Block nhánh tim: Nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Block nhánh tim là gì?

Block nhánh tim là tình trạng có sự chậm trễ hoặc tắc nghẽn dọc theo con đường mà các xung điện truyền đi để làm cho tim đập. Đôi khi nó khiến tim khó bơm máu đến các phần còn lại của cơ thể. Tắc nghẽn có thể xảy ra ở đường dẫn truyền bên trái hoặc bên phải của tim.

Nhịp đập bình thường của tim được hình thành đầu tiên nhờ tín hiệu điện của nút xoang. Tín hiệu điện này lan truyền ra khắp tâm nhĩ làm buồng nhĩ co bóp đẩy máu xuống tâm thất. Sau đó, tín hiệu điện lan xuống nút nhĩ thất, và lan dọc các đường dẫn truyền bên trái và bên phải tim, kích thích buồng thất co bóp đồng bộ và hiệu quả.

Ngay sau khi nút xoang nhĩ phát ra tín hiệu, nút nhĩ thất sẽ nhận được tín hiệu này, nút này sẽ gửi tín hiệu đến tâm thất khiến chúng co bóp và bơm máu ra khỏi tim. Các sợi cơ mang tín hiệu từ nút nhĩ thất đi vào thành phân chia tâm thất rồi chia thành hai nhánh là bó nhánh.

Khi block nhánh tim, tín hiệu điện phải đi theo một con đường khác qua tâm thất. Đường vòng này có nghĩa là một tâm thất co bóp chậm hơn tâm thất kia một phần giây, gây rối loạn nhịp tim. (1)

Các loại block nhánh tim thường gặp

Tùy thuộc vào vị trí giải phẫu của khiếm khuyết dẫn đến bệnh mà block nhánh tim được phân thành các loại:

1. Block nhánh trái

Block nhánh trái xảy ra khi có sự gián đoạn dọc theo con đường gửi tín hiệu điện đến tâm thất trái của tim. Block nhánh trái ảnh hưởng đến khoảng 0,06-0,1% dân số Hoa Kỳ. Khoảng 33% số người bị suy tim mắc block nhánh trái.

Block nhánh trái được phân chia dựa theo mức độ tắc nghẽn và ảnh hưởng của nó lên tim: block nhánh trái hoàn toàn và block nhánh trái không hoàn toàn.

Ngoài ra, có một dạng khác là block phân nhánh. Nhánh trái được chia thành phân nhánh trái trước và phân nhánh trái sau. Block phân nhánh trái trước là khi tắc nghẽn chỉ xảy ra ở phân nhánh trái trước. Ngược lại, block phân nhánh trái sau là khi tắc nghẽn chỉ xảy ra ở phân nhánh trái sau.

2. Block nhánh phải

Block nhánh phải xảy ra khi có sự gián đoạn dọc theo con đường gửi tín hiệu điện đến tâm thất phải của tim. Block nhánh phải phổ biến hơn so với block nhánh trái, nó ảnh hưởng đến khoảng 0,8% số người ở độ tuổi 50 và 11,3% người ở độ tuổi 80.

Block nhánh phải cũng được chia thành block nhánh phải hoàn toàn và block nhánh phải không hoàn toàn. Trong đó, block nhánh phải không hoàn toàn là thể nhẹ hơn so với block nhánh phải hoàn toàn. (2)

3. Block hai bó

Đây là sự kết hợp giữa block nhánh phải và block phân nhánh trước trái hoặc block phân nhánh trái sau.

4. Block ba bó

Đây là sự kết hợp của block nhánh phải với block phân nhánh trước trái hoặc block phân nhánh trái sau cùng với block nhĩ thất.

5. Block phân nhánh/block nhánh phụ thuộc tần số

Trong trường hợp này, tắc nghẽn chỉ xuất hiện ở mức nhịp tim nhanh. Trong hầu hết trường hợp, block phân nhánh/block nhánh phụ thuộc tần số là lành tính, nhất là khi xuất hiện ở các mức tần số tim rất cao.

