Hồng ban nút: Dấu hiệu, nguyên nhân & cách chẩn đoán

Hồng ban nút là bệnh gì?

Tổn thương hồng ban nút là dấu hiệu của tế bào mỡ dưới da bị viêm và hình thành vết sần, hoặc u cục. Những vết hồng ban xuất hiện ngẫu nhiên trên cơ thể, nhưng nhiều nhất tại khớp chi dưới. Nguyên nhân phổ biến nhất là do nhiễm trùng cơ thể, dẫn đến sự tổn thương ở hệ cơ vân và da. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể do các nguyên nhân khác gây nên. Bệnh có thể xảy ra với bất cứ ai, nhưng nhóm phụ nữ và người từ 20 – 30 tuổi có tỷ lệ mắc hồng ban nút cao hơn.

Quan sát từ bên ngoài, vết hồng ban có hình thái tròn hoặc oval, kích thước lớn nhỏ ngẫu nhiên. Hơn 50% trường hợp bị đau khớp, viêm màng hoạt dịch khi hồng ban bắt đầu xuất hiện. Hồng ban nút thường lành tính, những triệu chứng thường kéo dài khoảng 3 tuần, hoặc 6 tuần nếu nặng. Tuy nhiên, bệnh khó xác định được căn nguyên, hoặc bệnh lý tiềm ẩn. Đây cũng là một trong những lý do khiến cho bệnh hồng ban đỏ khó điều trị triệt để, thậm chí làm bệnh nặng hơn hoặc phát triển thành các biến chứng phức tạp. (1)

Dấu hiệu và triệu chứng mắc bệnh hồng ban nút

Đặc hiệu của bệnh hồng ban nút là các nốt sưng màu đỏ hoặc tím. Nốt ban đỏ thường có kích thước từ 1 – 6 cm, xuất hiện ở cẳng chân và phân bố đối xứng. Những vị trí như đùi hoặc cánh tay khá hiếm gặp, nhưng cũng không loại trừ khả năng có thể xuất hiện nốt hồng ban. Tính chất chung của các nốt hồng ban này gồm: (2)

• Ấn vào thấy đau tại vùng da đỏ
• Có các nốt nằm dưới da
• Vùng da hồng ban mềm
• Có vẩy

Ngoài ra, người bệnh đôi khi sẽ có một số triệu chứng toàn thân kèm theo, phần lớn là do ảnh hưởng từ tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể. Những triệu chứng này có thể là:

• Sốt nhẹ
• Suy nhược cơ thể
• Đau khớp sau khi ngủ dậy
• Chán ăn
• Những triệu chứng của nhiễm liên cầu khuẩn hoặc viêm ruột

Nguyên nhân mắc bệnh hồng ban nút

Bệnh hồng ban nút đỏ hầu hết là vô căn (chiếm 55%), y khoa cho rằng bệnh có mối liên hệ mật thiết với các phản ứng miễn dịch, vì hầu hết người bệnh bị hồng ban nút đều có kèm theo các tình trạng rối loạn điển hình khác như nhiễm streptococcus, tổn thương u hạt sarcoid, viêm đại tràng.

Ngoài ra, những nguyên nhân khác cũng có khả năng gây ra bệnh như: (3)

Do nhiễm trùng: Những bệnh lý như nhiễm trùng hầu họng do liên cầu khuẩn, bệnh lao nguyên phát, viêm gan do virus hay nhiễm các vi khuẩn/ký sinh trùng: Yersinia gây tiêu chảy, Chlamydia, amip…

Tác dụng phụ từ thuốc: Những loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ gây bệnh hồng ban nút như: Thuốc tránh thai đường uống, thuốc chống viêm không steroid, các loại thuốc có công dụng điều trị các bệnh nhiễm khuẩn…

Các bệnh lý nguyên phát: Bệnh viêm loét đại tràng, bệnh crohn, bệnh phổi u hạt… Với nguyên nhân này, người bệnh cần điều trị bệnh nguyên phát để giải quyết triệt để hồng ban nút đỏ.

Bị hồng ban đỏ có biến chứng nguy hiểm gì không?

Hồng ban nút là một bệnh lý lành tính, tỷ lệ phát triển biến chứng tương đối thấp. Đa phần những biến chứng của hồng ban đỏ đến từ bệnh nguyên phát chứ không phải do tình trạng trực tiếp diễn tiến. Những biến chứng đó có thể bao gồm:

• Viêm tĩnh mạch sâu
• Viêm phổi
• Bệnh viêm cầu thận cấp

Tuy nhiên, người bị hồng ban nút kéo dài, hoặc tái phát nhiều lần, các nốt hồng ban có thể lan rộng sang các khớp khác. Bệnh cũng trở thành mạn tính và bùng phát từng đợt trong năm.

