BS.CKI NGUYỄN ĐÔNG BẢO CHÂU

Vì sao 1000 ngày đầu đời của bé cần chú ý? 4 giai đoạn vàng cần biết

1000 ngày đầu đời là gì?

Khái niệm 1000 ngày đầu đời là khoảng thời gian trẻ phát triển rất nhanh nhưng cũng rất dễ bị tổn thương. Được tính từ khi trứng được thụ thai cho đến khi trẻ được 2 tuổi. Việc chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ trong giai đoạn này sẽ gây tác động mạnh mẽ đến khả năng tăng trưởng, học tập và phát triển.

Hướng phát triển của trẻ trong 1000 ngày đầu đời có thể quyết định tương lai khó khăn hay thành công của trẻ. Não bộ của trẻ bắt đầu tăng trưởng, tạo nền tảng phát triển sức khỏe suốt đời. Cách não bộ thích nghi với môi trường và các yếu tố xung quanh góp phần xây dựng nhân cách và định hướng của trẻ trong tương lai. Nghiên cứu cho thấy, ở những quốc gia có phúc lợi cho mẹ và trẻ trong 1000 ngày đầu đời không tốt sẽ phải tiêu tốn hàng tỷ đô la do năng suất kinh tế thấp và sự gia tăng của các chi phí ý tế. (1)

Thực tế, có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự tăng trưởng, phát triển của trẻ trong 1000 ngày đầu đời nhưng dinh dưỡng là một trong những yếu tố quan trọng, cần đặc biệt chú ý. Mẹ và trẻ có chế độ dinh dưỡng đúng và đủ trong giai đoạn này không chỉ giúp tạo nền tảng sức khỏe vững chắc mà còn tạo tiền đề, cơ hội phát triển tốt về thể chất, trí tuệ, xây dựng cuộc sống hạnh phúc trong tương lai. Đầu tư dinh dưỡng và chăm sóc đúng trong 1000 ngày đầu đời là cách tiếp cận hiệu quả nhất, ngắn nhất và kinh tế nhất để có thể phát huy tối đa các tiềm năng ở trẻ.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự phát triển của mỗi cá nhân không được quyết định chỉ bởi yếu tố di truyền mà còn liên quan đến sự tương tác phức tạp giữa gen và môi trường. Ước tính có khoảng 20% sức khỏe của cả đời người có thể được giải thích do gen di truyền. Điều này có nghĩa là 80% nguy cơ bệnh ở phần sau của cuộc đời là do môi trường, bao gồm những yếu tố dinh dưỡng, vận động, thuốc, nhiệt độ, sang chấn tâm lý, nhiễm khuẩn, và những yếu tố liên quan đến ngoại di truyền.

Chăm sóc trẻ đúng cách trong 1000 ngày đầu đời tạo nền tảng sức khỏe và phát triển khỏe mạnh, hạnh phúc cho trẻ.

Vì sao 1000 ngày đầu đời của bé lại cần chú ý đặc biệt?

So với cả đời người, 1000 ngày đầu đời chỉ là một quãng thời gian ngắn nhưng lại đóng vai trò cực kỳ cùng quan trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến suốt cuộc đời trẻ. Một số khía cạnh phát triển ở trẻ trong 1000 ngày đầu đời cần đặc biệt chú ý:

Não bộ: Đây là giai đoạn não bộ bắt đầu hình thành và phát triển nhanh chóng, có thể đạt khoảng 80% khối lượng não bộ của người trưởng thành.
Dinh dưỡng: Não bộ của trẻ sẽ phát triển tối ưu nhất khi trẻ được bổ sung dinh dưỡng đúng và đủ. Từ giai đoạn sơ sinh đến khi trẻ được 6 tháng tuổi, trẻ nên được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ hoàn toàn, bởi sữa mẹ cung cấp các dưỡng chất thiết yếu và các yếu tố miễn dịch giúp bảo vệ và phát triển não bộ.
Tương tác xã hội: Sự tương tác giữa trẻ và người chăm sóc thông qua việc ôm ấp, nói chuyện và chơi đùa giúp kích thích sự phát triển của các liên kết thần kinh và kỹ năng xã hội.
Giấc ngủ: Ngủ đủ giấc và chất lượng rất cần thiết cho sự phát triển não bộ. Các quá trình củng cố trí nhớ và phát triển các kỹ năng mới của não bộ sẽ được thực hiện trong giấc ngủ sâu của trẻ.