Những ai có nguy cơ gặp tình trạng block nhánh tim?

Bất kỳ ai cũng có thể có nguy cơ gặp tình trạng block nhánh tim. Nguy cơ bị block nhánh phải và block nhánh trái tăng theo tuổi tác và các tình trạng sức khỏe khác, chẳng hạn như bệnh tim.

Nguyên nhân block nhánh tim

Các xung điện trong cơ tim khiến cơ tim co lại. Các xung này truyền dọc theo một con đường, bao gồm hai nhánh gọi là nhánh trái và nhánh phải. Nếu một trong hai nhánh này hoặc cả hai nhánh này bị tổn thương do một nguyên nhân nào đó, ví dụ như nhồi máu cơ tim, tình trạng block nhánh sẽ xảy ra, làm mất đồng bộ cơ tim, thậm chí làm tim ngưng đập.

Nguyên nhân gây ra block nhánh tim có thể khác nhau tùy thuộc vào việc nhánh bên trái hay nhánh bên phải bị ảnh hưởng. Một số trường hợp không xác định được nguyên nhân. (3)

• Bệnh tim bẩm sinh: Các dị tật tim bẩm sinh như thông liên nhĩ có thể là nguyên nhân dẫn đến block nhánh tim ở trẻ mới sinh.
• Bệnh cơ tim giãn nở: Bệnh cơ tim giãn nở là tình trạng tâm thất trái, buồng bơm chính của tim, bị giãn nở. Khi buồng tâm thất giãn lớn, thành tim trở nên mỏng hơn, giảm khả năng co bóp. Điều này ảnh hưởng đến khả năng bơm đủ máu giàu oxy đến phần còn lại của cơ thể. Bệnh cơ tim giãn nở có thể dẫn đến các vấn đề về van tim, rối loạn nhịp tim, cục máu đông trong tim, suy tim và thậm chí đột tử do tim.
• Nhồi máu cơ tim: Nguyên nhân phổ biến nhất của block nhánh tim là nhồi máu cơ tim. Tình trạng này có thể xảy ra bất ngờ, nhưng một số trường hợp được cảnh báo trước bằng các dấu hiệu như: đau ngực, hồi hộp khó thở, đổ nhiều mồ hôi, ngất hoặc tụt huyết áp xuống dưới 90/60mmg.
• Bệnh động mạch vành: Bệnh động mạch vành có và không có nhồi máu cơ tim là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra block nhánh tim.
• Suy tim: Ở bệnh nhân suy tim, tim bị suy yếu do các tổn thương thực thể hay các rối loạn chức năng tim. Điều này khiến tâm thất không có đủ khả năng tiếp nhận máu hoặc tống máu, máu bị ứ đọng lại trong phổi, gây ra triệu chứng khó thở, mệt, ho. Hoạt động của cơ tim bị suy giảm, ảnh hưởng đến hệ thống dẫn truyền, thường là gây block nhĩ thất hoặc block nhánh trái.
• Viêm cơ tim/viêm nội tâm mạc nhiễm trùng: Tiên lượng cho những người bị nhiễm trùng trong tim khác nhau tùy thuộc vào bệnh cụ thể và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, nhiều loại nhiễm trùng tim có thể gây ra các biến chứng theo thời gian như: thuyên tắc phổi, đau tim hoặc đột quỵ, suy tim, suy thận, nhịp tim nhanh, đột tử do tim.
• Bệnh van tim: Một vài bệnh van tim có thể gây ra block nhánh tim. Các bệnh nhân hẹp van động mạch chủ có thể có dày thất trái, đi kèm với block nhánh hoặc block nhĩ thất do tổn thương lan vào hệ dẫn truyền. (4)
• Bệnh cơ tim: Một số bệnh cơ tim, ngoài ảnh hưởng trực tiếp lên cơ tim làm giảm khả năng co bóp của tim hoặc biến dạng cơ tim, còn ảnh hưởng lên hệ dẫn truyền của tim tạo ra block nhánh tim.
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính: Tâm thất phải bị tăng gánh lâu dài có thể bị tổn thương hệ dẫn truyền (nhánh phải của tim), tạo ra block nhánh phải. Ở bệnh nhân bị thuyên tắc phổi, sự gia tăng áp lực đột ngột trong buồng tim phải có thể gây ra tổn thương cho nhánh phải của tim, làm block nhánh phải.
• Tăng áp phổi: Trong tăng áp lực phổi các mạch máu phổi co thắt hoặc tắc nghẽn dẫn đến phì đại và suy thất phải ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng tim phải. Bệnh thường xảy ra ở người lớn, đặc biệt ở những người có bệnh tim hoặc bệnh phổi. Tăng áp động mạch phổi có thể xuất hiện ở trẻ sơ sinh, tình trạng này cần được điều trị trong phòng chăm sóc đặc biệt.