Cách chẩn đoán bệnh hồng nút

1. Chẩn đoán lâm sàng

Chẩn đoán lâm sàng là bước đầu tiên của quy trình thăm khám và chẩn đoán hồng ban nút. Bác sĩ sau khi có các thông tin cơ bản của người bệnh bao gồm: các triệu chứng lâm sàng, bệnh cảnh, bệnh sử của người bệnh và gia đình nếu cần thiết, sẽ tiến hành khám thực thể. Những hạng mục cần khám bao gồm:

Đánh giá tổn thương da: Vết đỏ được xác định là hồng ban nút khi có đặc điểm: Màu đỏ hoặc tím, hình dạng tròn hoặc oval với kích thước từ  1 – 6 cm, và có xu hướng xuất hiện đối xứng ở chi dưới. Những vết hồng ban cũ đã lành cũng sẽ không có dấu hiệu bị sẹo hoặc lở loét.

Kiểm tra hạch lympho ngoại biên: Đánh mức độ nghiêm trọng của hồng ban nút, bệnh càng nặng thì khả năng có hạch lympho dưới da tại các khớp càng cao. Ngoài ra, sự xuất hiện của hạch lympho ngoại biên cũng là dấu hiệu hồng ban nút là do nhiễm trùng hoặc một bệnh lý nguyên phát ác tính gây ra.

Kiểm tra tầm vận động khớp: Tại những khớp quanh vùng hồng ban nút đỏ, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng viêm sưng, cơn đau khớp của người bệnh. Người bệnh có thể được yêu cầu đi lại, hoặc co duỗi khớp gối, khớp khuỷu, xoay cổ chân để bác sĩ đánh giá được biên độ vận động hiện tại, tương ứng với mức độ nghiêm trọng.

2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Dựa vào kết quả chẩn đoán lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh thực hiện các chẩn đoán cận lâm sàng để xác định rõ nguyên nhân mắc bệnh hồng ban nút, đánh giá tiên lượng bệnh để đưa ra hướng điều trị cuối cùng.

Những hạng mục chẩn đoán cận lâm sàng mà người bệnh cần thực hiện bao gồm:

• Xét nghiệm máu để đánh giá tốc độ máu lắng, chỉ số CRP.
• Cấy bệnh phẩm ASO, PCR ở họng nếu nghi ngờ người bệnh nhiễm vi khuẩn streptococcus beta hemolytic nhóm A.
• Xét nghiệm phân để loại từ khả năng bệnh viêm hồng ban do nhiễm khuẩn.
• Chụp X quang phổi để loại trừ bệnh nguyên phát lao vào phổi u hạt.
• Đánh giá giải phẫu bệnh: Tình trạng viêm vách mô mỡ, viêm quanh mạch máu. Lớp mô mỡ dưới da có bị dày không. Người bệnh có hiện tượng xơ hóa vách lớp mô mỡ, tế bào cỡ lớn hay mô hạt không.

3. Chẩn đoán phân biệt

Hồng ban nút là một dạng viêm lớp mỡ dưới da, những vết hồng ban dễ bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý khác. Vì vậy, bác sĩ cũng sẽ cần chẩn đoán để loại trừ khả năng người bệnh mắc bệnh khác nhưng có triệu chứng tương đồng hồng ban nút. Những bệnh đó bao gồm:

• Viêm mạch nốt
• Hồng ban Bazin
• Viêm tắc tĩnh mạch nông
• Hồng ban bệnh phong

Phương pháp điều trị hồng ban nút dứt điểm

1. Quy tắc điều trị

Quy tắc điều trị bệnh hồng ban nút bao gồm:

• Điều trị bệnh lý căn nguyên
• Dừng các loại thuốc nghi ngờ là nguyên nhân gây bệnh
• Điều trị các bệnh lý toàn thân
• Điều trị bệnh theo triệu chứng
• Người bệnh cần kết hợp nghỉ ngơi, thực hiện các biện pháp điều trị bảo tồn khớp tổn thương

2. Các điều trị cụ thể

Bệnh hồng ban nút chủ yếu được điều trị bằng thuốc, mục đích là để giải quyết các triệu chứng lâm sàng của người bệnh. Cải thiện chức năng các khớp viêm, tình trạng hồng ban trên da. Bác sĩ sẽ kê cho người bệnh những loại thuốc có công dụng chống viêm, giảm sưng để làm thuyên giảm cơn đau khớp. Tùy thuộc vào mức độ cơn đau và tầm vận động hiện tại mà bác sĩ sẽ quyết định loại thuốc phù hợp. Những thuốc điều trị phổ biến bao gồm:

• Thuốc giảm đau chống viêm không steroid
• Các dạng thuốc NSAID như ibuprofen, indomethacin
• Thuốc Kali iodide, không chỉ định cho người có bệnh lao
• Corticosteroid đường uống. Sử dụng trong liệu trình ngắn khi người bệnh bị hồng ban nút nặng, gặp các vấn đề suy nhược cơ thể.