4 giai đoạn trong 1000 ngày đầu đời của bé

Sự phát triển của trẻ được chia làm 6 thời kỳ; trong đó, khoảng thời gian 1000 ngày đầu đời của trẻ chiếm 4 thời kỳ:

1. Giai đoạn 1: Thời kỳ phát triển trong tử cung

Giai đoạn 1 chính là thời kỳ phát triển trong tử cung của mẹ, tính từ khi trứng được thụ tinh đến khi trẻ chào đời (khoảng 270 ngày – 9 tháng), được chia thành 2 thời kỳ nhỏ:

Thời kỳ phôi thai: gồm 8 tuần đầu đời; thai nhi bắt đầu hình thành các cơ quan, bộ phận.
Thời kỳ thai nhi: gồm 7 tháng tiếp theo; thai nhi tăng trưởng và phát triển.

Trong thai kỳ, não bộ bắt đầu phát triển rất sớm và nhanh chóng. Sau 16 ngày thụ thai đến tháng thứ 7, các ống thần kinh hình thành; não có hình dạng như não người trưởng thành. Ước tính não bộ có khoảng 10.000 tế bào vào tuần thứ 4 của thai kỳ; con số này tăng lên 10 tỷ tế bào khi thai nhi được 24 tuần tuổi.

Ở giai đoạn này, mẹ cần chú ý sức khỏe và thói quen ăn uống bởi điều này gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của trẻ trong tương lai. Dinh dưỡng thai kỳ kém, thiếu thốn hoặc dư thừa đều gây tác động xấu đến thai nhi, gây suy dinh dưỡng thai nhi hoặc thai nhi tăng cân quá mức. Và cả hai trường hợp này đều có thể gây nên những hậu quả nghiêm trọng lâu dài cho trẻ.

Lên kế hoạch mang thai và chăm sóc thai kỳ cẩn thận — Trong giai đoạn thai kỳ, não bộ và cơ thể trẻ tăng trưởng nhanh chóng vì vậy chị em lên kế hoạch mang thai và chăm sóc thai kỳ cẩn thận, an toàn.

2. Giai đoạn 2: thời kỳ sơ sinh

Khoảng thời gian 30 ngày đầu đời của trẻ được gọi là sơ sinh. Thời kỳ sơ sinh đánh dấu những bước khởi đầu quan trọng trong cuộc sống, đặt nền móng cho sự phát triển về sau của trẻ.

Trẻ sẽ tự thích nghi với môi trường bên ngoài bụng mẹ và những thay đổi lớn về thể chất và sinh lý. Dinh dưỡng bằng sữa mẹ và các trải nghiệm trong giai đoạn sơ sinh có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ trong những năm tiếp theo. Sự chăm sóc chu đáo và tình yêu thương của ba mẹ, người thân trong giai đoạn này sẽ giúp trẻ phát triển mạnh mẽ và khỏe mạnh.

3. Giai đoạn 3: thời kỳ bú mẹ

Thời kỳ bú mẹ được tính từ lúc kết thúc thời kỳ sơ sinh đến khi trẻ được 6 tháng tuổi. Trẻ được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ hoàn toàn trong giai đoạn này sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh tật, bao gồm hen suyễn, dị ứng và nhiều bệnh lý mãn tính khác. Bú mẹ giúp trẻ cảm nhận nhiều hơn về tình mẫu tử thiêng liêng, tăng kết nối mẹ – con; trẻ cảm thấy an toàn và thoải mái hơn.

Sữa mẹ cung cấp tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ trong những tháng đầu đời, bao gồm protein, lipid, carbohydrate, vitamin và khoáng chất. Bên cạnh đó, sữa mẹ chứa các kháng thể giúp bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm trùng, tăng cường hệ miễn dịch. Vì vậy, sữa mẹ được coi là nguồn dinh dưỡng tối ưu nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, giúp đảm bảo sự phát triển thể chất và trí tuệ toàn diện. Không chỉ về mặt sức khỏe, nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời giúp mẹ tiết kiệm chi phí hơn so với dùng các loại sữa công thức khác.

