Bệnh teo não là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách chẩn đoán

Bệnh teo não là gì?

Teo não là tình trạng mất các tế bào não (còn được gọi là tế bào thần kinh) và khớp thần kinh (tín hiệu kết nối giữa các tế bào thần kinh). Tế bào bị mất sẽ khiến não bị giảm khối lượng, làm ảnh hưởng đến các chức năng thần kinh, nhận thức, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ teo não.

Bệnh teo não có thể xảy ra tự nhiên ở tất cả mọi người. Tuy nhiên, tình trạng mất tế bào não có thể xảy ra nhanh hơn do nhiều nguyên nhân khác nhau, phổ biến là chấn thương, nhiễm trùng; mắc các bệnh lý như đột quỵ, sa sút trí tuệ, bệnh Huntington… Những trường hợp này đôi khi diễn tiến nghiêm trọng dẫn đến tổn thương não nặng hơn và có khả năng đe dọa tính mạng.

Các loại teo não

Tình trạng não teo được phân chia thành hai nhóm như sau: (1)

1. Teo não khu trú

Bệnh teo não khu trú hay teo não cục bộ là tình trạng chỉ một số phần nhất định của não bị teo lại. Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ thường gặp bao gồm:

• Thiếu máu cục bộ
• Sau chấn thương (ví dụ xuất huyết…)
• Bệnh thoái hóa thần kinh như bệnh sa sút trí tuệ Alzheimer, bệnh Parkinson, chứng mất trí trán thái dương, bệnh Huntington, thoái hóa vỏ não…

Các triệu chứng của bệnh teo não cục bộ/ khu trú có thể bao gồm:

• Khó đứng thẳng
• Giảm khả năng phối hợp giữa các cơ quan
• Liệt một phần cơ thể
• Không có cảm giác vật lý ở một số bộ phận trên cơ thể
• Nhìn đôi hoặc không tập trung
• Khó khăn khi nói hoặc hiểu lời nói

Một số triệu chứng teo não có thể rất nghiêm trọng, cần can thiệp điều trị y tế khẩn cấp như mất ý thức, ảo giác, co giật, đau mắt, có hành vi hung hăng hoặc tự tử.

2. Teo não toàn bộ

Teo não toàn bộ xảy ra trên toàn bộ não, chủ yếu xuất phát từ các nguyên nhân sau:

• Liên quan đến tuổi tác
• Bệnh mạch máu não
• Bệnh đa xơ cứng giai đoạn cuối
• Rối loạn sử dụng chất như rượu (teo não lan tỏa, thoái hóa chất trắng)
• Chấn thương như tổn thương sợi trục lan tỏa
• Sau nhiễm trùng (ví dụ viêm màng não)
• Một số bệnh lý thoái hóa thần kinh

Các triệu chứng điển hình của teo não toàn bộ bao gồm:

• Mất khả năng suy luận
• Mất phương hướng
• Khó khăn trong giao tiếp, bao gồm cả lời nói và văn bản
• Mất trí nhớ
• Suy giảm khả năng đọc hiểu
• Khó khăn khi học tập

Dấu hiệu teo não

Các triệu chứng bệnh teo não có thể nặng hoặc nhẹ tùy thuộc vào phần não bị tổn thương, có thể kể đến như:

1. Suy giảm/ mất trí nhớ

Mất trí nhớ là tình trạng suy giảm khả năng nhận thức và trí nhớ, gây ảnh hưởng đến kỹ năng, công việc hàng ngày. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Ảo giác
• Rối loạn ngôn ngữ
• Giảm chức năng ghi nhớ
• Thay đổi tâm trạng và tính cách

2. Rối loạn ngôn ngữ

Người bệnh có thể bị khó nói và không có khả năng hiểu ngôn ngữ do tổn thương xảy ra ở một số vùng não cụ thể. Nguyên nhân thường do khối u não, bệnh thần kinh tự miễn, nhiễm trùng não, bệnh thoái hóa thần kinh…

3. Co giật

Co giật xảy ra do hoạt động thần kinh bất thường trong não, có thể chia thành nhiều dạng như:

• Co giật toàn thân: Co giật liên quan đến phần lớn cơ thể, đi kèm với mất ý thức
• Co giật cục bộ: Co giật chỉ liên quan đến một phần cơ thể với các mức độ mất ý thức khác nhau.

