Hạch trung thất là gì? Nguyên nhân, chẩn đoán, kích thước và vị trí

Hạch trung thất là gì?

Trung thất là một khoang nằm trong lồng ngực chứa các cơ quan: tim, tuyến ức, khí quản, ống ngực, hạch lympho, tuyến ức ở trẻ em, thần kinh hoành, mạch máu to như động mạch chủ.

Hạch trung thất là một trong các loại hạch bạch huyết nằm ở trong khoang trung thất. Như các hạch bạch huyết khác, hạch trung thất có chức năng miễn dịch cho cơ thể. Khi gặp tình trạng nhiễm trùng, hạch có thể sưng to bất thường.

Có một số bệnh lý liên quan tới hạch trung thất như: viêm hạch bạch huyết ở trung thất, hạch tăng sản phản ứng hoặc bệnh ung thư (ung thư di căn hạch trung thất, u lympho…). Tùy từng bệnh lý, việc điều trị sẽ được chỉ định theo phác đồ phù hợp. (1)

Các nhóm hạch trung thất thường gặp

Các hạch trung thất có thể chia đơn giản thành các hạch ở cao và các hạch ở thấp. Hạch cao ở trên cổ và ngực, kéo dài xuống tới giới hạn trên của động mạch phổi trái. Các hạch trung thất thấp thì có ở khoang ngực dưới, gần đáy phổi.

Các nhóm hạch chính ở mỗi vùng trung thất như sau:

• Trung thất trên: Hạch cánh tay/tiền mạch, hạch cạnh khí quản;
• Trung thất dưới: hạch trước màng ngoài tim;
• Trung thất giữa: các hạch bạch huyết khí phế quản trên và dưới, phế quản phổi (dẫn lưu các hạch bạch huyết trong phổi);
• Trung thất sau: hạch gần thực quản, hạch giữa thực quản, hạch cạnh động mạch chủ, hạch cạnh đốt sống, hạch cơ hoành trên.

Xét về góc độ y khoa thì người ta chia theo 13 nhóm hạch gồm:

• Hạch cổ thấp, thượng đòn, hõm ức;
• Hạch cạnh khí quản cao;
• Hạch trước mạch máu;
• Nhóm sau khí quản;
• Hạch cạnh khí quản thấp phải;
• Hạch cạnh khí quản thấp trái;
• Hạch cửa sổ phổi chủ;
• Hạch cạnh chủ;
• Hạch cựa khí quản;
• Hạch cạnh thực quản;
• Hạch dây chằng phổi;
• Hạch cạnh rốn phổi;
• Hạch liên thùy.

Vị trí hạch trung thất nằm ở đâu?

Các hạch trung thất có mặt ở cả ba khoang chức năng của trung thất, mặc dù hầu hết các mô bạch huyết được tìm thấy ở khoang trước và khoang giữa. Nguyên nhân của bệnh lý bạch huyết thay đổi tùy theo phân khu.

Kích thước hạch trung thất là bao nhiêu?

Hạch trung thất thường có kích thước nhỏ hơn 10mm theo trục ngắn. Các hạch bạch huyết khỏe mạnh có thể lớn hơn do tăng sản phản ứng do nhiễm trùng cấp tính hoặc các bệnh phổi mãn tính như khí thũng hoặc xơ phổi. Tuy nhiên, hạch bạch huyết phì đại là điều đáng lo ngại nhất đối với một quá trình bệnh lý như ung thư hạch, di căn ác tính hoặc bệnh sarcoidosis (u hạt).

Một số hình ảnh hạch trung thất trên CT

Nguyên nhân hạch trung thất

Các tình trạng gây viêm ở vùng ngực có thể gây sưng hạch bạch huyết ở ngực. Hạch trung thất không phải lúc nào cũng có nghĩa là ung thư, mặc dù ung thư là nguyên nhân phổ biến. Các hạch bạch huyết cũng có thể bị phì đại do nhiễm trùng và các bệnh viêm nhiễm.

