần nhỏ trong số các bài kiểm tra mắt.

3. Soi đáy mắt ở đâu tốt?

Các bệnh viện uy tín được trang bị công nghệ máy móc hiện đại và tay nghề bác sĩ cao sẽ giúp quá trình soi đáy mắt diễn biến nhanh chóng và đem lại kết quả chính xác nhất.

Trung tâm Mắt Công nghệ cao, PlinkCare TPHCM được trang bị đèn khe model 700GL nhập khẩu chính hãng từ Nhật Bản. Hệ thống tân tiến giúp tăng độ sáng và độ sắc nét, tạo ra hình ảnh rõ hơn so với áp dụng các nguồn sáng thông thường vì không bị tác động nhiều bởi các yếu tố ngoại vi, hình ảnh rõ ràng giúp bác sĩ quan sát đáy mắt và các phân đoạn của mắt, với độ chính xác cao làm người bệnh hoàn toàn yên tâm trong suốt quá trình thăm khám.

Soi đáy mắt không chỉ phát hiện sớm các vấn đề về mắt mà còn phòng ngừa các bệnh nguy hiểm, vì vậy chúng ta nên tích cực chủ động trong việc khám sức khỏe định kỳ, cũng như đi khám mắt nếu mắt đột nhiên xuất hiện triệu chứng bất thường.