Dị tật bàn chân vẹo: Nguyên nhân, phân loại, dấu hiệu, điều trị

Bàn chân vẹo là gì?

Dị tật bàn chân vẹo (bàn chân khoèo) là một trong các dị tật bẩm sinh thường gặp. Tình trạng này có thể xuất hiện ở một hay cả hai chân của người bệnh. Bệnh nhi có thể bị bàn chân vẹo trong hay bàn chân vẹo ngoài. Trên lâm sàng, bác sĩ thường gặp những trường hợp bàn chân bị cong vẹo vào bên trong nhiều hơn.

Ngoài ra, bệnh nhi có thể bị bàn chân vẹo do tư thế của trẻ khi trong buồng tử cung của người mẹ, bị gò ép do khung chậu hẹp, sinh đôi, thai quá to so với buồng tử cung… hoặc do các bất thường tại phần gân gót.

Các loại vẹo bàn chân phổ biến

Xét về triệu chứng lâm sàng, dị tật bàn chân vẹo bao gồm 3 loại biến dạng chính xảy ra tại 3 khớp gồm:

• Đảo ngược khớp cận xương sên gây đảo ngược phần phía sau của bàn chân
• Các bất thường tại khớp sên-ghe khiến bàn chân biến dạng khép trong
• Những bất thường ở khớp cổ chân, lòng bàn chân làm bàn chân bị ngửa, xoay vào trong. Người bệnh phải di chuyển bằng những ngón chân. Theo thời gian, cơ bắp tại chân bị co rút, làm gân gót chân ngắn hơn so với bình thường.

Nguyên nhân gây bàn chân vẹo

Đến nay, nguyên nhân gây dị tật bàn chân vẹo vẫn chưa được xác định rõ ràng. Bất thường giải phẫu chủ yếu là ở xương sên nhỏ hơn so với bình thường, các gân cơ và dây chằng xung quanh xương co rút. Đầu và cổ của xương sên bị lật ngửa, hướng vào bên trong. (2)

Một yếu tố trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ mắc dị tật bàn chân này ở trẻ:

• Ảnh hưởng từ bụi công nghiệp và khói thuốc lá
• Phụ nữ mang thai bị nhiễm khuẩn, nhiễm trùng hoặc nhiễm virus trong giai đoạn thai nghén
• Sự co kéo của màng ối
• Vị trí sắp xếp của thai nhi trong bụng mẹ
• Tình trạng thiểu dưỡng hoặc ít nước ối khiến những cơ tử cung hoặc dây rốn chèn ép lên bàn chân của thai nhi.

Xem thêm: Nguyên nhân bàn chân khoèo

Dấu hiệu dị tật bàn chân vẹo

Dấu hiệu nhận biết dị tật bàn chân vẹo có thể được phát hiện dễ dàng sau khi trẻ chào đời. Bệnh nhi sẽ có những triệu chứng như biến dạng bàn chân vẹo vào trong; khi thăm khám sờ thấy cứng, dây chằng và cơ ở bàn chân có dấu hiệu co rút hoặc bàn chân khép hay gập lòng. Những dấu hiệu bàn chân vẹo thường gặp bao gồm:

• Phần trước và giữa bàn chân khép và nghiêng vào trong
• Bàn chân gập lòng
• Mép ngoài bàn chân cong hơn bình thường
• Xuất hiện nhiều nếp lằn da ở sau gót bàn chân và giữa bàn chân
• Ngón chân cái ngắn hơn so với bình thường
• Cơ tại vùng cẳng chân có thể bị teo hoặc liệt
• Một vài dị tật khác có khả năng xuất hiện cùng lúc cần được tầm soát song song như trật khớp háng, cứng khớp gối, trật khớp tại vùng xương bánh chè, cứng khớp khuỷu tay…

Biến chứng của dị tật vẹo bàn chân

Nếu không có biện pháp xử trí sớm, dị tật bàn chân vẹo có thể gây ra nhiều biến chứng nặng như viêm khớp, cổ chân xoay khiến người bệnh không thể di chuyển vững vàng, gây ra bất thường trong quá trình phát triển hệ cơ của cơ thể bệnh nhi. (3)

Thẩm mỹ bàn chân và dáng đi bị ảnh hưởng nặng, khiến người bệnh gặp nhiều hạn chế trong sinh hoạt và giao tiếp hằng ngày với những người xung quanh.

Phương pháp chẩn đoán bàn chân vẹo

Dị tật bàn chân vẹo phức tạp, thay đổi theo từng bệnh nhân. Do đó, bác sĩ sẽ cần thăm khám người bệnh thật kỹ.

Khi mới sinh, nếu trẻ có tật vẹo bàn chân nặng, bác sĩ có thể chẩn đoán dị tật này dựa theo các triệu chứng lâm sàng như gót chân nhỏ, bàn chân vẹo vào trong và cơ bắp chân căng cứng.