1. Bệnh ung thư

• Ung thư di căn hạch trung thất: Tế bào ung thư thường di căn tới các hạch, đặc biệt là hạch trung thất và gây tổn thương, khả năng miễn dịch của cơ thể suy giảm rõ rệt. Khi tế bào ung thư đã di căn, việc điều trị gặp rất nhiều khó khăn, tính mạng của bệnh nhân có nguy cơ bị đe dọa.
• Ung thư nguyên phát ở hạch trung thất: Hai dạng ung thư thường gặp đó là lympho hodgkin và lympho không hodgkin. Ung thư vốn được biết đến là căn bệnh hiểm nghèo, nếu bệnh nhân không phát hiện và điều trị sớm thì sức khỏe sẽ suy giảm nghiêm trọng, việc kiểm soát diễn biến bệnh gặp rất nhiều khó khăn và làm suy giảm tuổi thọ.

2. Nhiễm trùng

Bệnh hạch trung thất có thể do các thực thể không phải ung thư. Các quá trình viêm và nhiễm trùng cấp tính hoặc mãn tính nguyên phát xảy ra ở tất cả các khoang của trung thất và có thể dẫn đến sưng hạch.

Trên toàn thế giới, hạch trung thất chủ yếu liên quan đến bệnh lao, một bệnh có tỷ lệ lây nhiễm cao. Các bệnh nhiễm nấm, vi khuẩn hoặc virus khác cũng có thể gây ra bệnh hạch trung thất như: bệnh cầu trùng, bệnh histoplasmosis, nhiễm Covid-19 nghiêm trọng…

3. Bệnh tự miễn

Tình trạng tự miễn dịch xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào các mô của cơ thể. Một số tình trạng tự miễn dịch nhất định có thể gây sưng hạch bạch huyết trung thất, bao gồm: bệnh Sarcoid, Lupus, hội chứng Sjogren… (2)

4. Các tình trạng viêm khác

Tại Hoa Kỳ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh hạch trung thất. Các tình trạng viêm khác có thể gây sưng hạch bạch huyết trung thất bao gồm: bệnh bụi phổi, viêm phổi quá mẫn, bệnh xơ nang…

Triệu chứng hạch trung thất

Vì hạch trung thất nằm bên trong khoang ngực nên thường chỉ được quan sát thông qua kiểm tra hình ảnh. Bệnh hạch trung thất thường không gây ra triệu chứng. Nhưng khi các hạch trung thất mở rộng, có thể chèn ép các cấu trúc bên trong ngực và gây ra triệu chứng như:

1. Ho

Hạch trung thất có liên quan đến các vấn đề ở phổi, như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh lao, viêm phổi quá mẫn… thường gây ra triệu chứng ho. Tùy thuộc vào bệnh lý mắc phải mà cơn ho có thể kéo dài dai dẳng hoặc ho thành từng đợt. (3)

2. Hụt hơi

Hạch trung thất có thể gây ra triệu chứng hụt hơi ở người bệnh. Nguyên nhân là do đường thở bị chèn ép hoặc bị tắc, khiến người bệnh cảm thấy khó thở, hụt hơi, hô hấp khó khăn.

3. Khò khè

Triệu chứng khó thở, thở khò khè hoặc khó thở sâu có thể phát sinh do bị chèn ép hoặc tắc nghẽn đường thở. Tình trạng này là do hạch trung thất mở rộng, gây chèn ép đường thở, dẫn đến khó thở, thở khò khè. Việc nén đường thở có thể làm hạn chế luồng không khí và làm suy giảm chức năng phổi.

4. Khó nuốt

Các hạch bạch huyết viêm trung thất, đặc biệt là viêm hạch lao là tình trạng chèn ép thực quản ngực và gây khó nuốt.

Hạch trung thất có nguy hiểm không?

Hạch trung thất thường là gợi ý về các bệnh liên quan đến phổi, như bệnh lao, ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Ngoài di căn, các hạch bạch huyết trung thất ác tính có thể là do u lympho, một nhóm bệnh ung thư phát sinh từ các tế bào bạch cầu. Nhóm bệnh này là nguyên nhân thường gặp nhất gây ra bệnh lý hạch ở khoang trước nhưng cũng là nguyên nhân thường gặp gây bệnh hạch ở khoang giữa.

>> Xem thêm: Hạch trung thất có nguy hiểm không? Ở vị trí nào đáng lo nhất?

Hạch trung thất cũng có liên quan đến tình trạng viêm và nhiễm trùng cấp hoặc mạn tính nguyên phát xảy ra ở tất cả các khoang của trung thất, dẫn đến sưng hạch. Khi các mạch bạch huyết của trung thất bị tổn thương, có thể cản trở chức năng miễn dịch, dinh dưỡng và hô hấp bình thường.