Trong quá trình điều trị bệnh, người bệnh cũng cần tuân theo những lưu ý sau đây:

• Để chân, hoặc vùng khớp có hồng ban nút được nghỉ ngơi đầy đủ
• Nâng cao chân khi nằm
• Chườm lạnh
• Không tạo áp lực, đè vật nặng lên chân hoặc vùng khớp có hồng ban nút

Bị bệnh hồng ban nút đi chữa ở đâu

Bệnh hồng ban nút tuy là một bệnh lành tính, nhưng một trong những lý do phổ biến thất bại trong điều trị đến từ việc không xác định đúng nguyên nhân gây bệnh. Hơn nữa, chúng có khả năng tiềm ẩn nhiều bệnh lý khác, không chỉ riêng vấn đề viêm nhiễm trong hệ cơ xương khớp.

Người bệnh nên tìm đến những bệnh viện lớn, đa khoa có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa nội cơ xương khớp để thăm khám và điều trị bệnh. Trong trường hợp hông ban nút đi kèm với các bệnh lý về phổi, tiêu hóa… các bác sĩ chuyên khoa sẽ phối hợp với nhau để đưa ra phương án điều trị tối ưu đối với điều trị sức khỏe người bệnh.

Một số câu hỏi thường gặp

1. Hồng ban nút có phải là lupus ban đỏ?

Đây là 2 bệnh lý hoàn toàn khác nhau. Hồng ban nút được phân biệt khi các vết ban xuất hiện chủ yếu là ở chân, tại các khớp và đối xứng hai bên. Vẫn có trường hợp nốt hồng ban đỏ xuất hiện ở tay, cổ… nhưng không quá nhiều. Đối với lupus ban đỏ, các vết ban xuất hiện nhiều ở mặt, cổ, tay và chân. Không có hiện tượng xuất hiện đối xứng 2 bên như hồng ban nút.

2. Hồng ban nút có tự khỏi không?

Hồng ban nút có tự khỏi không cũng là vấn đề rất được quan tâm. Đây là một bệnh lành tính và có thể tự giới hạn. Các triệu chứng có thể tự khỏi sau đó 4 tuần. Nhưng nếu như triệu chứng kéo dài hơn 6 tuần, người bệnh có thêm tình trạng suy nhược sức khỏe, cơn đau khớp càng trở nên nghiêm trọng hơn thì cần đến bệnh viện khám càng sớm càng tốt để bác sĩ kịp thời can thiệp xử lý.

3. Bệnh hồng ban nút có lây không?

Bệnh hồng ban nút không thể lây từ người sang người dưới các hình thức nào. Yếu tố di truyền cũng không phải là nguyên nhân tăng khả năng mắc bệnh hồng ban nút.

4. Bệnh hồng ban nút có chữa khỏi được không?

Hiệu quả điều trị bệnh phụ thuộc nhiều vào các yếu tố:

• Mức độ nghiêm trọng của bệnh
• Tình trạng tổn thương khớp, cơ
• Tiên lượng của bệnh
• Bệnh lý nguyên phát hoặc bệnh lý tiềm ẩn
• Khả năng đáp ứng phác đồ điều trị của từng người

Sau khi thăm khám và chẩn đoán đầy đủ, bác sĩ sẽ thông tin cho người bệnh về phương hướng điều trị, khả năng đáp ứng dựa trên đặc điểm sức khỏe riêng. Từ đó, có lịch tái khám phù hợp để bác sĩ có thể theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị.

5. Bệnh hồng ban nút nên kiêng ăn gì?

Những thực phẩm mà người bệnh cần kiêng là:

• Thực phẩm dị ứng
• Thực phẩm có nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn…
• Thực phẩm có nhiều natri như thực phẩm đóng hộp, sấy khô…
• Thực phẩm có lượng đường quá cao như bánh kẹo, trái cây ngọt, nước ngọt…

Hồng ban nút là một dạng của bệnh viêm lớp mỡ dưới da, không chỉ gây tổn thương hệ cơ bắp mà còn tổn thương đến da. Bệnh thường gặp ở nữ giới, thuộc độ tuổi từ 20 – 30. Đây là một bệnh lành tính, mục tiêu điều trị là giải quyết theo triệu chứng hoặc xác định và điều trị bệnh lý căn nguyên.

Dù hồng ban nút không gây nguy hiểm cho tính mạng người bệnh, nhưng triệu chứng của bệnh có thể làm sụt giảm chất lượng cuộc sống khá nhiều. Nếu các vết hồng ban vẫn không khỏi sau 6 tuần, người bệnh cần nhanh chóng đi khám với bác sĩ để được chẩn đoán bệnh và điều trị kịp thời, phòng ngừa các biến chứng phức tạp có thể xảy ra.