4. Giai đoạn 4: thời kỳ răng sữa

Thời kỳ răng sữa được tính từ khi trẻ tròn 6 tháng tuổi đến hết 1000 ngày đầu đời. Nhu cầu dinh dưỡng cho sự tăng trưởng và phát triển ở trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên đã tăng lên, vượt qua hàm lượng dinh dưỡng mà sữa mẹ có thể cung cấp. Vậy nên, ba mẹ cần chú ý cho trẻ dùng thêm các thực phẩm dinh dưỡng bổ sung thông qua ăn dặm, đảm bảo trẻ được cung cấp đủ chất và an toàn thực phẩm, trong khi tiếp tục được bú mẹ đến 2 tuổi hoặc hơn.

Trong khẩu phần ăn dặm của trẻ cần đảm bảo có ít nhất 5 trong 8 nhóm thức ăn, bắt buộc có thức ăn bổ sung chất béo. Có thể tự chế biến bột ăn dặm cho trẻ từ các thực phẩm hàng ngày hay dùng bột ngũ cốc ăn dặm cho trẻ, được chế biến sẵn, có bổ sung thêm vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là chất sắt để ngừa thiếu máu thiếu sắt ở trẻ. Lưu ý, cần đảm an toàn thực phẩm khi chế biến và cho trẻ ăn.

Khuyến nghị dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời

Trong 1000 ngày đầu đời, trẻ liên tục tăng trưởng và phải thay đổi rất nhiều để thích nghi với cuộc sống bên ngoài tử cung; trẻ tiếp nhận nguồn dinh dưỡng từ sữa mẹ và từ thức ăn bổ sung. Tuy nhiên, các cơ quan trong cơ thể trẻ chưa hoàn chỉnh nên trẻ rất dễ bị tổn thương từ các yếu tố môi trường. Trong đó, dinh dưỡng là yếu tố môi trường quan trọng nhất ảnh hưởng tới cuộc sống của trẻ trong giai đoạn 1000 ngày đầu đời và sau này.

Thiếu dinh dưỡng hay mất cân bằng về dinh dưỡng cả về lượng và chất đều có thể gây ra những tác động tiêu cực sâu sắc đối với sự phát triển lâu dài về sau của trẻ. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính không lây trong cuộc sống sau này như hen suyễn, béo phì, bệnh đái tháo đường và bệnh tim mạch; hậu quả lâu dài không chỉ với bản thân trẻ mà còn cho cả gia đình, cộng đồng, xã hội và các thế hệ sau này.

Về mặt xã hội, dinh dưỡng không đúng sẽ khiến trẻ có sức khỏe kém, khả năng lao động khó cạnh tranh, tăng các chi phí y tế, bất bình đẳng về cơ hội nghề nghiệp. Do đó, dinh dưỡng hợp lý từ giai đoạn sớm không chỉ được coi là vấn đề trách nhiệm của cha mẹ mà còn là một yêu cầu về mặt xã hội và kinh tế.

Sữa mẹ là nguồn dưỡng chất lý tưởng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi.

Lưu ý quan trọng khi chăm sóc trẻ trong 1000 ngày đầu đời

Chăm sóc trẻ trong 1000 ngày đầu đời đúng cách giúp trẻ có khởi đầu tốt, khỏe mạnh, hạnh phúc và có thể phát huy được tất cả tiềm năng phát triển của bản thân. Không có thời gian nào trong cuộc đời có cơ hội tác động đến nhiều khía cạnh của đứa trẻ hơn giai đoạn 1000 ngày đầu đời; vì vậy, ba mẹ cần đặc biệt chú ý trong chăm sóc trẻ.

Nghiên cứu về sự phát triển của trẻ em cho thấy trẻ cần sự hỗ trợ của 3 yếu tố cơ bản để phát triển: Dinh dưỡng thích hợp, sự tương tác ổn định của người chăm sóc trẻ và môi trường chăm sóc nuôi dưỡng an toàn. Khi thiếu một hoặc hơn trong ba yếu tố trên, sự phát triển về thể chất, xã hội, tình cảm và nhận thức của trẻ trở lên xáo trộn dẫn tới mất đi các cơ hội mà mỗi trẻ sinh ra có quyền được hưởng.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ chuyên khoa Nhi, PlinkCare theo địa chỉ:

Trên đây là những thông tin hữu ích về 1000 ngày đầu đời của bé. Trẻ có khởi đầu khỏe mạnh, tốt đẹp luôn là mong muốn của các bậc phụ huynh. Vì vậy, hãy hành động, cải thiện dinh dưỡng, cách chăm sóc và sự tương tác xã hội của trẻ trong 1.000 ngày đầu tiên để giúp trẻ đạt được tiềm năng phát triển đầy đủ đảm bảo một tương lai tươi sáng hơn.