Một số bệnh lý liên quan hạch trung thất không thể bỏ qua

Có một số bệnh lý liên quan đến hạch trung thất như viêm hạch bạch huyết trung thất, hạch tăng sản phản ứng, ung thư di căn hạch trung thất, ung thư nguyên phát ở hạch trung thất, lao phổi…

1. Viêm hạch bạch huyết

Viêm hạch bạch huyết là tình trạng nhiễm trùng các hạch bạch huyết. Đây thường là hậu quả của nhiễm trùng do vi khuẩn. Các hạch bạch huyết chứa đầy các tế bào bạch cầu giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng. Hạch bạch huyết thường nhỏ và mềm, khi các hạch bạch huyết bị nhiễm trùng, thường là do nhiễm trùng bắt đầu ở một vị trí khác trong cơ thể, hạch thường tăng kích thước và gây đau nhức.

Viêm hạch bạch huyết có thể là một trong hai loại:

• Viêm hạch khu trú: là loại phổ biến nhất, liên quan đến một hoặc một vài hạch ở gần khu vực bắt đầu nhiễm trùng. Ví dụ như các hạch sưng to do nhiễm trùng amidan có thể được cảm nhận ở vùng cổ.
• Viêm hạch toàn thân: xảy ra ở hai hoặc nhiều nhóm hạch bạch huyết, có thể do một bệnh nhiễm trùng lây lan qua đường máu hoặc một căn bệnh khác ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể.

2. Hạch tăng sản phản ứng

Hạch tăng sản phản ứng là một tổn thương dạng nốt lành tính, có đặc điểm mô bệnh học là sự tăng sinh rõ rệt của các tế bào lympho đa dòng, không gây ung thư, hình thành các nang với trung tâm mầm hoạt động. Tổn thương gặp ở nhiều cơ quan khác nhau như hốc mắt, phổi, da và đường tiêu hóa.

Đây là bệnh ít gặp, do hiện tượng tăng sinh một hoặc nhiều thành phần của hạch. Hạch tăng sản phản ứng có bốn loại gồm: tăng sản nang, tăng sản vùng cận vỏ, tăng sản xoang, tăng sản hỗn hợp.

3. Ung thư di căn hạch trung thất

Các hạch bạch huyết mở rộng cũng có thể xảy ra do di căn của các bệnh ung thư khác như: ung thư thực quản, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư đường tiêu hóa. Các tế bào ung thư phổi thường di chuyển đến hạch trung thất trước tiên. Đó là lý do tại sao cần kiểm tra các hạch bạch huyết trung thất để xác định xem ung thư có lan rộng hay không.

Trong một số trường hợp, hạch bạch huyết trung thất mở rộng xảy ra do ung thư phổi thứ phát, khi ung thư di căn lan từ một bộ phận khác của cơ thể đến phổi và sau đó đến các hạch bạch huyết.

4. Ung thư nguyên phát ở hạch trung thất

Ung thư nguyên phát ở hạch trung thất thường gặp là thành ung thư hạch Hodgkin và ung thư hạch không Hodgkin. Bệnh hạch trung thất xảy ra ở hơn 85% trường hợp ung thư hạch Hodgkin so với chỉ 45% trường hợp mắc ung thư hạch không Hodgkin. Mặc dù hình ảnh chụp ngực có thể xác định các hạch bạch huyết bất thường, nhưng chẩn đoán xác định chỉ có thể được thực hiện bằng sinh thiết.

5. Lao hạch

Bệnh lao hạch thường gây sưng đau ở một hoặc nhiều hạch bạch huyết. Thông thường, bệnh khu trú ở chuỗi cổ tử cung trước hoặc sau (70-90%) hoặc thượng đòn. Lao hạch thường ở hai bên và có thể liên quan đến các hạch bạch huyết không liền kề. Vị trí tĩnh mạch cảnh – động mạch cảnh là phổ biến nhất và tái phát xảy ra trong khoảng 5% trường hợp.