Nhìn chung, co giật có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, chủ yếu là mất phương hướng, xuất hiện các chuyển động lặp đi lặp lại kỳ lạ, mất ý thức…

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi nhận thấy đang gặp các vấn đề bất thường về suy nghĩ, trí nhớ…, người bệnh nên đi khám sớm để được chẩn đoán tình trạng chính xác. Đặc biệt, teo não có thể xảy ra đột quỵ và đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Do đó, khi nhận thấy các triệu chứng sau đây xảy ra đột ngột, người bệnh cần cấp cứu khẩn cấp:

• Không thể giữ thăng bằng
• Khó khăn khi nhìn ở một hoặc cả hai mắt
• Khó hiểu những gì người khác nói
• Không thể đi lại
• Tê hoặc yếu ở tay, mặt hoặc chân
• Chóng mặt
• Đau đầu dữ dội
• Nói ngọng

Nguyên nhân gây teo não

Nguyên nhân gây teo não có thể khác nhau tùy vào từng trường hợp, phải kể đến như: (2)

1. Chấn thương

Chấn thương sọ não từ trung bình đến nặng đều có nguy cơ gây teo não. Ngoài ra, đột quỵ, mất chức năng não do gián đoạn đột ngột nguồn cung cấp máu lên não cũng có thể gây ra tác động tương tự.

2. Bệnh tật và rối loạn

Một số tình trạng bệnh lý cũng có thể gây ra bệnh teo não, bao gồm:

• Bệnh Alzheimer
• Bại não
• Mất trí: Mất nhớ tuổi già, mất trí nhớ trán thái dương và mất trí nhớ mạch máu.
• Bệnh Pick: Phá hủy dần dần các tế bào thần kinh trong não.
• Bệnh Huntington và các rối loạn di truyền khác: Gây tích tụ protein độc hại trong tế bào thần kinh.
• Bệnh thoái hóa chất trắng (như bệnh Krabbe): Gây phá hủy lớp vỏ myelin bảo vệ sợi trục trong não.
• Bệnh đa xơ cứng: Gây viêm và tổn thương mô não.
• Động kinh: Gây ra sự phóng điện hóa học bất thường dẫn đến co giật.
• Hội chứng thiếu hụt GLUT1
• Chán ăn tâm thần, chứng ăn vô độ và các rối loạn ăn uống khác
• Suy dinh dưỡng
• Bệnh tiểu đường loại II: cơ thể không sử dụng insulin đúng cách dẫn đến làm tăng lượng đường trong máu.
• Rối loạn lưỡng cực
• Tâm thần phân liệt
• Bệnh não cơ ty thể (như hội chứng Kearns–Sayre) gây cản trở các chức năng cơ bản của tế bào thần kinh
• Teo vỏ não sau do thoái hóa thần kinh, làm suy giảm thị lực, mất nhận thức…
• Bệnh Prion: nguy cơ gây tử vong cao do các tế bào thần kinh chết dần dần.

3. Nhiễm trùng

Các tác nhân gây nhiễm trùng tạo ra phản ứng viêm phá hủy tế bào thần kinh và sợi trục, có thể dẫn đến teo não, bao gồm:

• Viêm não
• Bệnh giang mai thần kinh (bệnh nhiễm trùng ở não hoặc tủy sống)
• Bệnh AIDS (bệnh của hệ thống miễn dịch)

4. Do thuốc

Thuốc chống loạn thần, corticosteroid có thể gây ra tác dụng phụ teo não. Ngoài ra, chứng nghiện rượu mạn tính (rối loạn sử dụng rượu) cũng liên quan đến teo vỏ não lan rộng và những tổn thương lớn ở não.

Đối tượng nào có nguy cơ bị teo não?

Bệnh teo não có nguy cơ cao hơn xảy ra ở những đối tượng sau:

• Người cao tuổi
• Tiền sử gia đình mắc bệnh rối loạn di truyền (như bệnh Huntington)
• Tiền sử gia đình mắc bệnh rối loạn thần kinh (như bệnh Alzheimer)
• Chấn thương đầu hoặc não
• Uống rượu nhiều
• Hút thuốc lá

Tìm thiểu thêm:

• Bệnh teo não ở người già: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách chẩn đoán.
• Bệnh teo não có di truyền không? Chuyên gia giải đáp.
• Bệnh teo não ở người trẻ tuổi: Triệu chứng, nguyên nhân và chẩn đoán.