Những trường hợp nhẹ có thể dễ bị chẩn đoán nhầm với những dị tật bàn chân bẩm sinh khác. Do trẻ sơ sinh bình thường cũng có bàn chân nghiêng vào trong vì tư thế nằm uốn cong trong bào thai.

Khi đó, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh chụp X-quang hay siêu âm để chẩn đoán chính xác tình trạng chân của bệnh nhi. Đối với trường hợp này, kết quả X-quang cần chụp 2 góc thẳng và nghiêng, chụp cả 2 bên bàn chân của trẻ để so sánh, cụ thể: (4)

• Phim thẳng: Trục dọc của xương sên và xương gót bình thường tạo thành một góc 30-35° mở ra trước. Ở bệnh nhi bàn chân vẹo, hai trục này song song nhau.
• Phim nghiêng: Trục dọc của xương sên và xương gót bình thường tạo thành một góc 20°. Đối với bệnh nhi bàn chân vẹo, hai trục này song song nhau.

Bàn chân khoèo vẹo chữa như thế nào?

Dị tật bàn chân vẹo là một trong các dị tật thường gặp, dù không gây hại nhiều đến sức khỏe, nhưng ảnh hưởng tới đời sống sinh hoạt, vận động; gây tổn thương về tâm lý, dễ sinh chứng trầm cảm, tự kỷ ở bệnh nhi. Vì thế, dị tật này cần được phát hiện và điều trị sớm. Ở trẻ sơ sinh, nếu sau sinh phát hiện tình trạng bàn chân vẹo, cần tiến hành điều trị sớm ngay sau sinh 1-2 tuần.

Nguyên tắc điều trị dị tật bàn chân vẹo gồm:

• Chỉnh sửa tình trạng biến dạng bàn chân
• Phục hồi chức năng, tính linh hoạt và sức mạnh của bàn chân để người bệnh có thể di chuyển, vận động tốt hơn.

Có nhiều cách điều trị, trong đó gồm những phương pháp như:

1. Phương pháp bó bột Ponseti

Đây là “phương pháp vàng” trong điều trị chân vẹo. Bác sĩ thường được chỉ định thực hiện ngay khi bệnh nhi vừa sinh ra khoảng 7 – 10 ngày. Tuy nhiên, nếu trẻ được đưa đến những cơ sở y tế muộn hơn thời gian này, vẫn có thể thực hiện phương pháp này. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị sẽ thấp hơn so với trường hợp can thiệp sớm. Đôi khi cần tiến hành phẫu thuật đối với những bệnh nhi điều trị trễ.

Đầu tiên, bác sĩ sẽ nắn chỉnh vòm, bàn chân trước khỏi khép, gót vẹo trong, chỉnh lại nhón gót cho người bệnh. Sau khi đã nắn chỉnh, bác sĩ sẽ bó bột để cố định bàn chân cho trẻ. Bệnh nhi thường được chỉ định bó bột khoảng 5-8 tuần, thay bột mỗi tuần một lần.

Tiếp theo, người bệnh được phẫu thuật cắt gân gót, tiếp tục bó bột trong 3 tuần sau đó. Bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhi sử dụng nẹp giày suốt cả ngày, bao gồm cả khi đi ngủ trong 3 tháng. Sau đó, trẻ chỉ cần mang giày vào buổi tối cho đến khi 5 tuổi.

2. Phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp điều trị dị tật bàn chân vẹo thường được chỉ định trong các trường hợp nặng, không đáp ứng tốt các phương pháp điều trị bảo tồn. Kỹ thuật thường được áp dụng là kéo dài gân gót, điều chỉnh bàn chân trở về tư thế đúng, chuyển gân chày trước và giải phóng những phần mềm sau trong.

Biện pháp phòng ngừa

Hiện nay, nguyên nhân gây bàn chân vẹo vẫn chưa được xác định. Do đó không có biện pháp cụ thể để phòng ngừa hoàn toàn dị tật bẩm sinh này. Tuy nhiên, người mẹ có thể chú ý đến các vấn đề sau để giảm thiểu nguy cơ mắc dị tật bàn chân vẹo ở trẻ sơ sinh, cụ thể:

• Không hút thuốc hoặc hít khói thuốc lá
• Không sử dụng những loại uống chứa cồn và các chất kích thích
• Tránh uống các loại thuốc chống chỉ định cho phụ nữ mang thai. Thai phụ khi sử dụng thuốc, cần tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ.

PlinkCare còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Dị tật bàn chân vẹo không phải là bệnh lý cấp tính, nguy kịch. Tuy nhiên, dị tật này sẽ gây tác động rất lớn tới cuộc sống của bệnh nhi trong tương lai, đặc biệt là khả năng di chuyển, vận động. Tình trạng bàn chân vẹo cần được phát hiện sớm, từ đó có hướng xử trí sớm, giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các biến chứng về sau.