Phương pháp chẩn đoán hạch trung thất

Hạch trung thất có thể được chẩn đoán bằng các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm ngực, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp MRI. Những xét nghiệm này có thể cung cấp thông tin về số lượng và kích thước của hạch bạch huyết mở rộng. Các xét nghiệm khác giúp chẩn đoán chính xác về hạch trung thất bao gồm:

1. Nội soi trung thất

Khi thực hiện nội soi trung thất, bác sĩ sẽ rạch một vết nhỏ được ngay phía trên xương ức hoặc xương ức. Sau đó, đưa dụng cụ sợi quang gọi là ống nội soi trung thất qua vết mổ và đưa vào phần giữa của ngực để lấy mẫu của một hoặc một số hạch bạch huyết. Bệnh nhân được gây mê toàn thân khi bác sĩ thực hiện thủ thuật nội soi trung thất. (4)

2. Sinh thiết hạch trung thất

Nếu nguyên nhân gây hạch trung thất chưa được xác định chắc chắn, bác sĩ sẽ chỉ định làm sinh thiết hạch trung thất để kiểm tra mô bằng kính hiển vi. Sinh thiết hạch trung thất được thực hiện bằng các kỹ thuật không xâm lấn, ít rủi ro hơn cho bệnh nhân, giúp bác sĩ xác định được:

• Xem ung thư phổi đã có di căn hay chưa;
• Xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho bệnh nhân;
• Chẩn đoán một số bệnh như bệnh lao hoặc các vấn đề về phổi khác.

Điều trị hạch trung thất

Hạch trung thất là kết quả của một căn bệnh tiềm ẩn hoặc do nhiễm trùng. Do đó, việc điều trị hạch trung thất cần dựa vào nguyên nhân gây bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm:

• Điều trị bằng thuốc: Nếu nguyên nhân gây hạch trung thất là do viêm, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc chống viêm không steroid để giảm viêm và sưng. Trường hợp rối loạn miễn dịch tự miễn, corticosteroid có thể được kê đơn để giảm viêm và sưng.
• Hóa trị hoặc xạ trị: Được áp dụng điều trị trong trường hợp bệnh nhân ung thư như ung thư hạch Hodgkin hoặc ung thư hạch không Hodgkin. Phương pháp này có thể được khuyến nghị để thu nhỏ khối u và kiểm soát sự lây lan của tế bào ung thư.
• Phẫu thuật: Nếu các hạch bạch huyết lớn và gây ra các triệu chứng như khó thở hoặc khó nuốt, có thể cần phải phẫu thuật để loại bỏ các hạch bạch huyết bị ảnh hưởng.

Biện pháp phòng ngừa hạch trung thất

Để phòng ngừa hạch trung thất, điều quan trọng nhất là cần thăm khám sức khỏe theo định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề ở trung thất hoặc các bệnh lý liên quan đến trung thất. Từ đó, bác sĩ sẽ hội chẩn và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp cho người bệnh. Đặc biệt là khi xuất hiện các triệu chứng bất thường, nghi ngờ có liên quan đến bệnh lý ở trung thất như ho, khó thở, hụt hơi kéo dài hơn hai tuần, nên đến bệnh viện để thăm khám sớm.

Song song với đó, nên xây dựng một lối sống khoa học, giúp hạn chế nguy cơ phát triển các bệnh lý liên quan đến trung thất như:

• Có chế độ ăn uống hợp lý;
• Vận động thể dục đều đặn;
• Không hút thuốc lá và cả những sản phẩm từ thuốc lá;
• Hạn chế làm việc trong môi trường nhiều bụi bẩn;
• Cần đến bệnh viện kiểm tra sớm nếu có các dấu hiệu bị nhiễm trùng;

Khoa Ung bướu PlinkCare Hà Nội là đơn vị chuyên sâu điều trị các bệnh lý ung bướu, trong đó có hạch trung thất. Khoa quy tụ các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực ung bướu, từng công tác nhiều năm tại các bệnh viện trung ương, được đào tạo chuyên sâu tại nước ngoài về chẩn đoán và điều trị ung thư như Đức, Mỹ, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc…

Người bệnh được điều trị theo phác đồ đa mô thức – cá thế hóa, tức là kết hợp nhiều phương pháp điều trị tiên tiến khác nhau tùy theo tình trạng sức khỏe, giúp tăng hiệu quả điều trị và tối ưu chi phí cho người bệnh.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại khoa Ung bướu PlinkCare Hà Nội, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Hạch trung thất có thể là hậu quả của bệnh ung thư, nhiễm trùng, bệnh tự miễn hoặc các tình trạng viêm khác. Do đó, cần thăm khám sức khỏe đều đặn để phát hiện và điều trị sớm nguyên nhân gây hạch trung thất, tránh gây ảnh hưởng đến các bộ phận quan trọng bên trong trung thất.