Triệu chứng block nhánh tim thường gặp

Ở hầu hết mọi người, block nhánh tim không gây ra triệu chứng. Một số người mắc bệnh này không biết bản thân mình bị block nhánh tim. Nếu có các triệu chứng, thường là:

• Chóng mặt: Hầu hết bệnh nhân block nhánh tim không có triệu chứng. Tuy nhiên, một số người có thể thấy xây xẩm, choáng váng từng cơn, nhất là ở những bệnh nhân có block nhĩ thất nặng (block nhĩ thất độ 2, độ 3).
• Ngất xỉu: Nếu bệnh nhân bị cả block nhánh trái và block nhánh phải, sẽ gây tắc nghẽn hoàn toàn tín hiệu điện từ buồng trên đến buồng dưới của tim. Việc thiếu tín hiệu có thể làm chậm nhịp tim. Nhịp tim chậm có thể dẫn đến ngất xỉu, nhịp tim không đều và các biến chứng nghiêm trọng khác. Ngất xỉu hoặc cảm giác như sắp ngất xỉu (tiền ngất) hiếm khi xảy ra khi mắc block nhánh tim. Tuy nhiên, nếu thường xuyên gặp phải triệu chứng này, người bệnh không nên chủ quan, cần đến gặp bác sĩ để thăm khám, kiểm tra tìm ra nguyên nhân gây cảm giác gần ngất hoặc ngất sớm.
• Rối loạn nhịp tim: Đường dẫn truyền nhĩ thất bị hỏng ở những vị trí quan trọng sẽ gây ra tình trạng block dẫn truyền nhĩ thất. Khi đó, xung động không truyền xuống thất một cách nguyên vẹn được, hoặc thậm chí bị nghẽn hoàn toàn gây ngưng tim. Bệnh nhân có thể thấy nhịp tim quá chậm, hụt nhịp tim từng đợt.
• Khó thở: Ở những người bị suy tim, block nhánh trái đôi khi có thể làm cho các triệu chứng như khó thở và mệt mỏi trở nên trầm trọng hơn.

Biện pháp chẩn đoán block nhánh tim

Các phương pháp có thể được chỉ định thực hiện chẩn đoán block nhánh tim hoặc nguyên nhân gây ra tình trạng này, bao gồm:

1. Điện tâm đồ

Trong quá trình đo điện tâm đồ, các cảm biến (điện cực) được gắn vào ngực, đôi khi ở cánh tay hoặc chân của người bệnh. Kết quả của nhịp tim được hiển thị trên màn hình máy tính được kết nối. Thông qua đó, bác sĩ có thể phát hiện được các dấu hiệu cho thấy block nhánh trái hoặc block nhánh phải.

2. Siêu âm tim

Siêu âm tim sử dụng sóng âm thanh để cung cấp hình ảnh chi tiết về tim và van tim. Kết quả của siêu âm tim có thể hiển thị cấu trúc và độ dày của cơ tim, giúp bác sĩ xác định được nguyên nhân gây block nhánh tim.

3. Đo huyết áp

Thực hiện đo huyết áp giúp xác định mức huyết áp đang nằm trong mức độ nào, là huyết áp thấp hay huyết áp cao. Từ đó, xác định được nguyên nhân gây block nhánh tim có liên quan đến huyết áp hay không.