Bệnh teo não có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm của teo não phụ thuộc vào tình trạng và giai đoạn bệnh. Bệnh teo não và chứng mất trí có thể có mối liên quan với nhau. Teo não có thể gây/ làm tăng nặng chứng mất trí. Ngược lại, chứng mất trí có thể gây teo não cực độ, trong đó phổ biến là bệnh Alzheimer. Ngoài ra, những người mắc chứng mất ngôn ngữ (là một phần của các bệnh thoái hóa thần kinh tiềm ẩn như bệnh Alzheimer) cũng có thể đồng thời bị teo não. (3)

Teo não cục bộ cấp tính thường xảy ra sau vài tuần bị đột quỵ, chấn thương đầu hoặc nhiễm trùng, có nguy cơ gây ra các biến chứng sau:

• Yếu ở mặt, cánh tay và/hoặc chân
• Tê liệt
• Thay đổi thị lực
• Giảm khả năng giữ cân bằng

Teo não bẩm sinh có thể dễ nhận thấy trong thời kỳ sơ sinh hoặc lớn hơn, dễ gây ra các biến chứng như:

• Co giật
• Khó khăn khi đi bộ
• Chậm nói

Trong khi đó, teo não tiến triển thường xảy ra trong giai đoạn trưởng thành và có xu hướng lan tỏa. Các triệu chứng có thể diễn tiến nghiêm trọng hơn trong nhiều tháng hoặc nhiều năm, bao gồm:

• Thay đổi hành vi
• Suy giảm khả năng suy nghĩ và hoạt động
• Cứng cơ, chuyển động chậm và/hoặc run (dấu hiệu của hội chứng Parkinson)
• Mất hay giảm trí nhớ

Tìm hiểu thêm: Bệnh teo não có nguy hiểm không? Ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

Bệnh teo não sống được bao lâu?

Teo não một khi đã xảy ra sẽ có xu hướng là vĩnh viễn, không có khả năng phục hồi. Tiên lượng sống tùy thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân tiềm ẩn, mức độ nghiêm trọng của bệnh…

Tìm hiểu thêm: Bệnh teo não có chữa được không? Yếu tố nào ảnh hưởng?

Cách chẩn đoán bệnh teo não

Để chẩn đoán teo não, trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi về bệnh sử, các triệu chứng người bệnh gặp phải, yếu tố nguyên nhân nghi ngờ. Tiếp theo, người bệnh được chỉ định thực hiện các bài kiểm tra liên quan đến trí nhớ, ngôn ngữ, chức năng não… Nếu nghi ngờ bị teo não, bác sĩ sẽ chỉ định chụp MRI hoặc CT để xác định tổn thương não và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Cách điều trị bệnh teo não

Teo não có thể là dấu hiệu của một hoặc nhiều bệnh, do đó, phương pháp điều trị bệnh teo não không cố định. Bác sĩ sẽ chỉ định/ điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp nhằm mục tiêu kiểm soát triệu chứng, phục hồi chức năng, chẳng hạn như: (4)

• Thuốc
• Vật lý trị liệu
• Liệu pháp ngôn ngữ
• Phẫu thuật
• Điều trị bệnh lý liên quan

Nếu bị đột quỵ, người bệnh cần được cấp cứu khẩn cấp, điều trị bằng thuốc làm tan cục máu đông kết hợp tập phục hồi chức năng sau đột quỵ.

Bệnh teo não có thể phòng ngừa không?

Teo não không thể phòng tránh 100% vì có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên, để giảm nguy cơ bị teo não, mỗi người có thể phòng ngừa bằng cách áp dụng lối sống khoa học sau đây:

• Xây dựng chế độ ăn giàu dinh dưỡng, ít cholesterol.
• Tập thể dục hàng ngày.
• Ngủ đủ giấc.
• Kiểm soát căng thẳng để làm giảm nguy cơ bị huyết áp cao, bệnh tim và đột quỵ.
• Bỏ thuốc lá, rượu bia.
• Khám, điều trị, kiểm soát kịp thời các bệnh lý liên quan.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin chi tiết liên quan đến bệnh teo não, nguyên nhân gây teo não, dấu hiệu teo não, biến chứng và phương pháp chẩn đoán, điều trị. Hy vọng bài viết đã cập nhật nhiều thông tin hữu ích, giúp bạn chủ động chăm sóc sức khỏe não bộ tốt hơn.