4. Xét nghiệm máu

Một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định làm xét nghiệm máu để kiểm tra mức cholesterol trong máu. Đánh giá tình trạng mỡ máu cũng như các vấn đề bất thường về máu khác, giúp tầm soát phát hiện các bệnh lý ở giai đoạn sớm.

5. Thông tim

Thông tim là thủ thuật quan trọng trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý về tim mạch ở trẻ em và cả người lớn. Thông tim chẩn đoán giúp đánh giá tổn thương giải phẫu – sinh lý của tim mạch, áp lực buồng tim, áp lực mạch máu, cung lượng tim và độ bão hòa oxy.

6. Kiểm tra chức năng phổi

Bác sĩ có thể chỉ định thực hiện kiểm tra sức khỏe và chức năng của phổi để có cơ sở trong việc chẩn đoán block nhánh tim hoặc tìm ra nguyên nhân gây bệnh.

Biến chứng block nhánh tim có thể xảy ra

Bệnh nhân mắc block nhánh trái và block nhánh phải cùng lúc, sẽ gây tắc nghẽn hoàn toàn tín hiệu điện từ buồng trên đến buồng dưới của tim. Việc thiếu tín hiệu có thể làm chậm nhịp tim. Nhịp tim chậm có thể dẫn đến ngất xỉu, nhịp tim không đều và các biến chứng nghiêm trọng khác.

Vì block nhánh tim ảnh hưởng đến hoạt động điện của tim, nên đôi khi nó có thể gây khó khăn trong việc chẩn đoán chính xác các bệnh tim mạch khác, đặc biệt là các cơn đau tim. Block nhánh tim có thể dẫn đến sự chậm trễ trong việc phát hiện, quản lý và điều trị các vấn đề của tim.

Điều trị block nhánh tim như thế nào?

Nếu bệnh nhân bị block nhánh tim nhưng không có triệu chứng, có thể không cần phải điều trị. Bác sĩ có thể chỉ định thuốc để kiểm soát các vấn đề khác như huyết áp cao hoặc các triệu chứng suy tim.

Trường hợp bệnh nhân có các triệu chứng như ngất xỉu, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng máy điều hòa nhịp tim. Nếu người bệnh bị suy tim hoặc mắc bệnh cơ tim giãn nở, bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp tái đồng bộ tim (CRT) bằng máy tạo nhịp tim hai tâm thất. Loại máy tạo nhịp tim này giúp cả hai tâm thất co bóp cùng một lúc, giúp giảm bớt các triệu chứng như khó thở.

Biện pháp phòng ngừa block nhánh tim

Để phòng ngừa block nhánh tim và các vấn đề tim mạch khác, mỗi người nên có sự điều chỉnh trong lối sống và sinh hoạt:

• Có chế độ ăn uống tốt cho tim mạch bằng cách: Tăng cường bổ sung trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, cá béo, thịt nạc… Hạn chế lượng muối trong khi chế biến, giảm những thực phẩm được chế biến sẵn, đồ đóng hộp, món ăn được chế biến nhiều dầu mỡ…;
• Tập thể dục thường xuyên, duy trì tập khoảng 5 buổi/tuần, mỗi buổi tập khoảng 30 phút;
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh;
• Quản lý mức cholesterol;
• Không hút thuốc và tránh cả thuốc lá thụ động;
• Kiểm tra huyết áp thường xuyên.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị block nhánh tim và các bệnh lý loạn nhịp tim tại Trung tâm Tim mạch, PlinkCare, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:

Block nhánh ECG có thể do các bệnh tim về tim, phổi gây ra. Nhưng đôi khi bệnh có thể không rõ nguyên nhân. Bệnh nhân mắc block nhánh tim có thể không xuất hiện triệu chứng nào, hoặc các biểu hiện không rõ ràng, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Do đó, cần thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ hoặc khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường, người bệnh cần đến bệnh viện ngay để thăm khám, chẩn đoán và điều trị hiệu quả.